Morgunblaðið - 08.12.1972, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 1972
17
Ljós og litir
Það er skemmitilegt að korr.a í
kja'llara Norræna hússins eins
og stendur. Þar getur að líta
Ijós og skugga í nýstárlegu
formi hérlendis. Með þessari
sýningu brjóta þau blað i mynd
iistarsögu okkar hér á íslandi,
hjónin Margrét Jóeiisdóttir og
Stephen Fairbairn. Þetta er
fyrsta sýnimg á Isiandd, sem ein
göngu er helguð verkuim af því
tagi, sem sumtír miundu kaiia Op
iist og hreyfilist. En eims og
lesa má í sýningarskrá þeirra
hjóna, eru þau mótfallin þvi, að
verk þeirra séu flokkuð i sér-
staka isma, og því fer ég að
viilja þeiirra og læt það atriði
iiggja milli hluta.
Á þessari sýnimgu eru 34
verk, sem öll eru vel og nosturs
Iega unndn. Vimmubrögðin ein
eru þeim hjónuim til sóima, og
það mætti segja mér, að ekká
væri urnnt að vinrna í Slíkuim dúr
sem þau gera, nema ráða yfir
hugmyndarikri og nákvæmri
tækni.
Ljós og litir hafa lömguim ver
ið eitt aðaii verkefmi hjá góðu
listafólki, ég held é'g megi segja,
á hvaða tíma sem er. En það er
sannarlega mjög mdsjafnt,
hvemi'g á þessu verkefni hefur
verið tefcið. Það er rétt hjá þeim
hjónum að minnast á Turner,
sem afa impressiionistanna, en
það imætti líka fara mi'klu lenigra
aftur í tímann. Hvað var
Remibrandt t.d. að fást við, eða
Rubens og Titian? Ég held ég
móðgi engan með því að segja,
að aJÚir listamenn veraldairsög-
unnar, sem li-fað hafa af tíimans
tönn, hafi meira eða minna ver-
ið að fást við þetta verkefni,
þ.e.a.s., Ijós og liti.
Þau hjón fara nýjar leiðir í
rannsókn sinni á lltum og ljósá.
Útkoman er skemmtideg og
hressandi. Það er emgim ryk-
falliinn blær á þessuim verkuim,
og sýndingunni sjálfiri er sériega
vel fyrir komið, þanmiig að áhorf
endanuim er gefimm kostur á að
hreyfa sig þannig, að verkin
geti breytt sér og verði síbreyti
leg, eftiir því hvaðam þau eru
séð. Ég er ekki í neimuim vafa
um, að þessi sýnimg er imerkur
viðbuirður í listalífi okkair, og
hér víkka þau hjónin raumveru
lega svið myndlistar á íslamdi i
dag. Ég sem þetta riita, er larngt
frá því að vera dómbær um,
hve frumleg þessi sýning er. En
ég hafði verulega gaman að
koma og kynmast þessum verk-
um. Norðuriandamenn, frændur
vorir, rnundu án efa segja um
þessa sýningu, að hún hefði viss
an „kúltúr", sem er meira en
hægt er að segja um margar aðr
ar sýningar, sem barnar eru á
borð fyrir okkur hér í Reykja-
vík. Það er óhætt að eggja fólk
til að sjá þessi verk, og ég er
ekki í nokkrum efa um, að við
ei'gum eftir að sjá meira frá
þeirn hjónum.
Ingiberg Magnússon heldur
sýninigu í SÚM, og satt að segja
varð ég nokkuð fyrir vonbrigð-
um þar í sveit, að undiangengn-
um tveim ágætum sýningum í
því Galeríd. Ingiberg ræður ekki
yfir nægilega mi'kMi tækni í
málverkum sínum til að koma
þeim skiilaboðuim tid áhorfenda,
sem hanm ætlast til. Sama er að
segja um teikningar hans, þær
eru heldur bragðdaufar, þótt
innihaldið eigi að vera bragð-
mikið. Grafík er líklegast það,
sem Inigiberg hefur náð beztum
tökuim á, og hefði mátt vera
miedra af henni á þessari sýn-
ingu.
Grimur M. Steingrímsson sýn
ir að Laugavegi 21, og ekki get
ég sagt með sanni, að verk hans
hafi haft nokkur áhrif á mig.
Hvorki til hiins betra né hins
verra.
Helga Weisshappel Foster
sýnir 32 myndir I Bogasal Þjóð-
minjasafnsins. Það eru eins og
áður blómiin, sem eru aðal við-
Hjónin Margrét Jóelsdóttir og
verkun
fangsefni Helgu, og hún vinnur
aðaidega í vatnslitum á þessari
sýningu, eins og raunar á fyrri
sýniinguim sínuim. Ég er ekki frá
því, að þessi sýninig Helgu sé
svolítið þyngri i litasamsetining
um en fyrri sýningar hennar.
Því miiður. Ég var ekki hrifinn
af þessari sýningu -Hedg'U Weiss-
happel Foster.
Hér áður og fyrr var desemb
ermámuðuir talinn algeríe>ga
ófær tii myndlistarsýninga, nú
er öldin önnur, ef dærna má eft-
ir laugardeginum öðrurn des-
ember. Þann dag voru fjórar
sýningar opnaðar hér í borg á
sama eftirmiðdegi. Annaðhvort
hefur Reykjavik stækkað svona
gríðairiega seinustu árin eða
áhugi fólks á myndli.st auk-
izt að mun. Hvað svo sem veld-
ur þessum breytingum, þá á ég
bágt með að trúa, að desember-
Stephen Fairbairn við eitt af
i sínuni.
mánuður sé réttur tími fvrir sýn
ingar. Það er nú einu sinni svo,
að jólaskap fær'st í fólk
snemima í mánuðinnim. Fólk hef-
,ur. a-nnað með sinn tíma að gera
en stunda sýningar. Það væri
skemimtiiegt að atthuga nánar að
sókn og árangur af þessum sýn-
ingum. því hver veit nema des-
ember sé ágætur mánuður ti'l
miyndi'starsýniin.ga eftiir allt. Bf
til vMl er jölavikan einnig ágæt-
ur timd fyrir fólk til að eyða
skammdegisskuggum meðal
blossandi lita og dansandi
forma? Eða er alimanaksárið að
verða of stutt fyrir alila þá, sem
endi'lega þurfa að koma verkuim
sínuim á framfæri? Eitt er vist,
að hér í Reykjavlk hafa ekki áð
ur verið svo margar sýningar á
þessum tima árs, og hvað það
boðar, verður að koma í ljós í
fyl'liinigu tímians.
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Óhemjuskapur
Sn.jólaug Bragadóttir:
NÆTURSTAÐUR. 137 bls.
Örn og Örlygur hf. 1972.
„Erlia og Lila töluðu adiis ekk-
ert saiman, því Liilia gat ekki
gteymt framkomu Erlu í partý-
imu. Þóra gætti þess, að minn-
aist ekká á Billa við Erlu og
spyrjia Li'lu eimskis, sem gæti
verið viðkvæmt."
Þetta má tiedja nokkum veg-
inn dæmigert sýniishorn af stíl
Snjólaugar Bragadóttur. Ris-
meiri er hanm nú ekki. Einnegim
homa fyrir i klausiunni nöfn
aiira aðal'söguhetjanma. Það er
siem sé upphaf sögunnar, að
þrjár unigar stúlkur taka íbúð á
leigu, sameiginilega, allar lausar
og liðuga-r; og deila þar kjör-
um í tvö ár. Noíkkuð er lýst
bardúsi þeirra við bústörfin,
ræstingu, matseíd og svo fraim-
vegi'S. En áhugi þeirra beinist
þó ekkd að þviM'kum smámun-
uim, heldur að karl'kyninu, vita-
sdculd. At sömu rót eru ruraidn
miskKðareifnin, að ógleymdu ó-
léttustamdi eiinnaæ þeirret, sem
virðist veiita — ekki aðeins
þeirri, sem þungann ber, heldur
þeim öllium saiman heilmikinn
innblástur og — raunar llíka út-
rás fyrir addósfýrMátar tilfmning-
ar og ástríður.
Snjóliauig Bragadóttir kafar
ekki ofan í sálarlif persóna
sinna, eins og kadllað er. Öld er
saga hennar giska grunnfæmds-
lega umdirbygigð og sarnin, sögu-
efni fábrot'ið og venjulegt, og
,,lausmdr“ til þess fallnar að veita
þreyttum lesanda atfiþreying' og
afsilöppun. Snjóiatuig sýnist með
öðrum orðuim ekki stefna til ai-
varlegs sikáidskapar. MaÆ'kmið
hennar er ldkast til ekki annað
en að skemmta. Og það tekst
henrni. Þetta byrjandaiverk er
langt frá að vera adlis vesadt. Það
gagmtekur mann að vísu ekki;
ristir grynnna en svo, að örlög-
in i því renni mamiwi nokkru
sinni til rifja. Al'lt um það er
hægt að gtteyma sér yfir þessu.
Saga þeirra s'tadttsystranna lœtur
mann ekki með öittiu ósnortinn.
Snjólaugu hefur heppnazt að
magna í söguefndnu dáldtla stig-
andi. Auik þess uppfyllir saigan
þær kröfur ra.unisannrar frá-
sögu, áð atburðir þeir, sem þar
eru settir á svið, eru — ekiki all-
ir — en flestir fremur sennileg-
ir; hefðu getað gerzt við svipað-
ar aiðstæður og í áfíka um-
hverfi.
Kveniþjóðtinnd eru vitaskuld gerð
þarna mun ýtarlegri skil en
kariikyninu, þar sem stúlkumar
bera Bka hita og þumga dags-
inis í sögunmi. Og einhvem veg-
inn er saga þeirra — hverrar
um sig, bæði hugtækari og trú-
verðugri en karlpersónanina. Þá
eru þær verðar mim meiri sam-
úðar, ef mæliikvarði alimennra
siðferðisihugmynda er iaigður á
orð þeirra og gerðir. TiLfinning-
ar þeirra eru heitari og sann-
ari, og þeim er betur treystandi.
Þær eru í einu orði sagt — heil-
steypteri. Ög ein'mitt sökum
þeirra góðu kosta sinna hættir
þeiim fremur tíl að liáta blekkj-
ast. Hverjir skyldu þá blekkja
þær? Auðvitað bannsettir kari-
menindrnir. Einn gengur meira
að segja svo lamgt að hafa tvær
í takinu i eimu, hvíldk dómadags
forsmán' Þegar hann verður
svo uppvís að ölttu sairnan og
meyðist til að veljia á milli, vedur
hann auðvitað þá stöndugri sér
titt eiginorðs, en ftteygir hinni
frá sér eims og hverjum öðrum
gatslitnium hlut, hún ,,má fara í
dauðams gredpur“, eins og Uma
Vestmannaeyjiaskáldkoma orðaði
það í ævidikt sdimum. Ammar karl-
miaður, sem kerour þarna meira
við sögu, hegðar sér með sviþ-
uðum hætti framan af og bætir
ekki ráð si'tit, fyrr en hann
kemst að raun urn, að stúlkan,
sem hann hefur augastað á, þýð-
ist hann ekki hót, fyrr en hún
fær sléttia tryggimg fyrir hjóna-
bandi. Þá, en ekki fyrr, spekist
kauði, og stúlkutetrið tárast af
innvortis ánægju.
Stíll skáldkonunnar er þokka-
legur til síns brúks. Óhemju-
skapur eims og „hugsaði, svo
braikaði í heilamuim“ eða „kysst-
ust eins og hungraðir úlfar í
æti“ hygg ég henni verði fyr-
irgefimn af þeim, sem á annað
borð hafa gaman átf sögu henn-
ar. I rauninn:; er Snjólaug eins
konar endurnýjuð Guðrún frá
Lundi, stillt inn á bylgjulengd
nýs tima. Kei'lingar Guðrúnar
sötruðu k'áiffi, en stelpur Snjó-
laugiai ylia sér fyrir brjósti með
því að fá sér sherrýglas (og
stöku sinnuim sterkara).
Þ ' '"nn að gefa til kynna,
hv oar lesendahóp þessá
b ■ i.uð, að húm er hin
ásjá i x á ytra borði, band
þokka’e t. k > öl u r mæta vel tiil
skreyt niTiar fallttmn i hvaða bóka-
hildu. sem er. rauður og gylltur.
En rrantvlOtturnar eru bæði
marnr >■ og m'argvíslegar, sumar
sanm; inl.n >a orðnar til í setjara-
vélinn’. nn aðx-ar liíklega komnar
lauglieiðinia frá skáldkomurami.
Sigurður Haukur Guðjónsson:
Barna- og unglingabækur
Jonni og Kisa
Höfundur: Mariette Vanhalewijn
Myndir: Jakiien Moernxan
Þýðing- Örnólfur Thorlacius
Útgáfa: Iðunn
Þetta er myndasaga fyrir
umga lesendur, bráðsmekklega
úr garði gerð. Kemur þar fyrst
till, að teikningamar eru gerðar
af mitklu listfenigi, þær iða af
lííi og huigmyndaflugi. 1 amnan
stað kamur, að texitinn refcur
sikemimtittega sögu. Flækingskött
ur verður á vegi iitils drengs,
vinnur hjarta bans, og li'tli snáð
imn tekur að berjast fyrir þvi
að kiisi fái fastan sama-
stað. Hann þarf að sannfæra
fugtta og fiskaeigendur, og gera
skriflegam samning við köttinn.
Allt er þetta vafið glettni höf-
undar og skilnimgi á hugar-
heiimi lítils drengs. Undariegt
væri það barn, er ekki fengi
áhuga á sögu Jomna og kisa.
Þýðing Örnólfs er snotur og lip
ur.
Kannski er það af því að ég
er fariran að missa sjón, að ég-
er ekki í fulttri sátt við letrið.
Ég hefði kosið það stærra og
lengra á miilli lína. Ef til vill
veldur litur myndanna og gljá-
húð pappírsins þessu, varia, ég
held að umgir lesendur þurfi
stærra ietur.
Hvergi fann ég, hvar bókin
er prentuð eða frá henni geng-
ið. Engin ástæða að fela slikt.
svo prýðilega sem að er staðið.
Margur ungur lesandinn á eftir
að verða Iðunni þakklátur fyr-
ir þetta bókarkorn.
BOKIN UM JESÚ.
Höfundar: Nokkrir franskir
foreidrar ásamt guðfræðingi,
uppeldisfræðingi og listakon-
unni Napoii.
Þýðing: Sr. Bernliarður Guð-
nnmdssoii.
Prentun: í AmsÞ'rdam.
ÞETTA er sérlega fögur bók,
laus við alla væmni og helgi-
slepju, sem oft gerir bækur, um
þetta efni, þvi miður, að frá-
hrindandi vaðli. Saga Krists er
rakin og sögð með orðum, er
hvert barn skilur, og vilji það
vita meir, þá á hin.n fullorðni
hjálp vísa á '2 síðústu siðum bók-
arinnar, þar sem nánar er frá
sagt, orð skýrð, stöðum lýst. A3
vísu sakna ég þess. að bókinni
s'kiuli ekki ljúka með upphafs-
orðmm einhvers guðspjallsins,
svona eins og vegvísi til nánari
kynna.
Myndirnar eru listavel gerðar,
kjarni frásagnarinnar eins og
sttgur fram og meitlast í mimnú
Litauðgi myndanna gefur þeim
líf, það er um sumar, að mað-
ur bíði þsss að þær hreyfist.
Þýðing séra Bernharðs er góð
og var honu.m þó mikill vandi á
hönduim, því að fastheldinn er
landinn, þá um þessi mál er rætt,
fastheldinn á þokuorð, dauð orð.
Prentun er góð á myndum,
víðast lika texta og það mætti
vera umhugsunarefni íslenzkri
bókaxitgáfu, hve bækur unnar er-
lendis eru betur prófarkalesnar
en þær, er hér heima eru gerð-
ar. Aftan á bókinni stendur:
„Börn elska myndir . . . .“ Já
ensku áhrifin gerast æði sterk á
íslandi.
Hafið þökk fyrir séi'lega eigu*
lega bók.