Morgunblaðið - 06.06.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐlÐ, FÖSTUDAGUR 6. JUNI 1975
Ekki útilokað að
stórir markaðir
opnist í V-Afríku
fyrir íslenzkar
sjávarafurðir...
SVO getur farið, ef rétt verður
haldið á málunum, að Islend-
ingar fái góðan markað fyrir
heilfrystan fisk í V-
Afríkulöndunum á næstu ár-
um, en íbúar þcssara landa
neyta mikils fisks og vilja helzt
fá hann eins og hann kemur
upp úr sjónum, þ.e. óslægðan.
Þá er ekki ólíklegt, að hægt
verði að vinna markað fyrir ís-
lenzka loðnu I Nfgeriu í tals-
verðum mæli. Þetta kemur
fram í samtali, sem Morgun-
blaðið hefur átt við Ólaf
Guðmundsson, framkvæmda-
stjóra Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna í London, en
hann sat aðalfund SH I Reykja-
vfk f lok síðustu viku. Ólafur
kom fyrir skömmu frá Afríku,
þar sem hann athugaði mögu-
leika á sölu á íslcnzkum sjávar-
afurðum.
— Eg fór í aprílmánuöi til
V-Afríkulanda, segir Ölafur,
frá Fílabeins.ströndinni austur
til Nígeríu. Á þessu svæöi búa
um 100 millj. manna, en fyrst
og fremst eru þaö tvö lönd, sem
gætu komið til með að skipta
við okkur, Nígería og Fílabeins-
ströndin. Ghana er reyndar á
milli þessara landa, en þar hafa
íbúarnir þróað sinn fiskveiði-
flota og eru sjálfum sér nógir
að mestu leyti. Lönd eins og
Togo og Dahomey fá sínar
sjávarafurðir að mestu leyti í
gegnum Nigeríu.
— Hver var ástæðan fyrir
þessari Afríkuferð þinni?

ingu. önnur eru yfirleitt mjög
smá. Þessi innflytjandi kaupir
t.d. um 70þús. lestir.af frystum
fiski af Rússum árlega.
— Er þá möguleiki fyrir Is-
lendinga að selja fisk til
Nfgeríu á næstunni?
— Miðað við þann verðlags-
grundvöll á framleiðslunni hér
heima, verður ekki séð, að við
getum selt þeim fisk á þvi
verði, sem þeir bjóða. En þess
ber að geta, að fyrir fáum árum
var engin aðstaða þarna til að
taka á móti frystum fiski. Að
mínum dómi gætum við undir
réttum kringumstæðum sent
prufur á Nígeríumarkaðinn og
á ég þá fyrst og fremst við
karfann. Það kæmi vel til
greina að heilfrysta hann og
senda hann þangað. A sama
hátt mætti senda þeim loðnu, í
sambandi við loðnusölur til
Japans. Japanirnir vilja aðeins
hrygnu, en Nígeríumenn ekki,
og því gæti hængurinn orðið
góð markaðsvara í Nígeriu. Og
ég tel alls ekki útilokað, að
þarna opnist stórir markaðir
fyrir Islendinga í framtíðinni.
Eðlilega mun það hafa áhrif á
gang mála, hvað aðrir framleið-
endur geta selt mikinn fisk á
þessum mörkuðum á lágu verði
og svo hve mikið magn berst á
land hér heima. Við höfum ekki
aðstöðu til að selja vanþróuðu
löndunum fisk, meðan við fáum
hærra verð annars staðar.
— Ef við snúum okkur nú að
hinu alvarlega ástandi, sem rík-
ir á Evrópumörkuðunum.
Hverjar eru horfurnar þar fyr-
ir Islendinga?
— Ástandið er þannig, að
markaðirnir eru yfirleitt yfir-
fullir af fiski og hafa verið frá
því á síðasta ári. Verðið lækk-
aði þá, þ.e. framboð var langt
umfram eftirspurn. Hvað Bret-
land varðar, kom mesta fram-
boðið af frystum flök-
um frá norskum verksmiðju-
togurum. Og var það fyrst
og fremst orsökin fyrir
fyrir nokkrar brezkar hafnir,
sem síðan orsakaði innfíutn-
ingsbann um tíma og varð til
þess að Norðmenn og Bretar
sömdu um nýtt lágmarksverð á
Ólafur Guðmundsson
j — segir Ólafur Guömundsson framkvæmdastjóri
jJSölumiðstöðvar hraðfrgstihúsanna í London
— Það sem úrslitum réð um
að þessi ferð var farin, voru
markaðserfiðleikarnir í Japan.
Sögusagnir voru á kreiki um, að
hægt væri að vinna markað í
þessum löndum fyrir loðnuna.
Nú ég verð að segja það, að
hvað Fílabeinsströndina varð-
ar, þá reyndist árangurslaust að
bjóða þeim loðnu. En innflytj-
endur þar hafa áhuga á smærri
bolfisktegundum. Sjálfir fiska
þeir töluvert af sardínellu og
setja hana á markaðinn ferska.
Meðal annars af þeim orsökum
er erfitt að vinna frystri loðnu
markað. Ennfremur er loðnan
minni og því reyndist það óger-
legt að fá nokkurn til að reyna
loðnusölu. Aftur á móti hefur
þróazt þarna stór markaður fyr-
ir frystan bolfisk, en þessi
markaður er frábrugðinn okkar
hefðbundnu mörkuðum að því
leyti, að þeir vilja fá fiskinn
frystan eins og hann kemur
upp úr sjónum. Núna neyta
þeir um 60 þús. lesta af heil-
frystum fiski á ári. Þennan fisk
kaupa þeir frá verksmiðjuskip-
um, sem eru á veiðum undan
strönd V-Afríku, eins og t.d. af
Kóreumönnum, Japönum og
iangmest af Rússum, en af
þeim keyptu þeir 30 þús. tonn i
fyrra, en heildarinnflutningur-
iijn er um 35 þús. lestir árlega.
Forstjóri fyrirtækisins, sem
flytur fiskinn inn, taldi að þeir
væru alltof háðir Rússum og
vildi leita eftir nýjum við-
skiptaaðilum. Þegar að verðinu
kom, reyndist það verð, sem
Rússar geta sætt sig við, veru-
lega lægra heldur en íslenzkir
framleiðendur geta við unað og
að sjálfsögðu munar mestu um
hátt flutningsgjald frá Islandi
til V-Afríku. Þá má geta þess,
að hver íbúi Fílabeinsstrandar-
innar neytir um 25 kg af fiski
árlega.
— Hvernig gengu svo vidræð-
urnar i Nígerfu?
— Þar var að sjálfsögðu rætt
um loðnuna i upphafi og það
kom i ljós, að þeir veiða þar
töluvert að vatnafiski, sem ekki
er ósvipaður loðnunni. Fiski-
mennirnir fara á smábátum og
veiða fiskinn i net og selja síð-
an á mörkuðunum beint til
neytendanna, sem steikja hann
ferskan. Eftir því, sem næst
verður komizt, þá gildir það
sama með þennan og annan fisk
i Nígeríu, að verðið er mjög
lágt, og ennfremur kom í ljós,
að þeir kaupa mikið af frystum
fiski af Rússum.
— Eru margir, sem flytja
fisk inn til Nígeríu?
— I höfuðborginni, Lagos, er
eitt fyrirtæki, sem er allsráð-
andi um innflutning og dreif-
flökum. Ég tel ekki líklegt að
sjómennirnir grípi til svipaðra
aðgerða aftur, og nú beina þeir
öllum kröftum sínum í þá átt að
brezka landhelgin verði færð út
í 200 sjómílur. Franskir fiski-
menn lokuðu einnig nokkrum
höfnum fyrir kollegum sínum í
Belgíu og Hollandi eða allt
þangað til þeir fengu loforð um
aukna styrki.
— Hvar er ástandið verst fyr-
ir okkur með tilliti til þess, að
EBE-löndin hafa ekki enn stað-
fest tollaívilnanir tslendinga
hjáEBE?
— Við höfum alla tíð skipt
mest við Breta og um þessar
mundir þurfum við að keppa
við tollfrjálsan fisk frá Dan-
mörku og fisk frá Noregi, sem
lítili tollur er á, en Norðmenn
náðu hagkvæmum samningum
við EBE. Ef svo fer að samning-
ur okkar við EBE nær ekki
fram að ganga, verður það gjör-
samlega útilokað fyrir okkur að
selja mikilvægar afurðir eins
og fryst flök og rækju til
Evrópu. Ef samkomulagið tæki
gildí, yrðu rækja og fryst flök
tollfrjáls og aðeins 3.8% tollur
yrði á heilfrystum fiski. Það er
því höfuðatriói, að þessi samn-
ingur nái fram að ganga, ef við
teljum þessa markaði okkur
mikilvæga.
— Þ.O.
Jón Auðuns, fgrrv. dómprófastur:
Tvær at-
hugasemdir
HR. RITSTJ., mig langar tii að
biðja yður fyrir tvær stuttar
athugasemdir.
Hin fyrri er við ummæli, sem
sra BoIIi Gústafsson hafði eftir
Jóni biskupi Helgasyni í sunnu-
dagspistli í Mbl. 25. maí. Ummæli
hins merka biskups eru nál. 60
ára gömul og þurfa því lesend-
anna vegna nokkurrar athuga-
semdar við, þegar til þeirra er nú
gripið til að styðja málstað
háskólarektorsins" í Skálholti.
Þeir sra Haraldur Níelsson og
Jón Helgason voru öflugustu
baráttumenn frjálslyndu guð-
fræðinnar á tslandi, vinir og sam-
herjar. Þeir voru lærðastir guð-
fræðinga á sinni tíð hérlendis, og
trúlega af flestum álitnir mestir
gáfumenn ísl. kirkjunnar. Sra
Haraldi urðu það vonbrigði, þegar
þessi samherji hans í baráttunni
fyrir frjálslyndri guðfræði og
biblíugagnrýni tók afstöðu til
sálarrannsóknamálsins mjög á
sama veg og flestir danskir
kirkjumenn, en danska kirkjan
var þá miklu ihaldssamari en
þorri ísl. presta og kirkjumanna.
Jón biskup stóð I nánum vina-
tengslum við fremstu guðfræð-
inga Dana og dönsku þjóðina.
Þess var oft getið til að nokkur
áhrif á afstöðu hans til spirit-
ismans muni þessi sterku dönsku
tengsl hafa haft. Próf. Haraldur
hafði hinsvegar miklu meiri and-
leg samskipti við brezka kirkju-
heiminn.
Af tilefni, sem óþarft er að
rekja frekar hér, lét Jón Helgason
bisk. danskan blaðamann hafa
eftir sér þau ummæli um spírit-
ismann á íslandi, sem sra Bolli
birti í Mbl. vini sínum í Skálholti
til stuðnings. Biskuparnir tveir á
undan dr. Jóni Helgasyni, þeir
Hallgrímur Sveinsson og Þórhall-
ur Bjarnarson, höfðu báðir haft
vinsamlega afstöðu gætinna og
viturra manna til sálarrannsókna-
málsins.
Próf. Haraldur svaraði Jóni
biskupi með fyrirlestrum, sem
síðar birtust í bæklingnum „Hví
slær þú mig?“, og sneri vörninni
svo rækiiega í sókn, að þessi litla
bók varö eitt allra áhrifamesta rit,
þá og síðar, fyrir framgangi spírit-
ismans á Islandi.
Dr. Jón Helgason hafði andúð á
þeirri rannsókn „dularfullra
fyrirbrigða", sem hafin hafði
verið í Rvík með þátttöku nokk-
urra merkra bæjarbúa í mennta-
stétt, og andúð hans leiddi til
þess, að hann kynnti sér málið
aldrei svo að nokkuru næmi,
nema af bókum danskra guðfræð-
inga. Þessvegna stóð próf. Harald-
ur svo miklu betur að vígi sem
raun var á, þegar hann hóf
kröftug andmæli gegn ummælum
Jóns biskups.
Ég tel rétt að þetta komi fram,
þegar ummæli biskups eru nú
birt. En sama og ekkert annað
skrifaði hann, hinn siskrifandi
afkastamaður, um þetta mál.
Enda ekki honum likt að hætta
sér langt út á ís, sem hann vissi
ekki örugglega að hann gæti fótað
sig á.
Þá bið ég fyrir aðra athuga-
semd, herra ritstj.
I grein, sem Skálholtsrektorinn
birti í Mbl. 23. sl., segir hann sér
hafi verið tjáð, að ég hafi
„helgað" honum að nokkuru leyti
erindi, sem ég flutti í útvarpi sl.
uppstigningardag. Sannleikurinn
er sá, að ég hafði ekki lesið
Kirkjuritið með boðskapnum úr
Skálholti, er ég samdi erindi mitt.
Ritið hafði raunar borizt mér sem
kaupanda, en svo lítið hefir mál-
gagn kirkju minnar oft að segja
mér og flytur mér svo lítið
aðlaðandi lestrarefni alloftast á
siðustu árum, að ég blaðfletti því
og legg það síðan ólesið til hliðar.
Svo hafði farið að þessu sinni.
Ctvarpserindi mínu var því ekki
beint gegn Skálholtsrektornum,
þótt hitt muni sönnu nær, að
fjarri fari þvi að sjónarmið okkar
guðfræði fari saman. Svo hrýs
mér hugur við neikvæði hans
gegn kjarnaatriðum kristindóms-
ins, eins og guðspjöllin geyma
þau.
Svo margir mætir menn hafa
gripið pennann gegn boðskapnum
úr Skálholti, að bera væri i bakka-
fullan læk að bæta þar við. I þrem
dagblöðum Rvíkur a.m.k. hafa
menn risið til andmæla, ýtarleg-
Jón Auðuns.
ast sra Þórir Stephensen í ágætri,
rökfastri og hófsamlega ritaðri
grein í Mbl. En að svo miklu leyti
sem ég veit, er hann einn um það
allra þjónandi presta landsins.
Útvarpserindi mitt, sem sra
Heimir vék að i Mbl. og áreiðan-
lega geymir mjög önnur sjónar-
mið en hans, er heimilt til prent-
unar i fjölmiðli, ef óskað er, en
fjölmiðli, sem landsfólkið les.
Langt er frá því, að fyrir neðan
mína virðingu sé að leggja mál
mitt undir dóm „almúgans" í
iandinu. Ég lærði m.a. það í
prestsstarfi mínu í 43'ár, að um
trúarverðmæti og kenningar eru
greindir leikmenn ekki siður
dómbærir en þeir, sem guðfræði
hafa lært. Það er m.a. vegna
þessa, að ég tel hreinlega fjar-
stætt að svipta almenning í
söfnuðunum valdi til að velja sér
prest.
— Tónleikar
Framhald af bls. 13
kammertónlistar frístundastarf
og æfingar unnar að loknum
erfiðum starfsdegi við hljóm-
sveitaræfingar, konserta, upp-
tökur og kennslu. Slíkt ástand
er blátt áfram skaðlegt íslenzku
tónlistarlifi og brýtur niður
þrek og tóngleði manna. Ég álit,
að Sinfóníuhljómsveit Islands
beinlínis græddi á því, að ætla
hljóðfæraleikurum sínum tíma
og verkefni á sviði kammertón-
listar, bæði til flutnings í
Reykjavík og úti á landi. Sem
Þjálfun og menntun yrði slík
ráðstöfun áreiðanlega til mikill-
ar blessunar fyrir hljómsveit-
ina, sem oft hefur verið þrúguð
af músikleiða.
Það var ekki laust við að
þreyta kæmi fram i leik fimm-
menninganna í upphafi tónleik-
anna, nema ef ástæðan hafi
verið sú að færri æfingastundir
hafi verið lagðar i að æfa
Mozartkvintettinn en seinni
verkefnin. Deborah Davis
(cello) og Stephanie Riekman •
(lágfiðla), eru mjög góðir
hljóðfæraleikarar og var ieikur
þeirra frábær í öllum viðfangs-
efnunum. Þrátt fyrir nokkur
tónslys var leikur Guðnýjar
viða góður og þá sérstaklega i
Bartokkvartettinum sem í heild
var mjög vel spilaður. Þessir
tónleikar voru í alia staði mjög
ánægjulegir og Ijós vottur um
mikla grósku í ísl. tónmennt
þrátt fyrir erfiðar aðstæður.
Jón Ásgelrsson.