Morgunblaðið - 17.06.1973, Page 24

Morgunblaðið - 17.06.1973, Page 24
56 MORGUNBLAÐIÐ, SU'NNUDAGUR 17. JÚNl 1973 Jónas Pétursson: Hugleiðingar við Lagarfoss IX>f>Nl!VKI»IN Eítir nokkuð lamga lægð, sem leg- 3ð hefiw við lamd frá sSldarárunum, k«m afflverulegur viinnimigur með happdrættissíniði í ioðmugöngunum í vetrur. Að þessu simni varð það sjáv- arbyggðunum á Austurlandi mikil lyltistömg og sammaði gildi þess að eiga verksmniðjukost í vinnsluhæfu stamdi. Það hefur verið ailmikil þoi- raun að halda þessum verksmiðjum við og verjast skuldheimtuaðilum, sem ekki tókst með allar. Þau eru orðim mörg árin, sem verkismiðjam á Vopmafirði hefir ekki verið rekim. Hún var að vísu ekki vimmsluihæf er veiðin hófst, — vemjur ioðmunmar á undamgengmum árum höfðu drepið von Vopnfirðinga í loðnunmi. En svo fór að verksmiðjam fékk um 6 þús. tonm, og sannaði með því emn gildi þeirra fjármuna er í henmi lágu. Og þessi vimnsda bætir stórlega fjárhags stöðuma og hefir aukið bjartsýni heimamamna. Ég hugleiddi það oft, þegar sild- im var horfin íyrir nokkrum árum, og margar verksmiðjumar voru fjár hagslega á vonarvöl, — að hyggileg- ast væri að svæfa fjármagmið, sem i þeim lá þyrmirósarsvefmi og þær væru srvo „vaktar", þegar verkefni skapaðist næst. Þær stóðu misjafn- lega vei fjárhagslega, em emgum get- um þurfti að þvi að leiða að i heild voru þær skuidlausar við þjóðíéiag- ið. 1 heild höfðu þær aðeims iátið af hendi mestam hluta þeirra verðmæta er í þeirn sjálfum fólust. Viðbúnað- ur til að taka við happdrættisvinm- ingum þegar þeir gefast, þaorf að lúta öðrum lögum um endurgreiðslur láma og vaxta, em þau fyrirtæki er starfa með jöfmum hætti ár frá ári. GUÐSPJALL BÓNDANS Laugardaginm 17. febr. sJ. eru birt í Mbl. nokkur viðtöl við bæmdur í Húnaþimgi um ull, gæði henmar, verðiag og möguieikama á því að skila góðri uil frá sauðfjárbúumum. 1 fáum orðum sagt eru samtölim vott- ur um frábærlega glögga bændur, bsemdur, þar sem hvert bústarf er sem þáttur í æðum þeirra og taug- um, lifshtrærimg — og þeir átta sig á hvemig bregðast skal við hverju við horfi ám þess að þurfa að spyrja aðra ráða en sinm eigin huga. Eitt viðtalið kýs ég að gera frekar að umtalsefni. Eimar h-óndi Höskuids- son Mosfehi hefir verið að koma sér upp hreimhvítum fjárstofmi og er spurður: „Hefir þú 1-agt í mikimn kostmað við að koma þér upp hrein- hvíta fému?“ Hanm svarar: Nokk- urm, en þó eimkum fyrirhöfn. Hims vegar hefir þetta aukið mér ánægju, og þann þátt niet ég ekki til fjár. (Leturbreytimg mín.) Rætt er við Einar um vetrarrún- ing og hvemær rúið er að vori og svo er spurt: Hefir þú reiknað út hvað vorrúnimg kostaði, ef vimman væri reikmuð í timakaupi? Einar svarar: Nei, og mum ekki gera það. Við bæmdur verðum að koma verk- um okkar af og skiptum ekki vinmu- timamum niður i dagvimmu, eftir- vimnu, næturvimmu og heigidaga- vinnu a.m.k. er ég ekki með neimar vamgaveltur um það, hvemær á sól- arhringmum ég vinm með lögboðið taxtakaup verkamamma eða ammarra fyrir augum . . . Og svo er spurt: En veltir þú því fyrtr þér, hvoart þú hefir gert rétt, þegar þú ákvaðst að verða bóndi? „Ekki heldur. Ég er bómdasomur, álkvað ungur að verða bóndi og mér þykir væmt um að ég stóð við það." Mér hló hug ur í brjósti við lestur þessa samtals. Þttrma var 100% bóndi, sem stendur af sér öldufall þess hugsumarhátlar, sem metur I krónum augmabliksims og smýst eftir þvi, stefnulaus að öðru leyti. Bóndi, sem veit að bú- skapur er lifshræring, 3íkt og sí- streymandi limd. Ég viil rifja upp það, sem ég sagði i Lagarfossbréfi mimu, Mbl. 27. ágúst 1972 um „Kaup bænda" — m.a. þetta: „Ég hefi, mér til skeif- ingar fumdið að þessi setnimg, kaup bænda er að gróa fastar og fastar í hug bæmdanma og þeir farnir að veita fyrir sér í bústarfimu: Hvað hefi ég í kaup við þetfa — í stað þess að hyggja að þvi að búskapur- inn krefst ákveðinna starfa, sumra, sem í bráð a.m.k. gefa litið i aðra hönd, eru eims komar iðgjald til tryggingar — ömmur stórum arðsam- ari, já, guði sé lof . . . Málshátt- urinn: „Spyrjum að leikslokum, en ekki að vopmaviðskiptum“, er eims komar táknmál búskaparims. Hvort tveggja er, að lönig er leið oftast frá sánimgu til uppskeru, beinlimis — og eimmig óbeinlínis — þangað til tekj- umar berast, — og hitt, að bústörf- im, þau, sem þó má aldrei vanrækja, eru mismumandi skilsöm á tekjur, sem skila að mestu arði i ánægju, ömnur í viðskiptareikmimiginn. Þegar bændur eru famir að hugsa eims og „laumþegar" meta starf sitt í vimmu- stumdum og kaupi, þá er ísilenzki bóndimm dauður. Tölvubissnesshugs- unim er komim of langt í islenzku þjóðlífi áður en hún leggur bóndamm að velli." Mikið gleðiefni var það að heyra rödd íslemzka bóndams, Einars Hösk uidssomar á Mosfelli í Húmaþingi. Húm var eims og sóiargeisli í skýja- rofi. „IHALDSMENN OKKAR TlMA“ Svo mefmist forustugreim Morgun- blaðsins 17. febr. 1973. Niðurlag greimariminar er svohljóðamdi: Allir straumar í alþjóðamálum stefna að æ námara samstarfi og samhjáip þjóða í miMi. Þess vegma stamda íhalds- jnwwe* menmiirmir i vinstri flokkumum uppi eins og mátftröil. Alþjóðahyggja æskunna,r á hér Mns vegar sterkan hljómgriinn í Sjálfstæðisflokkn- »un Ueturbr. min) og þess vegma er hamm sferkasti vettvamgurimm fyrir hið umbótasinnaða unga fölk. Þar á það að hasia sér völl." Það vamtaði aðeims að birta Internationalen í lok greinarimmar. Má ég mimma á greimarstúf er ég semdi Mbl. og birtist i Velvakanda 15. jam. 1971 og heitir Ættjarðaríjóð in og uuga fólkið: „Ég hJýddi á út- varpið á nýjársdag. M.a. var sumgið ijóðið: „Hver á sér fegra föðurlamd", eftir Huidu með lagi Emils Thor- oddsen. — Hlusta margir á ættjarð- arsöngvama þegar útvarpið flyt- ur. þá? Mér lízt að það væri ráð að gera skoðamakönmum meðal ungs fólks um það efni. Við, sem erum með ís'lendimginn í blóðimu, frá því að við vorum lítil og æ síðan, — e.t.v. er það líka erfðakennd — við verð- um ætíð nær dáleidd við að hlýða á ljóðið — og iaigið er oftast a.m.k. svo vel fellt að efmi að það eykur á hrifmimguma. Em eru þetta ekki gamaldagsórar „úreltrar" kynsióðar, sem stemdur þversum í vegi hims nýja tíma? Nýja tímans, sem gerir alheimsborgara úr Isiemdimignum — og er það ekki í þá áttina, sem leið hims mýja íslamds ligg ur? Eða hvað segir „þekkingar“kyn slóðim? Má biðja hama að gera ástar- játmimgu til ættjarðarinnar, ef sam- vizka hennar leyfir? — og tjá í ein- Jægmi áhrif sliks ijóðs á hana sem: Hver á sér fegra föðurland? eða amm ara slíkira — sem eru mörg! Vel- vakamdi! Má spyrja um ættjarðar- kenmdir umiga fólksins í dálkum þin- um? Þær varða meir framtíð ætt- jarðar okkar en svo, að það mál megi iiggja sem óráðin gáta. Um það mái á að gera skoðanakönnun." Ég fékk opið bréf í Þjóðviljanum frá kummimigja í Kópavogi út af þess um greimarstúf, sem ég svaraði ekki, fanmst ek’ki taka því. Tilefmi til- skrifsims eimkum að ég væri ekki í samræmi við Sjálfstæðisflokkimm. í mimum huga er íslendingurimtn imnsti kjarni sjálístæðismamna. Friðgeir Grímsson, öryggismálastjóri: Gætið varúðar við með ferð garðsláttuvéla Garðsláttuvélar með aflvélum harfa valdið mörgum slysum. — Ýmist rekur fólk fæturna undir vélarnar í eggjárnin þegar það gen'gur með vélumum eða það hrasar þegar grasið er vott og þá einkum i halla eða misjöfnu jarðiagi. Stundum á það sér stað, að fólk leyfir sér að hafa hönd á búnaðinum þegar hamm er í gamgi eða snertir hluti, sem eru oí nálægt honum og hMfða- búnaður tekinn af eða stöðu tæk islns breytt þannig, að hlífðabún aðurimm njóti sin ekki. Görðum, sem slegmir eru fjölg ar og sú prýði, sem þeir veita er mikil, ef þeir eru vel hirtir. Þessd útivinnustörf eru flestu fólki til helsubótar, einkum séu þau gerð með glöðu geði og við góðar að- stæður. Það er því sorglegt ef þessi heilsuvaki og prýðisauki í okkar nánasta umhverfi getur haít í för með sér slys og skelf- imgar. Um það má deila hvort ávalit sé ho’M eða nauðsymlegt að nota afidrifnar sláttuvélar við bletta- og giarðaslátt. Þvi ráða sjálfsagt ýmsar aðstæður, svo sem stætrð biettanma sem slá þarf, fjárhags ástæður, heilsufar o.ft. Séu vélar notaðar, ber hverj um og einum að kynma sér ytiri gerð þeirra og ástand svo ekki sé hætta á, að menn fari sér að voða vegna ókunnugleika. Síðan kemur að því að líta þarf á bún aðinn og lagfæra hann, hreinsa, smyrja og hagræða ýmsu við hamn. Þá reynir á skyldurækni og samvizkusemi stjómandans. T.d. að hann taki ekki hlífar aí vélinmi í gangi og setji þær á aftur fyrir gangsetningu eða geri aðrar viðeigandi ráðstaifanir, hafi hláfar vegna einhverra orsaka verið tekmar af. Þegar notuð er sláttuvél, sem starfar með „loft. púðakerfi" er mikil hætta á að tæmar á manni, sem er að nota vélina eða mamni sem stendur mjög nærri henni fari undir hana, vegna þess að hún „flýtur" 2—3 sm frá jörðu og tæmar, eink um ef maður er á þunmum skóm eða ef um smáa fætur er að ræða, t.d. bama og unglinga, mái til gangbúnaðar vélarinnar und ir hMfunum þegar hún lyftist. Notkiun þessara véla fer í vöxt því hún er auðveld ékki síður i hallamdi jarðlagi en sléttum og þrátt fyrir fyrirskipaðan og lög- boðim hlifabúnað, sem á þeim er, hafa mörg slys átt sér stað við notkun þeirra. Hættan er mest á ósléttu jarðlagi einkum þegar gras er vott, annað hvort eftir regnskúr eða ef dögig er enn ekki þornuð eftir nætursvalann eða þegar dögg er fallin að kvöldi. Þá kemur það fyrir að sláttumað urinn missir jafnvægið af því sleipt er og tæmar rekast undir véMna með þeim afleiðingum að hann missir framan af tánum eða jafnvel tæmar alveg. Mörg þessara slysa eru þess eðlis, að enginn veit um þau, hema heimiMsfólkið eða jafnvel aðeims hinn slasaði því þau eru sum ekki það mikil að ástæða þyki til að láta gera að þeim á slysastofu en þau gætu hafa orð ið stærri og sum þeirra eru það. Fólk sem framkvæmir svfbná störf ætti aldrei að vera á þunn um skóm heldur ávallt á skóm, sem geta tek ö við höggum og skurði á tána án þess að fótur- inn verði fyrir áverka, það eru til dæmis tréklossar og yfirleitt skór með harðri táhettu þótt ekki þurfi hún að vera stálvarin. Raforkumál og hags- munir Norðlendinga NÚ er hin hatramma Laxár- deila loks til lykta lieidd. Því bex öllium réttsýnum mömnum að fagna, jafnvel þótt báðir að- ilar hafi orðið að s'.á af kröfum sriimum. Bn sú auikning á raforkufram- leiðslu Laxárvirkjunar dugir NorðUendingum skammt. Tvær leiðiff hafa verið nefndar því til úrbólar. önnur er að virkja eingöngu mieira fyrir norðan, en hím er að leggja Mnu yfir háiendið til Norðurlainds. (Hagsmunasamtök Norð'lend- tnga hafa barizt álkaft á móti snðarri leiðinni, og telja að hún •pyndi draga úr byggingu ortou- vera fyrtr morðam. Þetta er þó alramgt, vegma þess að sam- temgimg orkuveitusvæðanna er alger forsemda þess, að hægt verði að ráðast x stórvii’kjanir fyrir norðan. Hálemdislimam er einnig forsenda þess, að hægt verði að ráðast í stóriðju fyrir norðan innan tíðar. Raforkumáaim standa þanmig í dag, að ákveðið hefur verið að virkja Tungnaá við Sigöldu, en ekki hefur enn verið tryggður markaður fyrir alla rafohkuna, sem sú viikjum kemur til með að framnleiða. Öruggt má telja, að til þess að tryggja þann marfcað, þurfti stóriðja að tooona til. Mjög mi'kiilvægt er fyrir Norðlendinga að húm verði á Norðuirlamdi og iiki’iegas'ti stað- urimn yrði þá Gáseyri við Eyja- íjörð. Að sjálfsögðu yrði að velja þá stóriðju með tilliti til þess, að hún yrði staðsett þar og hafa veirður það í huga, þegar verið er að velja á imiiM staðsetminga á iðjuverum, að þá fer ekiki allt- af saman rekstrarleg og þjóð- hagsleg hagkvæmni. Sú stór- iðja, sem einma álitflegust virð- ist í dag, er málmblendiverk- smiðja. Til þess að athuga mögulega staðsetnimgu hemmar, var vaiinm eimn byggingaverkfræðingur. — En'ginn efast um ágætd þess manms á sínu sviði, em æski- legra hefði þó verið, að skipa nefnd manrna með nofckuð mis- munamdi memmtun, t. d. rekstr- ar- eða byggimgaverfcír., efna- eða iðnaðarverkfr., hag- eða við- skiiptafr. Gera má ráð fyrir að áDit slífcrar nefndar hefði orðið á anman veg, em miðurstaða hiins ágæta verkfr., en að hans áliti komu aðeins staðir á suðvestur- lanidi til greina. Önnur stóriðju- ver, sem hugsanilega væri hægt að staðsetja á Norð'U rlasndi, eru títam-, fosfór- og silicium-iðjuver, eimrnig mftti reka þar basalt- verksmiðju. En til þess að hægt sé að refca stóriðjuver á Norðurlandi þarf að vera varaaflsstöð þar. Örugg- asta ieiðin er að xeisa þá gas- aflstöð í nágrenni verksmiðj- unnar, en það er aftur á móti nokfcuð dýr lausm. Ömmur lausm er að reisa gufuaflstöð við Kröfflu og leggja þaðam ldmu, sem sérstaklega yrðd hömnuð og lögð þammig, að öryggi hemmar væri mœr 100%. Guifuaifflsstöðin væri þá um leið varaafflstöð fyr ir Norðuriamd í heild og jafnvel einnig Suðuriand t. d ef alvar- iegar ístruflamir yrðu við Sig- öMu- og Búrfelsvirfcjum. GufuafGstöðim í Bjarmarfflagi hefur þegar sýnt öryggi slítora orkuvera, þótt húm sé eimiföild í sniðum og ekki ný. Við Kröffliu má hins vegar byggja miklu fullkomnari orku- ver, sem gæti nýtt gufuafíið sex sinnum betur en stöðin í Bjamarfiagi og hin nýja stöð gæti framileitt allt að 55 MW. Um rafoikU’kostmað frá sMlkri virkjum er ekki vitað með vissu, em húm er þó talim haglkvæm og Miklegt er að slíkar stöðvar geti kieppt við vatnsa'flsstöðvair, eimk'um vegna xe'ks t ra röryg'g is hinna fyrrnefindiu. Af þvi sem að framan greimir, má vera ljóst, að „hundiurinm" að sunnan eins og surniir vilja kalia hálendislínuna, er ekki neim ógmun við atvinnulíf og til- veru Norðlendinga, heldiur þvert á móti getur hann stóraukið at- vimmuiiíif óg byggð á Norður- flendi, ef rétt er á málium haldið. Lamlbhól'i, 27. mai 1973. Guunnar Gimnarsson.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.