Morgunblaðið - 18.04.1975, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 18. APRlL 1975
Fóstureyðingarfrumvarpið:
„Of langt” — „Of skammt” —
„Skynsamlegur meðalvegur”
A ÞINGSlÐU blaösins f gær voru
lauslega rakin nokkur efnisatriði
f umræðum þingmanna um fram-
komið frumvarp um kyniffs-
fræðslu og fóstureyðingar, sem
fram fóru í neðri deild Alþingis f
fyrradag. Umræðunum var fram
haldið um kvöldið og stóðu fram
yfir kl. eitt að nóttu. Frumvarp-
inu var sfðan vfsað til 3. umræðu f
gær. Atkvæðagreiðslu um 9. gr.
frumvarpsins, sem einkum var
deilt um, er getið f sérstakri frétt
á öðrum stað f blaðinu f dag. Hér
á eftir verður f örstuttu máli gerð
grein fyrir þeirri afstöðu, sem
fram komi í máli þingmanna á
kvöldfundinum.
Svava Jakobsdóttir (K) rakti í
löngu máli tilraunir kirkju og
karlmanna til að bæla niður
sjálfsákvörðunarrétt kvenna, allt
frá dögum spámannanna til and-
stöðu Læknafélags Islands við
frjálsar fóstureyðingar. Hún and-
mælti því, að frjálsar fóstureyð-
ingar væru ekki kvenfrelsismál.
Hún sagðist mundu styðja breyt-
ingartillögu Magnúsar Kjartans-
sonar, en yrði hún felld, greiddi
hún atkvæði með frumvarpinu í
þeirri mynd, sem meirihluti heil
brigðisnefndar hefði gengið frá
því.
Sigurlaug Bjarnadóttir (S)
sagði 9. grein frumvarpsins eina
ágreiningsefni þingmanna í þessu
máli. Að sínu mati gerði frum-
varpið i núverandi mynd i raun
ráð fyrir fóstureyðingu að ósk
konu, þó hún væri ekki leyfð skil-
yrðislaust. Frumvarpsgreinin í
upphaflegri mynd, án þess að-
halds sem nú væri geft ráð fyrir,
skerti þá réttarvernd konu, sem
hún nú ætti. Hún sagði félagsleg-
ar forsendur fóstureyðingar nýj-
ung, sem rétt væri, en þyrfti þó að
skilgreina mun betur en I frum-
varpinu væri gert. Þá taldi hún
ákvæði D-liðar 9. gr., sem fjallaði
um siðferðilegar forsendur
fóstureyðingar, of teygjanleg og
þyrfti sú frumvarpsgrein að orð-
ast skýrar. Frumvarpið I núver-
andi mynd gengi eins langt og
hægt væri, án þess að taka upp
frjálsar fóstureyðingar.
Þá ræddi þingmaðurinn um
nauðsyn fræðilegrar athugunar á
því, hvaða áhrif fóstureyðingar
hefðu á konur eftir á. — Að sínu
mati væri 1. kafli frumvarpsins,
er fjallaði um fræðslu dg leiðbein-
ingar, sá merkasti, og á miklu ylti,
að framkvæmd hans yrði jákvæð.
— Hún hvaðst styðja frumvarpið í
núverandi mynd en vera andvíg
breytingartillögu Magnúsar
Kjartanssonar.
Sighvatur Björgvinsson (A)
rakti forsögu þeirrar löggjafar,
sem sett var um þetta efni fyrir
40 árum, og hefði þá verið á marg-
an hátt frjálslynd og á undan sín-
um tíma. Hann sagði þau mótrök,
sem þá hefði verið höfð á þingi
gegn þáverandi frumvarpi, nær
þau sömu, sem nú væri á loft
haldið gegn breytingartillögu
Magnúsar Kjartanssonar, sem
hann sagðist myndu styðja.
Pálmi Jónsson (S) sagði fóstur-
eyðingu réttlætanlega af læknis-
fræðilegum ástæðum, þegar lffi
móður væri hætt eða horfur á því,
að barn fæddist vanheilt. Félags-
legar ástæður fóstureyðingar
væru og réttlætanlegar, en laga-
ákvæði um það efni yrði að túlka
mjög þröngt. Eins og frumvarpið í
núverandi mynd væri túlkað af
framsögumanni nefndarinnar
sagðist hann draga í efa, að það
gengi nokkuð skemmra I átt til
frjálsra fóstureyðinga en tillaga
Magnúsar Kjartanssonar. Óskaði
hann eftir skýrari svörum um,
hvern veg bæri að skilja og túlka
ákvæði 9. greina'r, liðar eitt, en
sfn afstaða markaðist af því, hver
svör hann fengi.
Lárus Jónsson (S) gerði grein
fyrir skoðunum um sex hundruð
kvenna á Akureyri, sem sent
hefðu Alþingi áskorun, þess efn-
is, að ganga ekki of langt I þessu
efni og kveða skýrar á um einstök
atriði, varðandi forsendur fóstur-
eyðingar en nú væri gert í frum-
varpinu. Taldi hann rétt að túlka
félagslegar ástæður til fóstureyð-
inga mjög þröngt og kvaðst naum-
ast geta fylgt 9. gr. frumvarpsins,
eins og hún væri túlkuð í umræð-
um þessum.
Sverrir Bergmann (F) ræddi
m.a. um fræðsluþátt frumvarps-
ins, sem hann taldi hinn mikil-
vægasta. Deilur I deildinni hefðu
fyrst og fremst snúist um ákvörð-
unarrétt, skv. 9. gr. grumvarpsins.
Hann sagði frumvarpið, hvorki í
upphaflegri né núverandi mynd,
gera ráð fyrir frjálsum fóstureyð-
ingum. I báðum tilfellum væru
slíkar aðgerðir háðar tilteknum
skilyrðum. 1 báðum myndum
frumvarpsins væri gert ráð fyrir
sjálfsákvörðunarrétti konu, með
vissum og llkum skilyrðum. Deil-
ur um þetta efni væru því nánast
orðaleikur. Það er konan sem hef-
ur tekið, tekur og mun taka
ákvörðun í þes.su efni. Hlutverk
læknisins verður aðeins ráðleggj-
andi og leiðbeinandi. Það skiptir
engu hvor mynd frumvarpsins er,
í báðum tilfellum þarf frambæri-
leg ástæða til fóstureyðingar að
vera fyrir hendi, þó frumvarpið I
upphaflegri mynd sé eilítið
rýmra.
Þingmaðurinn sagðist myndu
styðja frumvarpið, eins og meiri-
hluti heilbrigðisnefndar hefði
gengið frá því. Sé ekki, sagði
hann, hægt að framkvæma fóstur-
eyðingu innan þess ramma, sem
frumvarpið gerir ráð fyrir, þá er
ekki um neyðarúrræði að ræða,
en allir segjast sammála um, að
fóstureyðing hljóti alltaf og æfin-
lega að vera neyðarúrræði.
Þingmaóurinn mótmælti síðan
harðlega getsökum I garð heil-
brigðisstétta, sem fram hefðu
komið í umræðunum. Slíkur mál-
flutningur væri ómaklegur og
órökstuddur. Að fara háðungar-
orðum um lækniseiðinn, eins og
hér hefði verið gert, lýsti röngum
skilningi á megingrunni. læknis-
starfsins.
Ragnhildjir Helgadóttir (S)
vitnaði til fyrri ræðu sinnar (sjá
þingsfðu bl. I gær). Að öðru leyti
svaraði hún fyrirspurn Pálma
Jónssonar um skilning og túlkun
margnefndrar 9. greinar frum-
varpsins. Að sínu mati væri hér
um skynsamlegan milliveg að
ræða, verulega rýmkun fóstureyð-
inga, án þess að þær væru gefnar
frjálsar. Frumvarpið gengi
skemmra í núverandi mynd en
hinni fyrri og væri þvf þrengra,
ella hefði breyting nefndarinnar
á frumvarpinu, frá því það var
upphaflega lagt fram, verið óþörf.
Magnús Torfi Ölafsson (SFV)
ræddi m.a. um siðferðilegar for-
sendur fdstureyðingar, eins þær
kæmu fram f d-lið 9. gr. Hann
sagði þær konur, sem hefðu efna-
lega og aðra aðstöðu til þess, geta
fengið fóstureyðingar erlendis.
Þær konur, sem ekki hefðu slíka
aðstöðu, nytu því ekki jafnréttis f
þessu efni. Slíkt jafnrétti væri
ekki hægt að tryggja nema með
tillögu Magnúsar Kjartanssonar
og myndi hann þvf fylgja henni.
Karvel Pálmason (SFV)
ítrekaði fyrir ummæli sfn, að
aðeins læknisfræðilegar forsend-
ur gætu réttlætt fóstureyðingu.
Félagslegar forsendur fóstureyð-
ingar ættu ekki að vera fyrir
hendi, þar yrðu aðrar þjóðfélags-
umbætur til að koma. Hann sagði
ljóst af umræðum, og umsögn
Læknafélags Islands, að sáralitill
eða enginn munur væri í fram-
kvæmd á 9. gr. frumvarpsins, eins
og Magnús Kjartansson vildi hafa
hana og eins hún væri nú frá
háttvirtri nefnd. Hann væri því á
móti framvarpsgreininni, hvort
orðalagið sem notað yrði.
Jón Skaftason (F) sagði að
læknir yrði að leggja mat konu á
eigin aðstæðum til grundvallar af-
stöðu sinni, þó hann gæti hins
vegar synjað um fóstureyðingu,
ef hann teldi lagaforsendur ekki
fyrir hendi. Þróun fóstureyðinga,
bæði erlendis og hérlendis, hefði
miðast við nýtt frjálslyndi. Eðli-
legt væri að lík löggjöf væri í
þessu efni hér á landi og i ná-
grannalöndum. Hins vegar sagð-
ist hann persónulega ekki vilja
ganga lengra i þessu efni en
frumvarpið gerði nú ráð fyrir.
Matthfas Bjarnason (S) heil-
brigðisráðherra sagði m.a.: Frum-
varp um þetta efni var lagt fram á
sl. þingi. Það kom til fyrstu um-
Svipmynd af þingpöllum, er þingmenn deildu um frumvarp til fóstureyðinga, sem skiptar skoðanir
voru um, bæði utan þings og innan.
niMnci
Svava
Sighvatur
Sigurlaug
Pálmi
Lárus
Sverrir
Ragnhildur
Karvel
Magnús Torfi
Matthfas
Pétur
ræðu og nefndar, en ekki frá
nefnd. Engu að síður komu fram
fjölmargar athugasemdir við
frumvarpið, bæði innan og utan
þings. Taldi ég því eðlilegt og rétt
að frumvarpið væri skoðað á ný
með hliðsjón af framkomnum at-
hugasemdum. Nauðsyn nýrrar
lagasetningar var augljós, enda
gildandi lög um þetta efni 40 ára
gömul. En finna þurfti skynsam-
lega millileið, svo frumvarpið
fengi nauðsynlegan framgang á
Alþingi, er það yrði lagt fram á
ný.
Síðan þakkaði ráðherrann
þeirri nefnd, er hann skipaði til
að endurskoða frumvarpið, sem
og heilbrigðisnefnd neðri deildar,
fyrir vandaðan undirbúning.
Hann lagði sérstaka áherzlu á 1.
kafla frumvarpsins, sem fjallaði
um nauðsynlega fræðslu á þessu
sviði innan skólakerfisins. Hann
taldi 9. gr. frumvarpsins nú svo
orðaða, að flestir gætu við unað.
Hann taldi óþarfa að ræða þá
grein sérstaklega, hún skýrði sig
sjálf.
Pálmi Jónsson (S) tók aftur til
máls. Hann kvað svör við spurn-
ingu sinni um túlkun og skilningi
á 9. grein frumvarpsins öll á þann
veg að styðja fullyrðingu Karvels
Pálmasonar um, að sáralftill mun-
ur yrði á framkvæmd þessara
mála, hvort heldur tillaga M. Kj.
eða nefndarinnar um orðalag
greinarinnar yrði ofan á. Hann
gæti því ekki stutt greinina í nú-
verandi mynd.
Pétur Sigurðsson (S) talaði
mjög á sama veg og Pálmi, sagðist
andvígur frjálsum fóstureyðing-
um, eyðingu lífs, nema í neyðar-
tilfellum, þegar læknisfræðilegar
eða þröngt afmarkaðar félagsleg-
ar ástæður lægju til grundvallar.
Hóf og aðgát bæri að viðhafa f
jafn viðkvæmu og vandasömu
máli.