Morgunblaðið - 12.08.1973, Page 10

10
MORGU’NBLAÐIÐ
SU'NNUDAGUR 12. ÁGÚST 1973
Hraðfrysting og útflutningur
til manneldis
loðnu
*
Forysta Islendinga á japanska markaðinum
OFT hefur verið talað um hin
svonefndu síldarævintýri, en
nóina er það ekki síldin, heldur
loðnan. Á loðnuvertíðimm s.l.
vetur varð loðnuafliinn um
440.000 smálestir. A fUno var
eimkum nýttur í bræðslu og
frystingu. Áætlað er, að heild-
arútflutningsverðmæti loðnuaf
urða í ár verði um 3,5 milljarð-
ar króna. >ar af er Loðnumjöi
2,5 mildjarðar króna, loðnulýsi
350 millj. króna og hraðfryst
loðna 580 millj. kr. Fyrir 5—6
árum var útflutnmgsverðmæti
loðnuafurða, sem voru þá svo
tffl eingöngu loðnumjöl og lýsi,
nokkrir tugir miffljóna króna.
Nú er hraðfryst loðna til mann
eidis að verða verulegur þáttur
í þessum útflutniingi. Bendir
rnargt tffl, að á næsta áiri geti
fslendimgar selt um 30.000 smá-
lestir af hraðfrystri loðnu til
Japans að verðmæti á annað
þúsund miilijónir króna.
Til fróðleiks eru tekim hér
nokkur atriði um loðmuna, fram
leiðsS'una og þann markað, sem
hraðfryst loðna er seld til.
1 bók Bjama Sæm undssonar
„Fiskarnir", sem gefin var út
árið 1926, segir svo m.a. um
loðnuna:
„Loðnan er lítiffl fiskur, sem
verður varla lengri en 22 sm.,
hér er hún fuliþroskuð tíðast
13—18 sm (10 tffl 30 gr.), sjald
an stærri og þá aðeins hæng-
ar, sem varla fara fram úr 16
sm. Hún er fremur mjóvaxin
eftir því, hvort hún er með
fullþroskuðum hrognum eða
gotin.
Að Iokinni hrygningu sést
oft mergð af loðnu inni við
iand, og er hún þá, að því er
viirðist, mjög aðframkomin og
þróttlítil."
Eftir Guðmund
H. Garðarsson
eflaust tíðum liangt niður í sjó
inn, jafnvel tffl botns, einkum á
grunnsævi.
Hrygningin fer fram á vor-
in og fram eftir sumrinu og þeg
eur að henni líður, leitar loðn-
an inn að löndum, oft afar mik-
ffl mergð, i þéttum torfum, sem
ná yfir löng svæði, jafnvel tugi
kílómetra."
Um nytsemi loðnunnar, segir
Bjarni Sæmundsson árið 1926:
„Loðnan er afar mikils virði
sem næring fyrir ýmsar nyt-
Loðnuafli Islendinga hefur aukizt úr 97.000
smál 1967 í 440.000 smál. 1973.
Síðan segir Bjarni Sæmunds-
son, að allt bendi tffl, að loðn-
an muni deyja umvörpum að
lokinni fyrstu hrygningu, þ.e.
að hún hrygni aðeins einu Sinni
á ævinni. Ennfremur: „Heim-
kynni loðnunnar eru nyrstu höf
jarðarinnar, ef til viffl hringinn
í kring. 1 Norðurhafi vexður
hennar vart við Novaja Semlja,
Múrmanskströnd og endilangan
Noreg, einkum við Fimnmörk
og jafnvel inni i Kristjaníufirði,
en ekki lengra suður, við Fær-
eyjar (lítið eitt), Island og ausit
urströnd Crænlands. Við aust-
urströnd Norður-Ameriku er
hún frá C. Cod, kriingum New
Foundland, norður um Davis-
sund og Baffimsflóa og ekki
sízt við SV-strönd Grænlands. 1
Kyrrahafi verður hennar ekki
vart suður að Briitish Colttmbía
og Kamtsjatka. Hér er hún af-
ar algeng, afflt í kringum land-
ið.
Loðnan er reglulegur upp-
sjávarfisikur, eins og líka útlit
hennar ber með sér, þó fer hún
samar skepnur, einkum þorsk,
auk þess sem hún hefur afar
mikil áhrif á fiskigöngur. —
Hún þykir ekki góð til matar,
því af henni er óþægiileg römm
lykt, og veiða engir hana til
matar nema Esikimóar og þá
þurrkuð til matar.
Áður fyrr, þegar loðnu rak
upp á sandana á Suðurströnd-
inni (t.d. í Meðallandi og Land-
eyjum) var hún hirt tiil skepnu
fóðurs og stundum etin.“
Eggert Ólafsson segir í frá-
sögnum sínum, að loðnan hafi
verið veidd og söltuð till matar
í Eyjafirði á vorin áður fyrr.
Sem matfiskur hefur loðnan
aldrei verið í háum metum hjá
íslendingum og Evrópubúum al
menmt. Um nytsemi hennar hef
ur hins vegar aldred verið deílt,
svo sem sjá má af framan-
greindum frásögnum. Þá hefur
loðna löngum þótt góð til beitu.
Á síðari árum, sérstaklega eft-
ir að síldin hvarf við íslar.d,
hafa loðnuveiðar í bræðsiu stór
aukizt. Framleiðsla ioðnumjöls
sem skepnufóðurs nemur nú
tugum þúsunda smálesta á ári.
Viðhorfin tffl nytsemi loðnunn-
ar tffl matar hafa affcur á móti
tekið miklum breytingum á sið
ustu 2-—3 árum og eru afflt önn
ur en þegar hiinn merki vísiinda
maður skrifaði bók sína fyrir
tæpri hálfri öld. Ekki hafa Is-
lendingar sjálfir breyfct um
neyzliuvenjúr, né þjóðir Vestur-
Evrópu og Ameríku, hvað loðn
una snerti.r.
Til skjalanna hefur komið
þjóð, sem fáir létu sér tffl hug-
ar koma að Islendingar gætu
átt nokkur útflutninigsvi'ðslkipti
við. Eru það Japanir. Áður
höfðu íslendiimgar átt nokkur
viðskipti við Japan. Þaðan
höfðu verið keyþtar síldarnæt-
ur, fiskinet o.þ.h. á síldarupp-
gangstímabili síðasta áratugar,
en það sem á móti fór í vöru-
útfliutningi frá Islandi var svo
ti!l ekkert.
Fáar þjóðir eru fjær íslandi
en Japan. Siglimg þangað tek-
ur rúmlega 40 daga. Með þotu,
sem flygi yfir Síberíu með við-
komu í London og Moskvu, tek
ur flugið tffl Tokyo um 14 klst.
Japan — Land sólaruppkom-
unnar — var fram eftir ölduni
land leyndardómamnia, og Iokað
framandi þjóðum. Jesúítar og
Portúgalar náðu þar nokkurri
fótfestu á 16. og 17. öld, en
eftir 1640 er Landið lokað hvít-
um mönnum. Þó fengu Hofflend
ingar að stunda þar nokkra
verzlun. Um miðja 19. öld er
Landið opnað á ný fyrir atbeina
Bandaríkjamanná, em utanað-
komandi áhrif voru eftir sem
áður Mtil á japaniska memnimgu
og stjómarfar.
Það er fyrst á þessari öld eft-
ir 1930, þegar Japanir hernema
Manchuríu og með innrás
þeirra í Kína 1937, sem Japan
lætur til sín taka í alþjóðamál-
um. Hámarki nær útþenslu-
stefnan í árás Japana á flota-
stöð Bandaríkjanna, Pearl Har-
bour, 7. desember 1941 og stríðs
rekstur þeirra í Suð-austur
Asíu og á Kyrrahafi 1941—
1945, er lauk með algjörum ó-
sigri.
Við þessa atburði verður
þessi fjölmenna, smávaxna þjóð
virkur þátttakandi í atburða-
rás heimsmálanna og hefur ver
ið svo síðan.
Japönsku eyjarnar eru 370.
000 km2 og er íbúafjöldi þeirra
104 milljónir manna. Þéttbýli
er því mikið, eða 282 íbúar á
ferkílómetra. 19% ibúamna lifa
á Landbúnaði og sjávarútvegi,
en 40% á iðnaði. Þrátt fyrir
skort á hráefnum er Japan
þriðja mesta iðnaðarveldi
heimsins. Helmingur allra skipa
smíða heimsins eiga sér þar
stað. Lífskjör eru talirn góð í
Japan og hafa laun og kjör
verkafólks bafcnað miikið á síð-
ustu árum.
Samkeppniisstaða Japans er
góð á heimsmörkuðunum. Er
það m.a. að þakka mikfflM iðju-
semi samfara nægjusemi, sem
enn er ríkur eðlisþáttur í þess-
um austuriandabúum. Tækni-
framfarir hafa orðið óhemju-
miklar. Þá eru Japanir frægir
fyrir „viðskiptainnirásir“ sínar
inh í einstök lönd og álfur.
Koma þeir oft í hópum og
grannskoða allar aðstæður og
viðskiiptamöguleika, og ryðja
slðan vörum sinum braut inin á
markaðina með sama hætti og
tíðkast í velskipulögðum hem-
aðaráætlonum. Yenið — gjald-
miði’ll þeirra — er nú ei.nn verð
mesti gjaldmiðiffl heimsinis.
Japanir búa við þingræði og
er þdng þeirra samansett af
tveim deildum. Efri deild, er tel
ur 250 þingmenn, sem kjömir
eru tffl 6 ára og fuffltrúadeild
Þurrkuð loðna á boðstólum í japönsUum vörumarkaði.
467 þingmanna, kjömir til 4
ára.
Stærsta borgin er Tokyo, höf
uðborg landsins, sem ásamt
hafnarborginni Yokohama er
balin telja 27 millljónir íbúa.
Japanir eru miklar fiskætur.
Sfcunda þeir miklar fiskveiðar á
flestum höfum heimsins, auk
mikifflar fiskræktar í Japan.
Heffldarfiskafli Japana árið
1971 var rúmlega 9 miffljónir
smálesta. Árieg fiskþörf var þá
um 10 mfflljónir smálesta. Inn-
fliutningsþörf var því um 1
miffljón smálesta. Leita þeir
fanga víðsvegar, m.a. í Sovét-
rikjunum, Indlandi, Noregi,
Kanada og á síðustu árum á Is-
landi.
Áætlað er, að þörf þeirra fyr
ir sjávarafurðir verði 14 mifflj-
ónir smál. árið 1980 og að eig-
in framleiðsla verði þá um 11
mifflj. smál. Þurfa þeir þvi að
brúa um 3 mffllj. smálesta bil til
að fúfflnægja eftirspu.m íbú-
anna eftir þesisari milkilvægu
matvælategund í neyzln þjóð-
arinnar. Þá er talið, að hlut-
deild frystra sjávarafurða muni
aukast 1 neyzLunni eftir því,
sem lífskjörin batna, dreifing-
arkerfið eflist og frystiskápa-
eign verður almennari.
Við öflun hráefna fyrir heima
iðnaðinn og matvæla fyrir þjóð
ina gætir sama dugnaðar hjá
Japönum eins og við fram-
leiðslu og sölu iðnaðarvam á
heimsmörkuðum. Þegar þörfin
jókst fyrir fiskafurðir erlendis
frá m.a. vegna minnikandi
veiða ákveðinnar loðnutegund-
ar á heimamiðum, beindu þeir
athygli sinni að möguleikum tffl
fiiskútvegunar hjá fiskveiðiþjóð
um Evrópu.
1 grein í Marguinblaðinu þann
14. apríl 1970, eftir Elínu Pálma
dóttur, biaðamann, um neyziu
og söln loðnu í Japan, segir
konsúll Islandis í Japan, hr.
Kunitoshi Okazaki, að hann
hafi átt hugmyndina að því, að
Japanir hófu kaup á frystri
ioðnu frá Islandi.
Árið 1967 var send tveggja
smálesta tilraunasending til
Japans.
Fyrir loðnuvertíðina 1968
gerðu síðan S.H. og SÍS samn-
img við japamska fyrirtækið
Tokyo Maruichi Shoji Co. í
Tokyo um sölu á 500 smálest-
um af frystri loðnu. Síðan hafa
þessi viðskipti aukizt jafnt og
þétt, eimis og sýnt er í línuriti
merkt tvö. Árið 1973 tekur
þessi útflutningur stórt stökk
og er sjöfalt meiri en árið 1972
miðað við verðmæti. (Sjá
töfluna neðst á síðunni)
Fyrstu árin voru raumvera-
lega tilraunaár í sölu ísdenzku
loðnunnar i Japa-n, en árið 1972
er Ijóst, að hún fefflur vel i
markaðimn. Fyrirtækið Tokyo
Maruichi Shoji (TMS) hafði
unnið gott sölu- og markaðs-
starf og hraðfrystffliúsum S.H.
og SÍS hafði tekizt að fram-
ieiða góða og örugga vöru, sem
hinm japanski neytandi gat
treyst á. Hraðfrystiihús S.H.
framleiddu um 80% magnsins
1973.
Um framleiðsluna er það frek
ar að segja, að loðman er fryst
í 8 kg öskjur og flokkuð i 7
gæðaflokka. Verðmesti flokkur
iinm samanstendur af 100% kven
loðnu (hrygnu) með hrognum.
Síðan flokkast loðman í 90—
100%, 80—90%, 70—80%
hrygnu o.s.frv. afflt miður í
40—50%. Verðmunur á hæsta
flokki — 100% hrygna og hin-
um lægsta — 40—50% var i ár
um 3 á móti 1.
Áf hálfu hraðfrystffliúsamna er
lagt kapp á að framieiða sem
mjest í verðmætuisitu ffloíklkana,
Frainhald á bls. 20.
Ár/land Island Noregur Sovétríkin Kanada Samtals
1967 2 2
1968 500 400 900
1969 760 500 1.260
1970 1.020 25 1.000 2.045
1971 3.800 1.600 50 5.450
1972 4.800 2.700 2.200 200 9.900
1973 16.000 14.000 10.000 200 40.200