Morgunblaðið - 29.08.1975, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 29. ÁGÚST 1975
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson. '
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800.00 kr. á mánuði innanlands.
í tausasölu 40,00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Frumkvæði Reykjavík-
urhorear í raforku- og
rinaveituirainkvæmdum,
allt frá fyrstu virkjuninni
við Elliðaár og fyrstu hita-
veituframkvæmdum borg-
arinnar, er afrek, sem
sjaldan er gefinn verðugur
gaumur. Þegar hitaveitu-
framkvæmdum verður lok-
ið í nágrannabyggðum
Reykjavíkur, Hafnarfirði,
Kópavogi, Garðahreppi og
Mosfellssveit, sem væntan-
lega verður fyrir lok næsta
árs, verður árlegur sparn-
aöur íbúanna á þessu svæði
og þjóðarbúsins frá 4000 til
4200 milljónir króna,
miðað við núverandi verð
olíu og heits vatns. Er þá
ótalinn ávinningur af hita-
veitu Seltjarnarness, sem
er aðskilið fyrirtæki í eign
kaupstaðarins.
Þessa dagana er verið að
tengja fyrstu íbúðarhúsin í
Hafnarfirði við dreifikerfi
bæjarins. Áætlað er að
70% byggðar í Hafnarfirði
verði tengd hitaveitunni á
þessu ári og byggðin öll á
næsta ári. Árlegur hitunar-
kostnaður húsa í Hafnar-
firði með olíu, miðað við
núverandi verð, er um 400
m.kr., en heildarkostnaður
með heitu vatni 100 m.kr.
Árlegur sparnaður Hafn-
firðinga með hinni nýju
hitunaraðferð er því 300
m.kr., miðað við óbreytt
verð. Að vísu er talið að
núverandi heitavatnsverð
sé of lágt, en þó aö orðið
verði við umbeðnum hækk-
unum, fer heitavatnsverð
ekki fram úr 1/3 olíuverðs.
Árlegur hitunarsparn-
aður á þvf svæði Hitaveitu
Reykjavíkur, sem þegar
nýtur heita vatnsins, þ.e.
Reykjavíkur, Mosfells-
sveitar og 2/3 byggðar í
Kópavogi, er um 3600 m.kr.
Fyrir lok næsta árs, þegar
Hafnarfjörður, Garða-
hreppur og Kópavogur eru
aö fullu tengdir veitunni,
eykst árlegur sparnaður á
veitusvæðinu um 500 til
600 m.kr., miðað við núver-
andi verð olíu og heits
vatns.
Bygging aðfærsluæðar
til nágrannabyggða
Reykjavíkur, sem og dreifi-
kerfis þeirra, hófst á sl. ári
og hefur gengið betur en
áætlað var. 2/3 hlutar
Kópavogskaupstaðar eru
þegar tengdir veitunni,
70% byggðar í Hafnarfirði
verða tengd fyrir nk. ára-
mót og þessir staðir, að við-
bættum Garðahreppi,
munu í heild njóta þjón-
ustu hitaveitunnar fyrir
lok næsta árs.
Rannsóknir á hitaveitu-
möguleikum víða um land
hafa tekið mikinn fjörkipp;
boranir eftir heitu vatni
víða í framkvæmd; hita-
veituframkvæmdir hafnar
í Siglufirði og fram-
kvæmdir á næsta leiti á
Suðurnesjum. Nýir mögu-
leikar hafa opnazt með
kaupum á stórtækum jarð-
bor, sem gefur ýmsum
byggðakjörnum tækifæri á
þessum vettvangi, sem til
skamms tíma vóru taldir
án hitaveitumöguleika. Að
því er og stefnt, með fyrir-
huguðum stórvirkjunum,
bæði norðanlands og
sunnan, og tengingu milli
landshluta, að skapa mögu-
leika á stóraukinni rafhit-
un húsa, einkum þar sem
jarðvarmi er ekki fyrir
hendi.
Það er staðreynd, sem
ekki verður með rökum
mælt í móti, að jarðvarma-
nýtingu var lítið sem
ekkert sinnt öll vinstri-
stjórnar árin-. Þó var sýnt,
a.m.k. síðari misseri þeirr-
ar stjórnar, hvað framund-
an var um verðþróun olíu á
heimsmarkaði. Olfuverð
hefur margfaldazt fyrir til-
stuðlan Arabaríkja, sem
ráðið hafa ferðinni á þessu
sviði, og olíusali okkar ís-
lendinga, Sovétríkin, hefur
ekki látið sitt eftir liggja í
því efni. Þjóðarbúið og
heimilin í landinu hafa
orðið fyrir milljarða út-
gjöldum vegna oliuverðs-
hækkana, sem hægt
hefði verið að sigla hjá ef
við hefðum fyrr og rösk-
legar brugðizt við í þessu
efni. Kaupgeta almennings
hefur ekki sízt rýrnað í
olíubálinu. Aðgerðarleysi
fyrri orkuráðherra á sinn
4000 milljóna kr.
árlegur hitunarsparnaður
veigamikla hlut í olíuskatti
íslenzkra heimila til Sovét-
ríkjanna. Vaxandi hluti
þjóðartekna okkar hefur
farið beint i vasa olíusalans
í stað þess að koma almenn-
ingi til góða í sama hlutfalli
og áður var.
Hitaveituframkvæmdir í
nágrannabyggðum Reykja-
víkur eru áfangasigrar,
sem drýgja munu ráð-
stöfunartekjur heimilanna
og spara þjóðarbúinu veru-
legan gjaldeyri. Engu að
síður er stofnkostnaður
þessara framkvæmda mun
hærri nú en verið hefði, ef
í þær hefði verið ráðizt
einu til tveimur árum fyrr,
þegar verðblikur olíunnar
komu í augsýn. Þessi kostn-
aðarauki kemur óhjá-
kvæmilega fram í hærra
heitavatnsverði en ella,
auk þess sem seinkun
framkvæmda hefur kostað
þjóðarbúið mikið í gjald-
eyri og heimilin í hærri
hitunarkostnaði.
Ekki tjáir þó að sakast
um orðinn hlut í þessu
efni. Hinu ber að fagna að
núverandi ríkisstjórn
hefur sett raforku- og hita-
veituframkvæmdir í önd-
vegi, þann veg, að nýting
innlendra orkugjafa hefur
forgang í verkefnavali.
Árangur þessarar viðleitni
kemur fram á margvís-
legan hátt og hitaveitur í
nágrannabyggðum Reykja-
víkur, sem nú eru að
komast í gagnið, eru tal-
andi dæmi um, að við þetta
fyrirheit verður staðið.
Verðlauna-
kvikmyndin
frá Karká
um gosið í
Heymaey,
séð með
augum
dansks
blaðamanns
Maður sér nokkra menn fara að sprauta vatni á milljðnir tonna af glóandi
hrauni — sú sýn kippir myndinni niður á þennan furðulega hversdagslega
grunn.
Heimsenda frestað
Danski blaðamaðurinn Viggo
Clausen var á kvikmyndahátlðinni i
Kraká i Póllandi, þar sem sýndar
voru stuttar heimildamyndir og þar
sem islenzka kvikmyndin um gosið í
Heimaey eftir Ósvald og Vilhjálm
Knudsen hlaut gullverðlaunin. Hann
skrifaði um hátiðina i Politiken. Eftir-
farandi grein ritaði hann um verð-
launamyndina frá íslandi, undir
fyrirsögninni: „Heimsenda frestað."
Meðan fjöldí manns gengur um
og á von á því að menn á borð víð
Amin krækc sér i nokkrar vetnis-
sprengjur til að binda með miklu
húllumhæi enda á allt heila jarðar-
draslið, þá eru kvikmyndir um slys
og eyðileggingu auðvitað það eina
rétta Lengi hafa brennandi skýja-
kljúfar, sökkvandi hafskip og hrap-
andi risaþotur verið öruggasta fjár-
festingin fyrir þjálfaða kvikmynda-
gerðarmenn
Eyðing jarðarinnar er í nánd.
Fallið ekki fram ogbiðjið Rjúkið ekki
upp og bölvið Og fyrir alla muni
farið ekki að velta hlutunum fyrir
ykkur. Látið ykkur bara slga niður I
mjúkt sæti í kvikmyndahúsi og upp-
lifið jarðskjálfta. Það kitlar.
Það kemur samt stundum fyrir að
jörðin rifnar í raun og veru Eins og
gerðist á Heimaey Þær voru sannar-
lega finar myndirnar, sem kvik-
myndagerðarmennirnir fengu þar:
Guðs eigin eldslöngvarar á fullum
krafti i öllum áttum og svo kemur
hraunið upp með stórum ropa, og
hylur hálfan bæinn. Fréttatímar
sjónvarpanna fengu þarna velkomna
hrollvekju,
?að gat þó virzt dálítið barnalegt
af þeim góðu íslendingum að senda
kvikmyndina „Eldur i Heimaey" á
alþjóðlegu heimildamyndahátíðina í
Kraká sumarið 1975. Hvernig í
ósköpunum átti slik kvikmynd að
vekja áhuga dómnefndar, þar sem
sósialístisku rikin höfðu töglin og
hagldirnar, höfðu meira að segja
bætt á sig fulltrúa frá Frelsishreyf-
ingu Palestínuaraba?
Og eftir allt saman ákvað dóm-
nefndin svo, eftir að hafa horft á 91
kvikmynd frá 33 löndum, að til-
kynna þá ákvörðun sina að veita
Ósvaldi og Vilhjálmi Knudsen Grand
Prix — gullna drekann — ásamt 30
þúsund zloty i peningum fyrir
Heimaeyjarkvikmyndina
Margir áhorfenda höfðu átt erfitt
með að átta sig á „Eldur í Heimaey"
Pólskt blað skrifaði áður en úrskurð-
ur dómnefndar var kunnur: Furðu-
lega kaldgeðja lýsing á frægu eld-
gosi Bregðast ibúar þessa kalda
lands raunverulega á þennan hátt
við náttúruhamförum?
Þarna getur að lita eitthvert harm-
rænasta sjónarspil, sem hægt er að
hugsa sér, með glæsilegum þrum-
andi myndum af eldi og eyðingu og
húsum að merjast niður og brenna
upp, meðan heilir bæjarhlutar
hverfa i öskufallið —- og svo hegðar
fólkið í myndinni sér ekki spor
„dramatiskt". Það flýr hvorki í skelf-
ingu eða stendur sem steinrunnið á
svip Hvað á þetta eiginlega að
þýða? Það-er fólkið þó alltaf vant að
gera i kvikmyndum
Þegar hraunið flýtur inn um eld-
húsdyrnar, þá rjúka menn í að
bjarga rúmdýnum út um svefnher-
bergisgluggann Og þegar ein hliðin
á húsinu fellur inn, færa menn sig
nokkra metra frá, klóra sér i höfðinu
og athuga hverju sé hægt að bjarga
út.
En ef íslendingar eru nú i raun
svona óhetjulegar, sljóar smápödd-
ur, því í ósköpunum hefur kvik-
myndagerðarmaðurinn þá ekki bætt
þar upp i myndklippingunni? Það
eru kvikmyndahöfundar þó vanir að
gera. Það er sannarlega enginn
vandi að láta hendur grafa i skelf-
ingu, ef maður bara hefur klipping-
una nógu hraða
Og því hefur hann ekki skotið inn
á nærmynd höndum i bæn áður en
húsið logar upp? Þá hefði þetta ekki
lengur verið ósköp venjulegt hús,
heldur átthagarnir að hverfa. Þetta
bragð nota þó næstum allir kvik-
myndahöfundar
Og loks kemur það sem alveg fer
mað það: maður sér nokkra menn
rúlla út brunaslöngum og fara að
sprauta vatni á milljónir tonna af
glóandi hrauni, sem heldur áfram að
ælast upp. Sá kafli kippir myndinni
niður á þennan furðulega hvers-
dagslega grunn. Rétt eins og
náttúruhamfarir séu eitthvað, sem
hægt er að búa við og gera eitthvað
við. Já, en þá er þetta heldur ekki
lengur neinn harmleikur, ekki lengur
kvikmynd. Að leiða okkur að
eyðingu jarðarinnar og rúlla svo
bara út nokkrum vesölum bruna-
slöngum — nei, herrar mínir og
frúr!
Þeim kaþólikka, sem tæki upp á
þvi að hringja á slökkviliðið þegar
hann kæmi til helvítis, yrði
umsvifalaust sparkað út sem
hreinum trúleysingja. Ég mætti
kannski bæta við: Og þar með var
honum bjargað!
Ég held að dómnefndin hafi bara
veitt íslendingum verðlaunin fyrir
þessa blessuðu dramatísku trúvillu
þeirra — raunsæið. Kvikmynd
þeirra féll ekki í þá hetjulegu sklta-
gryfju, sem við borgum fyrir að sjá
leikara vaða um í með tilgerðarlega
andlitsdrætti Og hún fellur heldur
ekki í þann uppgjafarpytt, sem
okkur finnst við sjálf innst inni dottin
ofan í, hálfkæfð af súrefnísleysi.
Hún sýnir okkur fólk, sem umsvifa-
laust (á borgaralega raunsæjan hátt)
lagar sig að aðstæðunum og (á
róttækan og fjarstæðukenndan hátt)
tekui til við að breyta þeim.
Þegar manneskjan tekur mið áf
hamförunum — I stað þess að fórna
höndum í vanmáttugri reiði eða
fallast hendur I álíka vanmáttugri
kvöl — já, þá er hún þegar búin að
Framhald á bls. 18