Morgunblaðið - 17.06.1973, Qupperneq 25

MORGlWBLAÍ>rö. SU'NNUOAG(_ÍR .17. JÖNÍ 1973
57
Orð í belg um heilbrigðisþjónustu
og vistunarrými heil brigðisstofnana
Svo saimarlega eru heilbrigðis
mái ofarlega á baugi um þessar
mundir og gott eiitt um það að
segja, þótt „llitið stoði arðin góð,
ef ekki er meiira.“ Til eru menn,
sem sárlega kvarta undan þunga
slkatta og tortryggja réttmæti
ríkisút.gjalda vegna heilbrigðis-
mála. Á sama tíma eru einkahý-
býlí Islendinga, bifreiðaeign og
utaniandsreisur með þeim hætti,
að hlutur heilbrigcAsþjónustunn-
ar æitti að vera all riflegur sam-
kvæmt þvi mati, sem felst í göml-
um málshætti, er segir: „Heiisan
er hverjum munaði betri“. Þetta
mun einnig sannfæring þeirra al
þingismanna, er veita þeim stór-
huga framförum brautargengi,
sena samþýkkt var að stefna að á
síðasta löggjafarþiingi voru.
Vankanta má finna á nýaf-
greiddum lögum um heilbrigðis-
þjánustu og það marga, en menn
vænta þess fastlega, að nýmælið
un rekstur heilsugæzlustöðva
muni í senn færa tfl aukins veru
leilka verðug tilmæli eldri laga
um heilsuvernd (lög nr.
44/1955), svo og, öðru fremur,
starbætta aðstöðu og afköst heim
iliislæikninga um land alit. Auð-
Vitað geba þó þessi lög arðið jafn
steindauð sem annur fyrri, ef
vilja almennings skortir til
sjálfra framkvæmdanna.
Þegar minnst er á vilja manna,
er löngu ljóst, að hið þunga afl,
sem mestu ræður um framvindu
mála, er samstarfsviljinn, og það
víðar en hjá verkalýðsfélögum.
Þvl ber að harma þann félags-
iega vanþroska forystumanna,
sem staglast sí og æ á byggingu
læknamiðstöðva 1 stað þess
að nota fremur heitið heilsugæzlu
stöð, þar sem svo mjög veltur á
að efla samhug og sam-
vinnu allra starfisstébta heitbrigð
tóþjónustunnar, ef vel á að tak-
ast um rekstur þessara stxyfnaina.
SKORTI'IÍ VISTUNARRÝMIS
Fyriir skemmstu kom úr prent-
un rit frá heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, er nefnist
„Vistunarrými heilbrigðisstofn
ana“, unnið af Dr. Kjartani Jó-
hannssyni verkfræðingi, i sam-
ráði við Pál Sigurðsson ráðuneyt
isstjóra. Er þar margan fróðleiik
að finna. í niðuriagtsorðum segir
m.a., að draga megi þá ályktun
af gerðri könnun, að skortur á
dvalarheimilisrými aldraðra og
vöntun geðhj úkrunarheimita
valdi mestu urrj erfiðleikana á að
brautskrá langdvalarsjúklinga af
sjúkradeildum ætluðum fyrir
bráða sjúkdóma. Telja má að silík
ar deildir hafi nú þegar næg-
um fjölda viistunarrýma . á
að skipa, ef eðlileg nýting feng-
ist með örari útskriftum, þó að
þvi undanteknu, að enn skortir
um 200 viðbótar sjúkrarými geð-
deilda. Talið er, ef geðhjúkrun-
arheimilum bættust 140 rými og
önnur 140 fengjust til viðbótar
á sérstökum geðveilusbofnunum
og drykkjumanniaihælum, jafin-
framt þvi að tilkæmu 230 ný vist
unarrými á dvalarheimili aldr-
aðra, þá yrði núvenandi þörfum
okkar Islendinga a.Tl vel full-
nægt innan heilbrigðiisstofn-
ana hvað húsnæði snertir
(sennilega eru þó stofnanir van-
gefinna undanskildar). Að baki
þessara talna er sá ski'lningur,
að tiltæk almenn hjúkrunar- og
endurhæfingarrými árið 1971
hafi verið, meðal annarra, þessi:
á Eil'i- og hjúkrunarheimiliinu
Grund 256 rými
á dvalarheimili aldraðra að
Hrafnistu 148 rými
á Dlli- og hjúkruinarheimilinu
að Sólvangi 114 rými
Þessum þremur sbofminum var
í upphafi ekki sniðinn sá stakk
ur, sem hæfir svo víðtækri
sjúkraþjónuistu. Vegna skorts á
sjúkrarýmum fyrir langdval-
arsjúkliinga hefur neyðin síðan
þrengt þar iinn þessum mlkla
fjölda sjúklinga, sem aldrei hef-
ur verið, og aldrei verður, for-
svaranlegt að annast á öðr
um vettvangi en með einhvers
konar sjúkrahúsrekstri.
Samkvæmt gildandi lögum um
dvalarheimilli aldraðra (í gildi frá
9. april 1973) eru slíkar stofn-
anir ætiaðar öldruðu fólki, sem
ekki þarfnast vistunar á sjúkra-
húisi. Nýju heilbrigðisþjónustu-
lögin, sem taka eiga gildi um n.k.
áramót, kveða svo á, að hjúkrun-
ar- og endurhæfingarheúnili
skuii teljast til sjúkrahúsa og
leyfi til sliks rekstrar þvi að-
eins veitt, að stofnunin fuUnægi
heilbrigðiskröfum og ætla megi,
að hún geti leyst verkefni sitt
á viðunandi hátt.
Fram á þennan dag eru
hin óljósu mörk, miili ellivistar
annars vegar og sjúkravist-
ar hjúkrutnarheimila hins vegar,
rikur þáttur í orsök þess mikla
ranglætis, að sjúkum gamalmenn
um hefuir alls ekki verið búinn
viðunandi aðbúnaður á sjúkra-
stofnunum. Vegna áhugaleys-
is ráðamanna fyrir að bæba hag
þessara olnbogabama þjóðariimn-
ar, þá hafa starfsstéttum heil-
brigðisþjónustunnar boðizt
margs konar önnur störf við
miklu vistlegri aðstæður en eUt-
og hjúkrunarheimilum hefur
reynzt kleift að skapa. Afleiðing-
in er, að nær ógjörmingur hefur
verið að fá sérlært fólk til að ann
ast þessi sjúku gamalmenni, sem
möng hver hafia hvað mest þræl-
að á liðnum árum fyrir grund-
velli hinnar góðu afkomu almenn
ings á Islandi í dag. Ef ný
s'ofna ekki megnar að bæta hér
um og tryggja sómasamlega
hjúkrunar- og endurhæfingar-
þjónustu fyrir langdvalarsjuki-
inga innan sérstakra heimila eða
deilda i tengslum við stærri
sjúkrahús, þá megimi við Islend-
ingar mikið skammast okkar.
Víst mun þörf hagsýni í öllum
svona rekstri, ekki síður en við
aðra þætti heilbrigðis og félags-
málaþjónustunnar, og má benda
á að ekki hvað sízt með sparnað
í huga ætti að koma upp dagvist-
unaraðstöðu fyrir aldraða jafn-
framt efliugu heimahjúkrunar og
heimilishjálpar í tengslum við
sjúkrahús og/eða dvalarheimili
aldraðra. Ókeypis fæsst ekkert af
þessu.
GEÐSJÚKRAÞJÓNUSTA
Hvað snertir geðsjúkraþjónust
una er dæmið á rmargam hábt hlið
stætt þvi, sem þekkist, þeg-
ar bent er á orsakir óeðlilegr-
ar hagnýtingar sjúkrarýmis fyr-
ir Kkamlega sjú'kdóma. Þótt leit-
að verði iausnar með byggimgu
viðbótar 200 sjúkrarýma við geð-
deildir stærri sjúkrahúsa í
Reykjavík og á Akureyri, þá
verður jafnframt að hugsa fyrir
byggingu .sjúkrastofnana, sem
annast geta langdvalargeðsjúkl-
inga. Án slíkrar fyrirbyggju
verður ekki unnt að útskrifa
sjúklimga frá hinum dýrari og
betur búnu geðdeildum að lokn-
um æskilegum dvalartíma þar.
Sérstök geðhjúkrunardeild og sér
stök dagvistarrými fyrir geð-
sjúklinga ásamt göngudelldum
við geðsjúkradeiidir verða senni
lega mjög þarfar, jafnvel bráð
nauðsynlegar, en eimnig er trú-
legt, að nýfca megi í ríkum mæli
ahnenn hjúkrunarheimili, svo og
dagvistunanstofnanir fyrir aldr-
aða, almennar gömgudeildir og
Elin Eggerz Stefánsson.
heimahjúkrun og heimilishjálp í
tengslum við heimilislækningar, í
þágu geðsjúklinga, einkum inn-
an heimahéraða. Þetta er því að-
eins hægt, að samstarfsvilji
lækna og annarra heilbrigðiis-
stétta sé fyrir hendi á hverjuim
stað, þá til skal taka. Samstarf
tekur oft mikinn tíma í undiir-
búningi, en afköstin aukast vissu
lega hlutfallslega miMu meira.
Yfirstandandi deila um bygg-
ingu geðdeildar á lóð Landspítail
ans er hryggðarefni þeim etn-
staklingum og fjölskyldum, sem
eldurinn brennur hvað heitast á
vegna geðvandamála. Þeir eru
býsna margir sem til eigin vanda
mála geta taiið ýmist hreima gpeð-
sýki, áfengisvandamái, ávana-
lyfjaneyzlu, unglingavandamál,
afbrotahneigð og annað svipað,
sem hið streytufulla þjóðfélag nú
tímans er svo yfirfullt af. Ekki
er ávallt handhægt að benda á
tölfræðilegar sannanir þótt al-
menningur fái svo sannarlega á
raunveruleikanum að kenna.
Vissulega er vonandi, að viðkom-
andi deil-uaðilar geti miðlað hvor
ir öðrum af vizku, því „meina
vinnur vit en stríð“ og vist er,
að „sjaldan veldur einn, ef tveir
deila“.
Hafnarfirði 29. maí 1973.
Elín Eg-gerz Stefánsson.
Hannes Gissurarson, stud. poly t:
Vér stöndum fast
1 gömlum bókum gat að ISta
þá fullyrðingu að Island væri
eyja úti á reginhafi, — langt frá
öðrum þjóðum. Vissulega hefur
hiina grimmilegu sviptivinda
hemaðar og ofbeldils ekki borið
að iandi í þeiim mæli, sem frænd
þjóðir vorar i Norðumlfu hafa
þoiað. Vér Islendingar höfum þó
reynt undanfarinn aldarhelming
hversu úrel't þessi speki hinna
öldnu bóka er. Holskeflur
kreppunnar miklu riðu hér yfir,
Bandamenn hernámu land vort í
hiildarteiknum 1939—45, sýklar
nasisma og kommúnisma hafa
kveikt sótthita í hugum nokk-
urm íslendinga. En rækilegast
hafa Islendingar verið minntir á
til'vist annarra þjóða á hafinu
umhveríis landið.
Fiskimið Islendinga hafa um
aildaraðir verið vettvangur grip
deilda annarra þjóða. Útlending
ar hafa ausið af þeim brunni,
sem ætlaður var fátækri þjóð í
harðbýlu og hrjóstrugu landi,
látið greipar sópa um lífsbjörg
vora og einu auðlind. 1 aldarað-
tr hafa skútur hinna erlendu
iræningja hrifsað til sln rétt-
mæta eign máttvana þjóðar, —
reyrða í f.jötrn nýlendukúgara.
Danir gerðu landhelgi Islands að
Verzluinarvöru við Breta, þá
þjóð, sem ætíð hefur verið fyrir
ferðarmest í rányrkju hins ís-
lenzka landgrunns: Um 1600 var
landheigi Islands 32 sjómíiur,
1662 16 sjómilur, 1859 4 sjórníl-
ur, og árið 1901 sömdu Danir og
Bretar um 3ja sjómilna land-
helgi.
Um það leyti sem Danir
sömdu þannig af oss tendlheilg
iina I síðasta skipti, spáði Einar
Benediktsson því, að nú risi
„elding þess tírna, sem fáliðann
virðir". Orð hans urðu að áhríns-
orðum. Þjóðir heims hafa tekið
að setja niður deilur sínar með
friðsamlegum hætti, — lítil-
magnanum hefur aukizt máttur.
Hinar fyrri nýlendur eru nú
voldugt afl á alþjóðavettvangi.
Vér íslendingar slitum af oss
hlekki erlendrar nýlendukúgun
ar, urðum sjálfstæð þjóð. En vér
gleymum því ekki, að sjálfstæðis
baráttunni var eigi liokið með
stofnun lýðveldis 1944. Henni
lýkur ekki, fyrr en vér eign-
umst landgrunnið allt.
Sjálfstæðisflokkurinn, flokk-
ur krisbni og frjálshyggju, hafði
forystu um stofnun lýðveldis.
Einis ber honum að hafa forystu
um baráttu fyrir fullu sjálfstæði
Islendinga, — heiimt landgrunins
ins. Þess vegna hlaut hollum
fylgismönnum flokksms að
sárna, þegar foringjar hans
létu slíkan bilbug á sér fiinna
við sjálfsagðar aðgerðir hinnar
íslenzku landhelgisgæziu, er
Bretar réðust inn i landhelgi
vopnaðir vitisvélum og reiðu-
búnir til óhæfuverka. Vér verð-
um að horfast í augu við þá stað
reynd, að traust manna á hinni
þrieinu forystu flokksins hefur
mjög dvinað vegna einurðarleys
is hennar í landhelgismálinu.
Á forhlið hofs Apollons í
Deifoi var kjörorð hinnar fornu
grísku menningar letrað: Med-
en aga — Hóf er bezt í öllu.
Og vissulega megum vér sjálf-
stæðismenn ekki keppast um
yfirboð við óábynga æsinga- og
öfgamenn, sem gala nú svo hátt
í vinstri ftokkunum. Vér verð-
um að sýna hófsemi og gætni.
En hitt er svo annað mál, að vér
megum aldrei hopa I landhelgis
málinu, aldrei hræðast yfirgang
stórþjóðar, aldrei hvika frá
settu marki, aldrei gefast upp.
Sízt rnega foringjar Sjálfstæðis-
Hannes Gissurarson.
flokksins, eina ábyrga stjórn-
málaflokksins, láta slíkt gerast.
Kommúnistar hafa gripið feg-
ins hendi þau tækifæri, sem
þeim hafa gefizt til þess að
rýra taust Islendinga á Atlants
hafsbandalaginu og helztu vina-
þjóð vorri — Bandaríkjamönin-
um. Hrægammar kommúnista
hafa hilakkað yfir aðgerðaiteysi
þess. Þess vegna verða lýðræðis
sinnar, hvort sem þeir fylgja
Sjálfstæðis- Framsóknar- eða A1
þýðuflokknum að máium, að
gera ráðamönnum Atlantshafs-
bandalagsins grein fyrir því,
hversu beitt vopn fimmtu her-
deild ístenzkra stjórnmála er
fært upp í hendurnar og hversu
hættulegt afskiptaleysi þess er.
Það er vestrænum ríkjum mikil
nauðsyn að koma sterk tiil leiks
í viðureign við Kremlverja, því
að rússneski bjöminn fægir enn
klærnar, þótt hann hafi gerzt
fimari á línudansi alþjóðastjórn
mála.
Þó að þessari ríkisstjóm hafi
mistekizt margt í landhelgiismál-
inu, og nægir þar að benda á
hina furðulegu starfsemi blaða-
fulltrúa ríkisst j órnarinnar og
e.ndæma klaufaskap forsœtisráð
FRÚ Ingibjörg Jónsison, fyrrver-
andi ritsitjóri Lögbergs-Heims-
kringlu hefur fengið islenzu
deiildinni í Manitobaháskóla til
varðveizlu og yfirráða bókasafn
sitt, sem enn var stórt og mikið
að vöxtum, en áður hafði hún
gefið safninu gjafir, án þess
að þess væri getið opinber-
lega. Frá þessu skýrir Haraldur
Bessason, prófessor í Lögbergi
Heimskri nglu.
M.a. hafði safn frú Ingibjarg-
ar að geyma allan þorra þeirra
ljóðabóka ístenzkra, sem fengur
er í, fornbókmenntir, skáldsagna
höfunda seinni tíma, terðabækur,
sagnarit, og mifcinn fjölda rita,
sem ertendir menn hafa ritað um
Island.
Ingibjörg hefur í fjöldamörg
ár styrkt íslenzk mátefhi með
starfi sinu beint og óbeint, fyrst
í samvmnu við mann sinn Einar
Pál Jónsson, ritstjóna og skáld,
og síðan, eftir andlát hans, ein
herra á opinberum vettvangi,
verðum vér sjálfstæðistnenn að
styðja hana heils hugar l land-
heigismáiinu. Vér verðum að
snúa vörn upp í sókn, taka for-
ystu í þessu máli málanna. Þeir
foringjar, sem flokkurínn send-
ir fram á víglinuna, verða einn-
ig að muna orð Einars Beneditcta
sonar:
Vér stöndum fast, þótt fiátæbt
sé vort merki.
Vor framtíð erum vér, vort mið
er sett;
með allra fylgi verður viinnan
létt.
En skyldi nokkur vor úr flokld
falla,
er fallið svik við sjálfan hann.
og ósbudd. En þau hjón sbuddu
mjög mál islenzku deildarvnnar
við Manitobaháskóla, bæðd fyrir
og eftir stofnuin hennar og létu
sér afar annt um vöxt og viðgang
bókasaf nsins islenzka, sem er sér
deild í héiskólabókasafni Mani-
tobaháskóla.
Látiö ekki sambandiö við
viðskiptavinina rofna
— Auglýsiö —
Bezta auglýsingablaöiö
oss aila.
íslenzkt bókasafn
gefið Manitobaháskóla