Morgunblaðið - 03.12.1975, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1975
23
Horfnir starfshættir og
leiftur frá liðnum öldum
BÓKAUTGÁFAN Örn og Ör-
lygur hefur sent frá sér bókina
,,Horfnir starfshættir og leiftur
frá liðnum öldum“, eftir Guð-
mund Þorsteinsson frá Lundi.
Eins og nafnið bendir til fjallar
bókin um ýmsa gamla starfs-
hætti, sem nú eru að mestu eða
öliu horfnir. Ekki er hægt að
segja, að hér sé beinlínis um
þjóðháttalýsingu að ræða. Höf-
undur skýrir í bókinni frá
ýmsu, sem hann kynntist sjálf-
ur í upphafi þessarar aldar, en
rekur sjaldan lengra aftur,
nema þar sem hann getur leitt
vitni að þvf, að hið sama hafi
tfðkast með næstu kynslóðum á
undan. Guðmundur Þorsteins-
son hefur að mestu alið aldur
sinn á Austur- og Norðaustur-
landi, og er frásögn hans því að
mestu bundin þeim landshlut-
um. Stöku sinnum ber hann þó
saman við aðra landshluta,
einkum þó við Borgarfjörð, þar
sem hann dvaldist um skeið.
í bókinni er skýrt frá ýmsum
gömlum starfsháttum, og eru
þeim flestum gerð góð skil. Á
meðal efnisþátta bókarinnar
má nefna: ullarvinnslu og fata-
gerð, fráfærur, smalamennsku,
og mjólkurvinnslu, eldsneytis-
öflun og tegundir eldsneytis,
torfristu og byggingaraðferðir
við torfbyggingar auk margs
fleira. Erfitt er að dæma um,
hvaða kafli sé beztur, en sjálf-
um fannst mér fróðlegast að
Iesa um ullarvinnslu og fata-
gerð, mjólkurvinnslu og gerð
mjólkurmatar. Kannski stafar
það af því, að ég var fáfróðari
um þau efni en ýmis önnur,
sem fjallað er um í bókinni.
Frásögn Guðmundar er öll
skýr og skemmtileg, og málfar
hans ágætt. Hann fyrnir hvergi
mál sitt, eins og svo mörgum
hættir til, en hikar heldur ekki
við að nota gömul og sjaldséð
orð, sem ýmsir eiga e.t.v. erfitt
með að skilja nú. Þessi orð eru
þó hin réttu heiti þess, sem um
er fjallað.
Dr. Kristján Eldjárn ritar for-
mála að bókinni og segir þar, að
frásögn Guðmundar beri keim
af heimsádeilu, þar sem hann
hiki hvergi við að gagnrýna
samtíð sína og benda á leiðir til
Bðkmenntir
eftir JÓN Þ. ÞÓR
þess að betur mætti fara. Þetta
er hverju orði sannara, og víst
hefur Guðmundur Þorsteinsson
oft rétt fyrir sér er hann gagn-
rýnir þægindakapphlaup og
vinnutímaskerðingu nútímans.
Öðru hvoru skýtur hann þó yfir
markið, og ummæli hans um þá,
sem hann kallar „lærdóms-
menn nútímans“ finnast mér
ekki sanngjörn. Satt er það, ,,að
oft er gott, sem gamlir kveða“,
en þar með er ekki sagt, að
aðrar skoðanir eigi ekki líka
rétt á sér.
I formála getur dr. Kristján
Eldjárn þess, að erlendis tíðk-
ist, að fróðir og greinargóðir
karlar setji saman bækur í lík-
ingu við þá, sem hér er til um-
ræðu. Þetta er gert undir stjórn
vísindastofnana, og árangurinn
er stórar ritraðir um þjóðleg
fræði. Þetta þyrfti að gera hér,
t.d. undir stjórn þjóðháttadeild-
ar Þjóðminjasafnsins.
Bók Guðmundar Þorsteins-
sonar verður vafalaust kær-
komin öllum þeim, sem unna
þjóðlegum fróðleik. Hún er
staðbundin og tímabundin, og
þess vegna skyldu menn varast
að taka frásögn höfundar þann-
ig, að hann sé að lýsa almennt
starfsháttum á fyrri öldum.
Nokkuð af efni bókarinnar hef-
ur birzt áður í tímaritum, og
allar eru greinarnar samdar
sem sérstakir þættir. Af þessu
hljótast endurtekningar, sem
eru óneitanlega hvimleiðar.
Bókin er gefin út í stóru broti
og er allur frágangur hennar
með ágætum.
Endurminningar
Ástu málara
— skráðar af Gylfa Gröndal
„Ásta málari“ nefnist ný bók,
sem komin er út. Eru það endur-
minningar Ástu Árnadóttur mál-
ara ritaðar eftir frumdrögum
hennar sjálfrar og öðrum heim-
ildum, skrásettar af Gylfa Grönd-
al.
Á bókarkápu segir m.a.: „Líf
Ástu Árnadóttur, sem jafnan var
kölluð Ásta málari, var eitt óslitið
ævintýr. Hún fæddist í Narfakoti
í Njarðvíkum 1883, en fluttist um
miðjan aldur til Vesturheims og
var búsett þar til dauðadags 1955.
Atorka Astu og áræði var með
ólíkindum. Hún gerðist húsamál-
ari svo að hún fengi kaup á við
karlmenn og gæti stutt móður
sína, sem varð ung ekkja með
stóran barnahóp."
Ásta er fyrsta íslenzka konan,
sem tekur próf í iðngrein og
fyrsta konan, sem tekur meistara-
próf í málaraiðn. „En ef til vill
mun persónusaga Ástu vekja
mesta athygli. Hún segir frá lífi
sínu af óvenjulegri hreinskilni og
einlægni," segir á kápusíðu.
Bókin er 187 bls. að stærð og
skiptist í 23 kafla. Auk þess er
heimildaskrá, eftirmáli og nafna-
skrá. Þá er bókin og prýdd fjöl-
mörgum myndum. — Otgefandi
er Bókbindarinn h.f.
Ásta f málarabúningi sfnum.
Litaður
VEGGSTRIGI
A, Tilvalinn á skrifstofur og
nýtízku heimili. — Fjöidi iita.
H. BENEDIKTSSON HF.
Suðurlandsbraut 4. — Sími 38300.
Fáið yður
Þægileg sæti, sem má raða upp eftir ástæðum og mynda sæti,
Komið í verzlun okkar og fáið yður sæti,sem hæfir!
og sófa
,# Laugavegi 13 Reykjavík sími 25870