Morgunblaðið - 28.06.1974, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 28. JUNI 1974
21
hefur minn aðalstarfsvettvangur
verið í Garðahreppi. Ég byggði
mér þar hús og fluttist þangað
1963 og var kjörinn I sveitastjórn-
ina 1966.
— Þú munt vera með fyrstu
Flatabúunum f Garðahreppi?
— Já, mitt hús var það fyrsta,
sem byrjað var á þar, en við flutt-
um þó ekki fyrst inn. En það hafði
orðið eitt af mfnum fyrstu verk-
um sem sveitarstjóri að semja um
kaup á þessu svæði og láta skipu-
leggja það.
— En hvað ýtti þér út f lands-
málapólitfk?
— Eiginlega vinir og kunningj-
ar. Ég hafði að vfsu lengi haft
mikinn áhuga á stjórnmálum og
þeir hvöttu mig til að taka þátt f
prófkjörinu fyrir kosningarnar
1971. Ég gerði það — með hálfum
huga þó — og átti hreint ekki von
á því að lenda þar í þriðja sæti.
En þar með hafði teningnum ver-
ið kastað.
— Hvaða mál lézt þú svo helzt
til þfn taka fyrst eftir að þú komst
á þing?
— Kannski fyrst og fremst
sveitastjórnarmál, skattamál og
vegamál.
— Geturðu sagt mér undan og
ofan af þeim hugmyndum, sem
þú hefur varðandi sveitastjórnar-
mál? Hvaða atriði mundir þú t.d.
setja á oddinn á næsta þingi?
— Fyrst og fremst mun ég beita
mér fyrir þvf, að tekjustofnar
sveitafélaganna verði efldir veru-
lega. Það er sannfæring mín, að
sveitarfélögin eigi að hafa fleiri
verkefni með höndum en þau nú
hafa og bera þar með líka meiri
ábyrgð á ýmsum þáttum þeirrar
þjónustu, sem borgararnir þurfa
að fá. En forsenda þess, að þau
geti leyst af hendi þau verkefni,
sem þeim éru ætluð, er, að tekjur
þeirra verði auknar.
Ég tel, að á næstunni hljóti að
verða talsverðar breytingar á
skipan sveitastjórnarmála, sýslu-
skipunin þarfnast til dæmis
endurskoðunar með hliðsjón af
tilkomu landshiutasamtaka
sveitarfélaganna. Ég sé engin rök
lengur fyrir skiptingu sveitarfé-
laga I kaupstaði og hreppa.
— Nú hefur mikið verið rætt
um firringu f nútfma þjóðfélagi
og ein orsök hennar verið talin
sú, að einstaklingarnir gláti
sjálfstrausti sfnu gagnvart öflugu
rfkisvaldinu; að þeir telji sig svo
sem engu máli skipta vegna þess,
að áhrif þeirra á umhverfi sitt
séu svo takmörkuð. Þær skoðanir
hafa verið ofarlega á baugi, að
nauðsyn beri til að efla smærri
einingar samfélagsins með það
fyrir augum að gera einstakling-
ana, fbúana, fólkið virkari þátt-
takendur f mótu/i Iffskjara sinna
og umhverfis. Samrýmast þessar
hugmyndir að einhverju leyti
þfnum skoðunum á hlutverki
sveitarfélaganna?
— Já, mjög svo: Ég tel miklu
máli skipta, að fólk fái sem mest
tækifæri til að láta að sér kveða
og ráða sfnum málum sem mest
sjálft. Mér finnst sjálfsagt að
leyfa litlu einingunum, sem við
höfum, að haldast og er algerlega
andvígur hugmyndunum um sam-
einingu sveitarfélaga í stærri
heildir, nema þau séu þvf fá-
mennari — segjum innan við
2—300 manns, þá fer að verða
alltof erfitt fyrir þau að halda
uppi nokkurri þjónustu. Þær
raddir heyrast oft hér fyrir
sunnan, að það eigi að sameina
sveitarfélögin hér í eina Stór-
Reykjavík, en ég er því andvígur;
ég fæ ekki séð, að það breyti eðli
þeirra þó þau byggist saman, það
kallar að vfsu á meiri samvinnu
þeirra í milli en ekki endilega
sameiningu.
— Ert þú sterkur einstaklings-
hyggjumaður, Ólafur?
— Það held ég, já, ég hef mikla
tilhneigingu til að treysta á getu
einstaklingsins og gefa honum
tækifæri til að spreyta sig. Jafn-
framt verður að sjálfsögðu alltaf
að vera fyrir hendi nægileg sam-
hjálp og félagshyggja I stjórnar-
stefnu að því marki, að stutt sé
við bak þeirra, sem minna mega
sín og eru þess af einhverjum
ástæðum ekki megnugir að heyja
harða lífsbaráttu. En þessi við-
horf held ég að sé auðvelt að
sameina — og raunar er nærtæk-
asta sönnun þess, hversu margir
með slikar skoðanir geta komið
sér saman f einum flokki, sem
heitir Sjálfstæðisflokkur. Ætli
einstaklingshyggjan sé ekki
býsna sterkur þáttur f íslenzku
þjóðareðli.
— Þú minntist áðan á vegamál,
Ólafur, nú hlýtur Hafnarfjarðar-
vegurinn að vera mál, sem þarfn-
ast rækilegrar og skjótrar úr-
lausnar, umferðin þar er orðin
óhugnanleg?
— Já, það er vissulega rétt, við
verðum að leggja alla áherzlu á að
hann verði endurbyggður hið
fyrsta og þá ekki síður, að hafizt
verði handa um hina nýju Reykja-
nesbraut. Því hefur tíðum verið
haldið fram, að fé, sem fer til
lagningar hraðbrauta hér á þétt-
búlissvæðinu sé tekið af dreifbýl-
inu, ef ekki beint, þá óbeint með
því, að óhjákvæmilega sé dregið
úr framkvæmdum annars staðar.
Sömuleiðis hafa margir talið það
sjálfsagt að innheimta sérstakt
vegagjald af þeim, sem hrað-
brautirnar nota. Sannleikurinn er
hinsvegar sá, að rfkissjóður hefur
haft geysimiklar tekjur af um-
ferðinni hér syðra og miklu meiri
en némur kostnaði við gerð hrað-
brautanna. Þess verður auðvitað
einnig að gæta, að það er einmitt
hin gífurlega umferð, sem kallar
á hraðbrautarframkvæmdir, ella
yrði algert öngþveiti í umferð-
inni.
Fyrir hendi eru upplýsingar
um, að fimm kílómetra kafli af
Hafnarfjarðarveginum færir
ríkissjóði um 127 milljónir króna
f tekjur á ári en miðað við verðlag
f aprfl en frá því árið 1969 hefur
aðeins tvisvar verið lagt slitlag á
þennan veg, án þess að gera
nokkuð annað; í fyrra sinnið 1969
var kostnaðurinn 5—6 milljónir
kr. og seinna skiptið 1972 9.7
millj. kr. Þar fyrir utan er svo til
eini kostnaðurinn við veginn á
tfmabilinu vegna lýsingar, sem er
um 2—300 þúsund kr. á ári. Þetta
nær auðvitað engri átt, þegar þess
er gætt, að umferðin um Hafnar-
fjarðarveginn er nú komin yfir 18
þúsund bifreiðar á dag og mesta
umferð á einni flukkustund
nokkuð á 3. þúsund bifreiðar.
Umferðin um Keflavíkurveg ein-
an gefur ríkissjóði liðlega 130
millj. kr. tekjur á ári. Og séu
aðeins teknar tekjurnar af
benzíngjaldinu kemur í ljós, að af
bensfnsölunni f Reykjavík og
Reykjaneskjördæmi hefur rfkis-
sjóður tæplega 700 milljónir
króna tekjur á ári, en til saman-
burðar má geta þess að tekjurnar
af vegum á Austurlandi eru 44
milljónir á ári.
Það er þvf fullkomið sanngirn-
ismál, að þegar í stað verði lagt
stórfé af mörkum til að fullkomna
hraðbrautir hér um slóðir. Fyrir
utan að þetta varðar atvinnusókn
tugþúsunda manna er þetta
öryggismál hið brýnasta. Það þarf
ekki nema alverlegan árekstur á
Kópavogsbrúnni til þess að stöðva
alla umferð á milli Hafnarfjarðar
og Reykjavíkur, svo maður tali nú
ekki um, ef einhverjar náttúru-
hamfarir yrðu. Hvað til dæmis um
sjúkraflutninga í þvf tilfelli?
Hvað viðkemur öðrum vega-
framkvæmdum í kjördæminu
munum við leggja brýna áherzlu
á, að lokið verði við lagningu
bundins slitlags á þá vegi, sem
eftir eru á Suðurnesjum, vegina
út í Garð og niður í Voga. Og milli
Sangerðis og Garðsins. Sfðan
verður að sjálfsögðu að halda
áfram með veginn upp í Hval-
fjörð.
— Burtséð frá þessum málum,
Ólafur, sem við höfum hér reifað,
hver telur þú helztu kosningamál-
in nú?
— Tvímælalaust efnahagsmál-
in, varnarmálin og landhelgismál-
ið.
— Nú er þvf gjarnan haldið
fram, að dvöl varnarliðsins f
Keflavfk hafi mikil áhrif á kosn-
ingar f Reykjaneskjördæmi og f
þvf sambandi rætt um, að Jón
Skaftason verði að vera andvfgur
brottför hersins af tillitsemi við
kjósendur sfna?
— Því verður auðvitað ekki á
móti mælt, að varnarstöðin er
talsverður þáttur í atvinnulífi
Suðurnesja, — en þó ekki svo
mikilvægur, að mínu mati, að
hann ráði neinum úrslitum um
dvöl varnarliðsins. Það,. sem
mestu máli skiptir er, að landið sé
varið og að við leggjum okkar
skerf til varnarsamstarfs vest-
rænna þjóða. Hvað Jóni Skafta-
syni við kemur sýnist mér ljóst,
að til lítils sé fyrir hann að
reyna að skapa sér ein-
Framhald á bls. 39
Sjómennirnir bera
ekki nóg úr býtum
0 Jósef Borgarsson ásamt syni
sfnum.
við sjávarútveg. Hér eru starf-
ræktar tvær fiskverkunarstöðvar,
Fiskverkunarstöð Eggerts Ólafs-
sonar og Sólberg hf. Eins og er
geta aðeins smábátar landað afla
sínum, og staðurinn er eftirsóttur
af þeim. Annan fiskafla verður að
flytja hingað á bflum, t.d. frá
Njarðvfkum, þar sem skuttogar-
inn Suðurnes KE 12 landar afla
sínum, en hann er skráður hér í
Höfnum, enda eigum við helming-
inn í honum. En eins og stendur
er ekki bjart framundan í frysti-
húsarekstrinum, það virðist ekki
vera rekstrargrundvöllur fyrir
þau, og Sólberg hf. hefur t.d. sagt
upp öllu starfsfólkinu og óvíst
hvað við tekur.
Þá má einnig geta þess, að
nokkrir fbúar hreppsins vinna á
Keflavíkurflugvelli. Ég held að
fólk hér syðra sé almennt á móti
því að varnarliðið fari, enda er
það okkar reynsla, sem höfum bú-
ið í nálægð varnarliðsins, að við
höfum ekki undan neinu að
kvarta í samskiptum við það,
og hér búa nokkrar fjölskyldur
varnarliðsmanna."
— Hvernig er ástandið í sam-
göngumálum?
„Það er brýnt framfaramál að
fá varanlegt slitlag á veginn hing-
að f Hafnir. Hann er á dagskrá
1976, og ég yrði mjög óánægður,
ef dráttur yrði á því máli“.
— Óg að lokum Jósef, hvernig
leggjast kosningarnar f þig?
„Hér fóru fram hreppsnefndar-
kosningar 26. maí, og var þá sjálf-
Framhald á bls. 39
Rætt við
Dagbjart
Einarsson
1 Grindavík
MIKILL uppgangur hefur verið f
Grindavfk á seinustu árum. Þar
hitti Mbl. að máli Dagbjart
Einarsson forstjóra Fiskaness
h/f, en hann var önnum kafinn
við að útbúa bátana Geirfugl,
Grfmseying og Grindvfking á
sfldveiðar f Norðursjó, þegar okk-
ur bar að garði. I Grindavfk vann
Sjálfstæðisflokkurinn umtals-
verðan sigur f nýafstöðnum
bæjar- og sveitarstjórnarkosning-
um, bætti við sig tveimur fulltrú-
um, og við spyrjum Dagbjart um
ástæðurnar fyrir þessum glæsi-
lega sigri:
— Hér kemur auðvitað margt
til, en ég held, að þrjár megin-
ástæður liggi þarna að baki. í
fyrsta lagi, og það sem ég tel
stærsta þáttinn, var það, hversu
vel var að kosningabaráttunni
staðið. Þar á Sigurpáll Einarsson,
Dagbjartur Einarsson
formaður Sjálfstæðisfélagsins á
staðnum, mestan heiður skilinn,
en honum tókst vel að virkja þann
áhuga sjálfstæðismanna, sem fyr-
ir hendi var. í öðru lagi spiluðu
þjóðmálin mikið inn í, en í þeim
efnum stóðum við sjálfstæðis-
menn mjög vel að vígi. Svo má
nefna að fólkið virðist nú hafa
gert sér fulla grein fyrir því, að
þátttaka Alþýðuflokksins í stjórn
en þá þyrfti samvinnu stjórn-
valda, almennings og sérfræðinga
að koma til.
Svipað má segja um heilbrigðis-
þjónustuna. Þeir annmarkar, sem
hér eru á heilbrigðisþjónustu
stafa ekki fyrst og fremst af
læknaskorti, heldur af skipulags-
og aðstöðuleysi, auk átakanlegs
skorts á hjálparfólki f heilbrigðis-
þjónustunni. Ný löggjöf um heil-
brigðisþjónustu, er flutt var f tíð
fyrrverandi rfkisstjórnar, en sam-
þykkt á þinginu 1972, er án efa
merkasti áfanginn á þróunar-
braut heilbrigðisþjónustu síðari
ára. Þar er að finna merk fyrir-
mæli um bætta aðstöðu í heil-
brigðisþjónustunni, en sá ann-
marki er þó á, að á síðasta stigi
frumvarpsins var þvf ákvæði bætt
inn, að dreifbýlið skyldi ganga
fyrir um framkvæmdir.
Samkvæmt núverandi framlög-
um og árlegri verðrýrnun
peninga er því ekki sýnilegt
annað en að meirihluti lands-
manna — þ.e. þéttbýlið við Faxa-
flóa — verði að bíða í áratugi eftir
að fá að njóta þessarar nýju og
merku löggjafar. Það er út af
fyrir sig lofsvert að hækka fram-
lög ríkisins til stofnkostnaðar
heilbrigðisstofnana úr 60% í
83%, en lftið fer nú fyrir þessum
umbótum ef fólkið þarf að bfða
áratug eftir framkvæmdum og
þær framkvæmdir þá líklega
margfallt dýrari heldur en þær
hefðu orðið, ef fengizt hefði að
byrja þær þegar lögin voru sam-
þykkt.
A tímabilinu 1950—1970 voru
stærstu sjúkrahús landsins byggð
eða stækkuð og svo vel var að
þessu verki staðið, að ekki var
talin þörf á meira rými á þessu
sviði í bráð. Eftir var aftur á móti
að byggja yfir aldraða sjúklinga
og aðra langlegusjúklinga, yfir
geðsjúklinga og drykkjusjúka,
ennfremur vantar stórlega aukið
rými fyrir rannsóknir og göngu-
deildir.
Auk þess hefur nú upp á síð-
kastið skapast mikill vandi vegna
þeirra bæklunarsjúklinga er bíða
aðgerðar. Hér kemur tvennt til:
Langlífi og tækniframfarir hafa
aukið svo mjög á fjölda þeirra er
geta haft gagn af slíkum aðgerð-
um, auk þess hefur þeim stöðum
fækkað hér, er aðgerðirnar fram-
kvæma.
Það er varla hugsanlegt að bíða
með lausn allra þessara vanda-
mála á meðan verið er að byggja
upp læknamiðstöðvar og lækna-
bústaði úti á landsbyggðinni. Hér
virðist þurfa að koma til stórauk-
in fjárveiting til heilbrigðismála,
enda eru þær nú miklum mun
lægri en hjá nágrannaþjóðum
okkar. Fólkið í landinu verður að
skilja það, að þessir lífsnauðsyn-
legu þættir — félagsleg þjónusta,
heilsuvernd og heilbrigðis-
þjónusta eru beinlínis grundvöll-
ur þess, að hægt sé að lifa
hamingjusömu lífi og að það er
meira atriði fyrir almenning að
þessir þættir séu vel af hendi
leystir heldur en það, hvort
kaupgjaldið er nokkrum prósent-
um hærra eða lægra."
bæjarins er ekkert náttúrulög-
mál, en sú skoðun var ríkjandi
hér í mörg ár, að allt væri ómögu-
legt án Alþýðuflokksins. Alþýðu-
flokkurinn missti meirihluta sinn
í kosningunum 1970 og á þeim
fjórum árum, sem síðan eru liðin,
hefur aldrei verið gert meira hér í
Grindavík. Hvað viðvíkur Al-
þingiskosningum er ég á því, að
hérna á Suðurnesjum fari fylgi
Sjálfstæðisflokksins langt með að
halda sér vegna góðrar málefna-
legrar stöðu í þjóðmálum.
— Hvernig er atvinnuástandið
hér f Grindavfk?
— Hér hefur verið mjög mikil
atvinna að undanförnu og það
Framhald á bls. 22.