Morgunblaðið - 17.06.1973, Side 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JÚNl 1973
41
Grásleppu-
frumvarpið
Hvenær er ofsótt,
og hvenær ekki?
Fiskveiðiþjóð hefur ekki
írekar siðferðilegt leyfi til að
vannýta góo fiskimið en of-
nýta þau. Málið er þó ekki
auðleyst, eins og flestir vita
og má um það nefna nýlegt
og afgerandi dæmi, þar sem
eru ummæli manns, eins og
Jakobs Jakobssonar, en hann
segir í upphafi greinar í 4.
tbl. Ægis: „Allir útreikning-
ar á ástandi fiskstofna bygg-
ist á þeirri forsendu að veið-
arnar hafi ekki áhrif á hrygn
ingu eða klak og jafnan er
miðað við meðalstóra ár-
ganga.“ Jakob dregur að
vonum þessa forsendu í efa
og alla útreikninga þá þar af.
Þegar svo er ástatt um vitn-
eskju þeirra sem lærðastir
eru, hvað ætli sé þá um hina,
sem eru að gizka á eitt eða
annað út frá eigin skamm-
vinnri reynsiu og kokkabók
um eða kannski nokkrum vigt
amótum. En menn rífast nú
samt og eins og jafnan þeir
mest, sem minnst vita.
Ég hefði haldið og þeir eru
fleiri sem halda það, að Jón
Jónsson, forstöðumaður Haf
rannsóknastofnunarinnar, sé
sá maður núlifandi, sem mest
veit um ástandið á fiskislóð-
unum í Faxaflóa. En það
reyndist nú fljótlegt að af-
greiða þekkingu hans og
reynslu. Skagamenn sendu
honum afrit af vigtarnótum
til nokkurra ára og sögðu hon
um að lesa þær í stað fræða
sinna. Væntanlega framsendir
Jón frumbækur þeirra Skaga-
manna til alþjóðlegu hafrann
sóknanefndarinnar sem gef-
ur þær síðan út með næstu
vinnuskýrslu sinni.
Jón hefur sagt það sem
segja þarf um ástand fiski-
slóðanna hér í Flóanum og
hef ég vitaskuld engu
við það að bæta í fræðileg-
um dúr. En ég er vísindamað-
ur af sömu gráðu og Skaga-
menn og nú þegar komið er
fram fiskveiðilagafrumvarp
sem byggist í meginatriðum á
sjúklegri andúð gamalla
manna á nýjustu fiskveiði-
tækni, þá finnst mér gefast
tækifæri til að leggja orð í
beig og rétta þar með hönd
þótt litlu muni í svo stóru
máli — þeim hluta sjómanna
stéttar okkar, sem ofsóttur er
við atvinnu sína af löggjaf-
anum, og búinn að vera það
lemgi þó að nú taki í hnjúk-
ana.
HATRIÐ Á
BOTNVÖRPUNNI OG
DRAGNÓTINNI
Hatrið á botnvörpunni
og dragnót er meinsemd í grá
sleppusál þjóðarinnar. Þetta
eru hvort tveggja stórvirk
veiðitæki, sem veiða gjarnan
fyrr upp fisk, sem gengur á
tiitekna fiskislóð en hand-
íærið og linan. Þau eru sem
sé miklu afkastameiri veiðar-
færi og það tekur því styttri
tíma og minni mannafla
að veiða tiltekið magn í þau
en á færið eða Mnuna.
Nýju togaramir eru nú
margir komnir og fleiri þó eft
ir að koma. Það er tekið við
þeim með grásleppufrum-
varpi því versta síðan á dög-
um Magnúsar landshöfðingja.
Ég fjallaði eitt sinn lítið eitt
um það í greinarkorni, sem
ég var þá níddur fyrir, að
erfitt myndi reynast að
manna fiskiflotann okkar,
þegar hann væri allur kom-
inn á miðin, með þeim kaup-
um og smíðum sem ráðgerð
voru, erfitt myndi einn-
ig reynast að fjármagna
nýju skipin, og erfitt að þjón
usta þau úti á smáhöfnum.
Alit er nú þetta komið
fram, eða er að koma fram.
En ég var ekki svo forspár
að sjá fyrir að sumir hinna
miklu áhugamanna um togara
útgerð myndu taka á
móti nýju togurunum með þvi
að rýra athafnasvæði þeirra
og auka enn á mannavand-
ræði stærri flotans alls með
aukinni og efldri smábátaút-
gerð. Sagan frá nýsköpunar-
árunum ætlar að endurtaka
sig í þessu efni. Nýsköpunar-
togararnir voru flæmdir af
beztu miðum sínum skömmu
eftir að þeir komu.
Þessi þversögn í útgerðar-
málum okkar er náttúrlega
mál út af fyrir sig. Menn
spyrja eðlilega hvursu það
megi bera til, að sömu menn
berjist fyrir togarakaupum og
síðan því að reka þá af mið-
unum. Ástæða er þó til að
færa sjávarútvegsráðherra
þakkir fyrir að beita sér fyr-
ir því að áður nefnt frum-
varp dagaði uppi á þessu
þingi og ef honum endist til
þess ráðherralíf, þá treysti
ég honum til að drepa það
ásamt Pétri Sigurðssyni og
fleiri góðum mönnum.
GETUM VID LIFAÐ Á
S JÓST ANG A VEIÐI ?
Vitaskuld skilja allir lands
menn sjónarmið manna, sem
róa smábátum frá heimabyggð
sinni. Þeir eru hverjir í sinni
vík að berjast fyrir sinum
hag og sinna. En bezt er að
allt sé innan skaplegra
marka og þessir menn verða
líka að skilja sjónarmið reyk
vísku togveiðimannanna á
bátunum, sem fiæmast undan
nokkrum landsbyggðarat-
kvæðum af sínum eigin fiski-
slóðum og verða að róa frá
fjarlægum höfnum eða róa
ails ekki.
Það er alls ekki mín mein-
ing að sá smábátafloti sem nú
er fyrir landi sé látinn fúna í
nausti til skaða eigendum sín
um, heldur verði þess
gætt, að hann hafi skaplega
söknarmöguleika. En ég er al
gerlega andvígur þvl og
tei það skaðlegt að þessi floti
sé efldur, eins og nú virðist
horfa.
Það er mín skoðun, að hand
færi og beita fullnýti aldrei
neina fiskislóð og hafi aldrei
gert. Þau geta það ekki, aí því
að fiskur tekur illa beitu nema
hann sé í ætisleit. Það vita
það allir fiskimenn, að það
er hægt að vera með linu og
handfæri dag eftir dag án
þess að fá bein, þó að nógur
fiskur sé undir og botnvarp-
an eða dragnótin nái honum
vel í sama mund. Ég vil minna
á tvö sögufræg dæmi um
þetta.
Eldeyjar-Hjalti var vorið
1906 staddur á skútu sinni
Svift fyrir austan Vestmanna
eyjar. Hann lá þarna í byr-
leysu og þeir urðu ekki var-
ir, en allt í kringum þá lágu
ensku togararnir í aðgerð —
það er með full dekk af fiski
og urðu að hætta veiðum til
að gera að.
Það hefur verið mikið tal-
að um það, að fiskur gengi
ekki hér í Flóann vegna drag
nótar eða botnvörpu. Jón
Jónsson hefur eins og ég
sagði fyrr svarað því fjasi,
en mig langar til að spyrja
einnar sögulegrar spuming-
ar. Ég hef nú víst spurt henn
ar áður en minnist þess ekki
að hafa fengið svar.
Það var ördeyða í 10 ár af
12 hér við Flóann frá 1884 til
1895 (bæði árin meðtalin).
Þá var hvorki botnvarpa né
snurrvoð komin til sögunnar.
Togararnir kömu svo 1895 og
mokuðu hér strax upp fiski
og alian næsta áratug og leng
ur. Þó var stundum svo
krökkt af þeim, að ganga
hefði mátt þurrum fótum af
Skaga og yfir í Garð, eins
og einhver orðaði það. Nú
væri fróðlegt að vita, hvort
heldur hafi verið, að fiskur
hafi ekki gengið í Flóann á
íyrra tímabilinu af einhverj-
um náttúrlegum orsökum eða
Skagamenn og Garðverjar
hafi ekki náð honum. Senni-
lega hefur nú þarna hvort
tveggja gerzt. Ég veit að
minnsta kosti um eitt dæmi
um siðara atriðið, sem gamall
Garðverji sagði mér að Garð-
verjar beittu beztu beitu,
krækiingi, sem hægt var að
íá, en náðu fiski hvorki á iin
una eða færin, þó að togar-
arnir mokuðu upp fiski,
Þetta að fiskurinn tók ekki
beitu þarf ekki að hafa ver-
ið orsökin öll aflaleysisárin,
orsökin getur hafa verið af
náttúrunnar völdum — eins
og fyrr segir. Hver sem orsök
in hefur verið, þá var fiski-
ieysið á fyrra timabilinu ekki
botnvörpu eða dragnót að
kenna.
FALSKUR TÓNN
Það er mikið talað um frið-
un þorskstofna nú til dags
og víst er það gott tal, en
það vill stundum verða ein-
kennilega hjáróma. __
Ég man ekki betur en ráðs
menn okkar færu ekki dult
með það, þegar verið var að
bollaleggja um togarakaupin
að við ætluðum okkur að taka
til viðbótar afla okkar nú um
100 þús. tonn og væru þá eft-
ir „friðuð“ um 200 þús. tonn,
ef miðað er við þann afla,
sem útlendingarnir sem við er
um að reka burtu, veiða nú
árlega. Þetta sýnist flestum
ærin friðun á fiskstofnunum.
Ef við ætlum að bæta við ár-
lega þorskafla okkar um 100
þús. tn., þá getur ekki náð
neinni átt að hamla afköstum
stói-virkustu veiðiskipanna.
Það væri enn ein mótsögn-
in i útgerðarmálunum. En það
eru viðar mótsagnir hjá frið-
unarmönnunum, sem svo kalla
sig, af því að það er nú vin-
sælt heiti. Af hverju leggja
þeir aldrei til að friða fyrir
stórvirkasta veiðarfærinu,
þorskanetunum, sem veiða um
40% af heildarþorskaflanum.
Eru þar ofmörg atkvæði í
húfi? Skyldi Skagamönnum
aldrei hafa dottið í hug að
netagirðingamar á vertíðinni
heftu göngur inn í Flóann?
Botnvarpan, togbátar og tog-
arar, veiða ekki nema rúm
30% árlega af heildaraflanum,
sem stafar vitaskuld af því í
og með, að veiðarfærið er
ekki fullnýtt — en samt er
barizt miklu hatrammar gegn
þessu veiðarfæri en netunum.
Enn hatrammar er þó barizt
gegn dragnótinni, hún er
banvæn fyrir fiskveiðar í land
inu, það veiðarfæri veiðir þó
ekki nema sem svannar
1,5% af árlegum þorskfiskafla.
Mest var þó æpt á það veiðar
færið, þorsknótina, sem
veiddi ekki nema tæpt 1% af
þorskfiskaflanum. Mér
finnst skorta all mjög á sam
ræmi í málflutningi friðunar-
manna.
NÚ ER ÞAB
REGLUSTIKAN
Landhelgislínan var dregin
umhverfis landið — gegn mót
mælum fjölda manna, sem
fylgdu landgrunnsstefnunni
— með hringfara. Nú hefur
reglustikan verið uppgötvuð.
Hún er enn fljótvirkara og
þægilegra tæki. Allar linur,
sem nefndin, sem að frum-
varpinu stendur, hefur dreg-
ið, eru beinar línur og flest
hóifin rétthymd. Það virðist
engin hliðsjón hafa ver-
ið höfð af lögun fiskislóð-
anna. Togslóðirnar hér við
landið fylgja engan veg-
in ferhymingsreglunni í
hornafræðinni. Víða er dreg-
in bein lína yfir ála og skil-
in eftir blá totan, sem
kannski er ágætis togslóð og
aidrei kemur annað veiðar-
færi á en botnvarpan.
Þegar iitið er á uppdrátt-
inn, þá sýnist ekki mik
il kúnst að toga við Island,
sem er þó í reynd versta tog-
slóð í heimi að sögn víðförulia.
Nefndin vill að togað sé bein
ar stefnur og snúið í vinkil
þegar komið sé inn að lín-
unni, sem hún hefur dregið.
STÆRÐARMÆLINGIN
Nefndarmenn hafa mið-
að veiðiheimildir sinar við
tonnatölu skipanna. Ég hélt
að ailir vissu að rúmmálsmæl
ingin innan á bönd væri orð-
in tóm hringavitleysa og eng
in leið að miða eitt eða neitt
við hana. Við eigum samt enn
dálítið í land til að ná Norð
manninum i þessu efni,
ef marka má frásagnir og
frétt sem ég ias ný-
lega í norsku blaði. Þar var
verið að lýsa nýju síldveiði-
skipi og það sagt 400 tonn
að stærð. En í lok klausunn-
ar stóðu þessi fleygu orð.
„Lestin tekur 1000 tonn.“ Það
er ekki hægt að byggja veiði
löggjöf á rúmmálsmælingu
eins og hún er núna fram-
kvæmd í reynd. Það verður
að taka upp burðarmagnsmæl
ingu (deaa weight) eða sæ-
rýmismælingu (deplacement).
Ef það er ekki gert þá er
miklu eðlilegra að miða veiði-
heimildir við togkraft skips-
ins, það er vélarafl á skrúfu
þess, heldui en rúmlesta töl-
una. Það segir miklu meira
um hvaða togslóð skipið get-
ur nýtt en snarvitlaus rúm-
iestatala. Það getur
ekki sæmt alþingismönnum að
Oyggja ný lög á úreltu mæl-
ingakerfi.
STAÐARÁKVARÐANIR
Með þessum flóknu veiði-
heimildum, þegar svo við bæt
ist afmörkuð línu- og neta-
svæði, þá veitir svei mér ekki
af góðum staðsetningartækj-
um. Reyndar skil ég ekki að
togaraskipstjórinn geti neitt
sinnt veiðunum, hann verður
alltaf að vera að gera staðar
ákvarðanir. Hér er nú ekkert
staðarákvörðunarkerfi nema
misgott lórankerfi ætlað mest
til úthafssiglinga eins og það
kerfi yfirleitt. Og skilyrði oft
slæm hér við land. Staðar-
ákvarðanir eftir ratar
eru heldur ekki nákvæmar
þegar kemur I 12 sjó-
mílna fjarlægð frá landi, það
getur skakkað upp i mílu.
Ef íslenzki löggjafinn hef-
ur einhverja ánægju eða þörf
til að elta íslenzka fiskimenn
við atvinnu sina eins og
óbótamenn um allan sjó á rán
dýrum varðskipum og flugvél
um, þá ætti sá sami löggjafi
að sjá sóma sinn í því að
koma hér upp nákvæmu stað
arákvörðunarkerfi.
HAGNÝTINGAR-
SJÓNARMIÐEÐ
Það hlýtur að verða megin
stefna okkar í útgerð að nýta
fiskimið okkar sem næst því
að þau séu fullnýtt og þá
með eins hagnýtri útgerð
og kostur er á. Það er al-
veg öfug stefna við alla hag-
nýtingarþróun að ætla að
draga stórlega úr afköstum
botnvörpunnar, og þá nátt-
úrlega ekki sízt, þegar við
höfum keypt fyrir hana
fjölda rándýrra skipa. Við ná
um aldrei að nýta miðin okk-
ar án þessa veiðarfæris og ég
vil endurtaka það sem ég
sagði i upphafi, að fiskveiði-
þjóð hefur þær skyldur ekki
aðeins við þegna sína heldur
hinn sveltandi heim að full-
nýta miðin sin. Þvi má bæta
við, að ef það spyrðist að við
ætluðum að nota beztu fiski-
mið á Norður-Atlantshafi
nánast fyrir sportveiði, þá
þætti áreiðanlega mörgum vin
um okkar erlendis málflutn-
ingur okkar taka að gerast
flókinn. Það eru nefnilega ail
ar þjóðir, sem eru að færa út,
sammála um það, og það hélt
ég að við værum líka, að þeim
beri skilyrðislaus skylda til
að íulinýta miðin, sem þess-
ar þjóðir tækju sér umráð yf
ir. Að öðrum kosti misstu
þær réttinn til umráða yfir
fiskislóðunum.