Morgunblaðið - 25.10.1974, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. OKTÖBER 1974

hf Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur KonrðS Jónsson.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
Aðalstrœti 6. sími 10 100.
Aðalstrœti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuSi innanlands.
Í lausasölu 35.00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Ifuil þrjú ár hafa
staðið yfir þrotlausar
umræður um varnarsam-
starfið við Bandaríkin og
afstöðu íslands til Atlants-
hafsbandalagsins. Þegar
vinstri stjórnin tók við
völdum sumarið 1971 var
því lýst yfir, að varnar-
samningurinn við Banda-
ríkin yrði tekinn til endur-
skoðunar eða uppsagnar
með það fyrir augum, að
varnarliðið færi á kjör-
tímabilinu. Mikill ágrein-
ingur var á milli þáverandi
stjórnarflokka um túlkun á
þessu stefnuatriði. í júní
1973 ákvað vinstri stjórnin
hins vegar að óska eftir
endurskoðun varnarsamn-
ingsins í samræmi við 7.
grein hans, og í mars sl.
náðist samkomulag innan
vinstri stjórnarinnar um
svonefndan viðræðugrund-
völl, sem gerði ráð fyrir, að
landið yrði varnarlaust
innan ákveðins tíma.
Frá upphafi var það ský-
laus krafa þeirra flokka,
sem voru í andstöðu við
vinstri stjórnina, að engar
ákvarðanir yrðu teknar um
breytingar á varnarsamn-
ingnum, nema Alþingi
hefði fjallað um þær.
Utanríkisráðherra vinstri
stjórnarinnar lýsti því og
yfir, að Alþingi myndi taka
endanlegar ákvarðanir í
þessum efnum. Hér var um
eðlilega kröfu að ræða,
þegar þáverandi ríkis-
stjórn hafði í hyggju að
segja upp varnarsamn-
ingnum sjálfum.
Úrslit Alþingiskosning-
anna urðu á þann veg, að
meirihluti var ekki á Al-
þingi til þess að fylgja fram
stefnu vinstri stjórnarinn-
ar í varnarmálum. Þegar
núverandi ríkisstjórn tók
við völdum, var því horfið
frá fyrri áformum um
endurskoðun varnarsamn-
ingsins sjálfs og ákveðið að
halda áfram varnarsam-
starfinu við Bandaríkin.
Samningar ríkisstjórnar-
innar við Bandaríkin, sem
nú nýlega hafa verið undir-
ritaðir, kveða einvörðungu
á um breytingar á fram-
kvæmd varnarsamnings-
ins, en ekki breytingar á
samningnum sjálfum.
Meginatriði samningsins
eru þau,að greint verður á
milli varnarstarfseminnar
og almennrar flugstarf-
semi, og varnarliðsmenn
skulu vera búsettir innan
vallarsvæðisins. Loks eru
ákvæði um rukna þátttöku
Islendinga í varnarstarf-
seminni.
Ragnhildur Helgadóttir
segir í samtali við Morgun-
blaðið í gær, að ríkisstjórn-
inni sé ekki skylt að leggja
þennan samning fyrir Al-
þingi, þar sem hann feli
ekki í sér breytingar á
varnarsamningnum sjálf-
um. Af þeim sökum hafi
ekki verið ástæða til að
fresta undirritun hans.
Jafnframt lagði Ragnhild-
ur Helgadóttir áherslu á,
að hér væri ekki um endan-
legt samkomulag að ræða,
því að fyrirkomulag varn-
anna ætti að vera í stöðugri
endurskoðun, en eigi að
síður væri bæði eðlilegt og
sjálfsagt að ræða málið á
Alþingi.
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið í
gær: „Ég hef alltaf gengið
út frá því sem vísu, að um-
ræður yrðu um varnarmál-
in á Alþingi, og ég mun
m.a. taka þau til meðferðar
í stefnuræðu forsætisráð-
herra, sem flutt verður
u.þ.b. viku eftir að Alþingi
verður sett. Auk þess geri
ég ráð fyrir, að greint verði
frá málinu í skýrslu utan-
ríkisráðherra, þegar hún
verður lögð fram. En rétt
er að leggja áherslu á, að
niðurfelling endurskoðun-
ar varnarsamningsins og
breytingar á varnarfyrir-
komulaginu, sem sam-
komulagið gerir ráð fyrir,
rúmast innan varnarsamn-
ingsins sjálfs og þarfnast
því ekki sérstakrar ákvörð-
unar Alþingis.“
Ljóst er, samkvæmt þess-
um yfirlýsingum, að
varnarmálin verða tekin til
ALÞINGI Á AÐ FJALLA
UM VARNARMÁLIN
umræðu á Alþingi.
Þegar vinstri stjórnin
ákvað að óska eftir endur-
skoðun varnarsamnings-
ins, sem leitt gat til upp-
sagnar eftir 18 mánuði, ef
samkomulag næðist ekki,
var sú ákvörðun ekki borin
undir Alþingi. Vinstri
stjórnin hóf því viðræður
um endurskoðun og
hugsanlega uppsögn
varnarsamningsins án þess
að Alþingi hefði fjallað um
það mál eða samþykkt.
Samkomulag það, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefur
gert við Bandaríkin, felur
m.a. í sér, að horfið er frá
ósk vinstri stjórnarinnar
um endurskoðun varnar-
samningsins. Færð hafa
verið fram fullgild rök fyr-
ir því, að ekki sé fremur
ástæða til þess að bera þá
ákvörðun undir Alþingi en
ósk vinstri stjórnarinnar á
sínum tíma um endurskoð-
un. Breytingar á fram-
kvæmd varnarsamningsins
hafa auk þess ekki verið
bornar undir Alþingi fram
til þessa.
Á hinn bóginn er það
rökrétt framhald þeirra
miklu umræðna, sem átt
hafa sér stað undanfarin
þrjú ár, að ákvarðanir af
þessu tagi séu lagðar fyrir
Alþingi og ræddar þar.
Með stefnu núverandi
ríkisstjórnar var á ný mót-
uð ákveðin og skýr stefna í
varnarmálum. Eðlilegt
verður því að teljast, að
Alþingi fjalli um þessi mál-
efni þegar það kemur sam-
an á ný.
Sigrún Klara Hannesdóttir, bókmenntafræðingur:
jr
Islenzkar handbækur 1973
SIGURÐUR Sigurmunds-
son. Spænsk-fslenzk orða-
bók. Rv„ ísafold, 1973. 185
síður.
Tilgangur:
í formála lýsir höfundur tilurð
þessa verks og hvernig það er
unnið. Lokaorð höfundar, er hann
fylgir orðabók sinni úr hlaði eru
þessi: „Verður það rnér því
óblandin ánægja, ef verkið, sem
ég vann fyrir mig einan, getur
orðið öðrum að liði. Þá er tilgang-
inum fyllilega náð.“ Svo er að
skilja, að það hafi aldrei verið
hugmynd höfundar að gefa verkið
út, heldur hafi tilgangurinn með
orðalista þessum verið sá, að höf-
undur hafi ætlað sér að læra
spænsku af sjálfum sér og glósað
texta sína á sama hátt og skóla-
f ólk, sem er að læra erlent tungu-
mál. Sfðan er það útgáfufyrirtæk-
ið, sem séð hefur um framhaldið.
Áreiðanleiki verksins og
þekking höfundar á efn-
inu.
Höfundurinn, Sigurður Sigur-
mundsson, er bóndi í Hvítárholti.
I viðtali við hann f Tímanum
þann 24. marz, 1974 s. 11, segir
hann svo um menntun sína: ,,Ég
var í íþróttaskólanum hjá Sigurði
Greipssyni f Haukadal, kom þang-
að haustið 1930, þá fimmtán
ára. .. I Haukadal fékk ég dálitla
nasasjón af ensku og reyndar
fleiri tungumálum. Þegar ég var
sautján ára var ég einn vetur f
Samvinnuskólanum í Reykja-
vík... Seinna var ég einn vetur á
búnaðarskólanum á Hólum, en
þar var ekki málakennsla."
Tungumálaþekking höfundar er
því alveg f lágmarki og ekki verð-
ur séð, að höfundur hafi farið til
Spánar eða annars spænskumæl-
andi lands né heldur haft sam-
band við spænskumælandi fólk.
Dreg ég einnig í efa, að nokkur,
sem þekkingu hefur á þvf tungu-
máli, hafi verið fenginn til þess að
lesa yfir handrit að orðabókinni. I
formála að verkinu segir höfund-
ur einnig: „Tungumálaþekking
mín var lítil og bókakostur til
námsins ónógur og óhentugur. .
Ég hafði spænskt-enskt orðasafn
til að styðjast við og það var of
tímafrekt að fletta hverju orði
tvisvar upp. Lokaráð mitt var því
það, að þýða orðasafnið úr ensku
á íslenzku."
Areiðanleiki efnisins er í sam-
ræmi við það, sem að ofan greinir.
Bókin úir og grúir af villum og
ónákvæmni, prentvillum og þýð-
ingarvillum, þar sem höfundur
hefur misskilið enska þýðingu
spænska orðins, og jafnvel þýðing
formálans er á furðulegri
spænsku. öllum, sem nokkurn
tíma hafa fengizt við erlend
tungumál, er vel kunnugt, að orð
hafa sjaldan nákvæmlega sam-
svarandi merkingu á tveim tungu-
málum og sama orðið getur haft
margar merkingar. Til þess að
geta samið orðabók þarf höfund-
ur að hafa gott vald á málinu og
geta greint nákvæmlega merk-
ingu hvers orðs og hvernig sama
orð getur haft margar merkingar
t.d. í sérstökum orðasamböndum.
Einfaldur orðalisti, sem hvergi
gefur dæmi um notkun, beyging-
ar sagna eða kyn nafnorða né
nokkur dæmi um framburð er hin
ófullkomnasta orðabók og ætti
varla að heita því nafni.
Gripið var niður f bókina á
nokkrum stöðum, og eru hér ein-
göngu tekin dæmi af handahófi,
en af nógu er að taka.
Á síði 9 eru t.d þessar þrjár
prentvillur svo að segja nlið við
hlið: acogimionto á að vera
acogimiento, acamodo á að vera !
5. grein
acomodo og acomador á að vera
acomodador. Þótt villur af þessu
tagi séu alvarlegar eru þó ennþá
alvarlegri þýðingarskekkjur, sem
eiga rót sína að rekja til þess, að
hönfundur misskilur enska þýð-
ingu orðsins eða þá að hann slepp-
ir að geta um algengustu merk-
ingu þess. Verða hér tekin nokk-
ur dæmi um þetta: Á síðu 8 finn-
um við orðið abortar, sem þýtt er
með orðunum farast, týnast, far-
ast. Ekki verður séð, hver munur-
inn er á merkingu orðanna farast
í þeim tveim tilvikum, sem gefin
eru. Þýðing þessa orðs er á ensku
miscarry, abort, sem þýðir að
missa fóstur eða láta eyða fóstri.
Á sömu síðu er gefið orðið abund-
ar. Þessi sögn er þýdd með orðinu
auðgast, en rétt þýðing er að hafa
gnægð af og er enska orðið to
abound eða have plenty. Á sfðu 20
finnum við apologfa. Þetta er þýtt
með orðinu varnarrit og engin
önnur merking orðsins gefin.
Kannst þó áreiðanlega flestir,
sem ensku tala, við orðið apology,
sem þýðir hvers konar afsökun,
þótt ekki sé hún f skriflegu formi
sem varnarræða. Á síðu 50 finn-
um við orðið corrida. Upp á þessu
orði var flett af rælni með hið
fræga nautaat í huga, sem á
spænsku er corrida de toros. Þýð-
ingin á þessu orði er kyn, ætt.
Skyldi ekki einhverjum landan-
um bregða ef hann sæi auglýst
eitthvað, sem hann mætti halda
að væri kynbótasýning og hafnaði
á nautaati! Enskan gefin fyrir
þetta orð er course, race, auk þess
sem samsetningin er þýdd með
bull-fight.
Á síðu 71 rekumst við á
embajada. Þýðingin er gefín
sendiför, erindi. Embajadador
fær heitið sendimaður. Ætli sendi
herrunum okkar þætti ekki held-
ur óvirðulegt að vera kallaðir
sendimenn og stofnun þeirra
sendiför eða erindi. Em
bajada og embajador eru
spænsku heitin yfir opinbera full-
trúa ríkis hjá öðru ríki og dvalar-
stað þeirra. Og enn má halda
áfram. Á síðu 130 er paella þýtt
sem diskur með hrfsgrjónum. Á
ensku er þessi réttur þýddur með
dish of rice with hashed meat etc.
Dish þýðir á ensku réttur, en ekki
diskur. Er það þvf mikil óvirðing
fyrir þennan þjóðarrétt Spán-
verja, sem samanstendur af mörg-
um tegundum fisks og kjöts, að
verða að hrísgrjónadiski í orða-
bók á Islandi! Loks skal svo nefnt
dæmi frá siðu 174 þar sem toronj-
er þýtt með orðinu vfnber. Að
vísu eigum við ekki nógu gott orð
á íslenzku yfir þann ávöxt skyld-
an appelsfnu, sem daglega er kall-
aður greip-aldin, en hér hefur
höfundi aldeilis orðið á í mess-
unni, þegar hann þýðir enska orð-
ið grape-fruit með íslenzka
ávaxtaheitinu vínber. Vínber eru
nefnilega grapes á ensku!
Ég held. að óþarfi sé að bæta
fleiri dæmum við, en af nógu er
að taka. Þessi ættu að næga til
þess að vara væntanlega notendur
við því að treysta um of á þær
upplýsingar, sem þarna er að
finna. Allir kannast við gamla
brandarann um „hot spring river
this bokk“, sem var orðabókar-
þýðing skólanemenda nokkurs í
enskri stílagerð á setningunni
„Hver á þessa bók“. Ég fæ ekki
betur séð en hér sé komin út heil
orðabók, sem unnin er með þess-
ari aðferð.
Umfang:
Eins og áður er getið er þessi
bók einfaldur orðalisti, svipaður
glósum skólanemenda. Engar
málfræðilegar upplýsingar er að
finna í bókinni fyrir utan grein-
ingu í orðflokka, sem heldur er
ekki nákvæm og finna má villur
eins og t.d. á síðu 9 acido s.: á að
vera 1. (Orðið er lýsingarorðið
súr). Engar framburðarskýringar
eru heldur gefnar og engin dæmi
um mismunandi notkun orða.
Spænskan notar mikið samsetn-
ingar orða t.d. máquina de lavar:
þvottavél, máquina de coser:
saumavél, máquina de escribir:
ritvél, o.s.frv. en engin slfk dæmi
eru gefin í orðabókinni.
Hverjum er bókin ætluð?
í formála er sagt, að geti ritið
orðið einhverjum að liði sé til-
ganginum náð. En sá, sem hefur
keypt sér orðabók og greitt fyrir
hana á annað þúsund krónur,
á heimtingu á, að verkið sé
stórgallalaust. Sé litið á áður-
nefnda galla verður að viður-
kenna, að þeir, sem eitthvað
kunna í málinu, hafa ekkert við
hana að gera, því að hún bætir
engu við undirstöðukunnáttú og
þeir, sem eru að byrja spænsku-
nám, geta haft skaða af að
treysta á rit sem er jafn óáreiðan
legt og fullt af villum og umrædd
bók.
Lokaorð:
Samning þessarar orðabókar er
efalaust afrek á sfna vísu á sama
hátt og það er persónulegt afrek
að taka sig til og læra eitthvert
fag við takmarkaðan bókakost og
án tilsagnar. En það er ófyrirgef
anlegt af útgáfufyrirtæki eins og
tsafold, sem áður hefur gefið út
góðar orðabækur, að gefa út orða-
lista af þessu tagi án þess að
handrit sé vandlega lesið yfir og
prófarkir leiðréttar af fólki með
spænskukunnáttu og bera hann á
borð fyrir íslendinga sem orða-
bók og þá einustu sinnar tegund-
ar hér á landi.
Ég vil því skora á útgefendur
þessarar bókar, að þeir láti endur-
skoða hana og endurbætur verði á
henni gerðar sem allra fyrst. 1 þvf
formi, sem hún er nú, er hún alls
ekki boðleg og stendur engan veg-
inn undir nafi sem orðabók.