Alþýðublaðið - 24.09.1958, Blaðsíða 5

Mi&vikudagur 24. sept. 1958
Alþýðub3aði8
5
LATTU LITINi
rannsökuð í þeim tilgangi að
framleiða svipuð litbrigði á
veggfóðri. Þessi grænleiti, blá-
leiti og gráleiti blær reyndist
svo hrífandi. að sala náði há-
marki, hvar sem veggfóður
msð þessum ,,nýja” blæ var
boðið eða falt.
eftir Harold Holmes
ER LÍF manna litauðugra
nú, en það áður var?
Miklum mun. Litir þeir er
mest bar á yfir Viktoríutíma-
bilið voru svart, sæblátt og
kaffibrúnt. Áberandi litir, eins
og hárautt, voru sérstaklega
notaðir í þjónustu hins opin-
bera. Langa-langfaðir okkar
og ömmur báru jafn mikla
virðingu fyrir mildum tónum
og ánægja okkar er fyrir
sterkum litum.
Er fólk nú á dögum vak-
andi fyrir mikilvægi litanna
og gerir það sér ljóst gildi þess
fyrir manninn?
Sannleikurinn um litina er
fáum fyllilega ljós, flestum
verður á að láta sérfræðinga
um slíka hluti. Þó græðum
vér öll á þvi, beinlínis eða ó-
beinlínis, að ráðgefandi stofn-
anir, eins og t. d. Brezka
|itamálaráðið, skuli v'era
starfandi.
Hvert er hlutverk þessa
ráðs?
Tilgangur þess er mjög víð-
tækur. Ráðið býður sérfræð-
ingum leiðbeiningar sínar og
fyrirtækjum sem verzla með
litavarning, lætur það ráð-
leggingar í té. Annað hvort
beint; sem mál'ningarframleið
endur, eða óbeint sem vegg-
fóðuVfcsteiknarar, leirmuna-
málarar o. s. frv., svo og með
tilliti til framleiðsluafkasta.
Gott dæmi um sálræn áhrif
lita komu í ljós við tilraun
sem listmálararáðið gerði
í dúkaverks.miðju einni. •—
Þar hafði borið á því,
að starfsfólk í einni deildinni
kvartaði sífellt um kæfandi
hita, þótt miðstöðin dreifði
jafnri upphitun um allt húsið.
Ráðið stakk upp á því, að
foreytt yrði um lit á veggjum
vinnustofu þessarar, sem var
mjög dökkleit. Var hún máluð
í tveim litum, Ijósbláum, sem
foiminn og haf, og svo brá við,
að stofan virtist nú svöl og
rúmgóð, enda hurfu verkamenn
irnir til starfsáný,harðánægðir,
Enginn vill hafa dimma og
drungalega liti. En myndu
ekki allir ljósir litir hafa gert
þarna svipað gagn, til dæmis
fovítt?
Sérfræðingar haaf grafizt,
rækilega fyrir um þessa hluti
og hafa gildar ástæður fyrir
því sem þeir halda fram. Ný-
lega var sagt frá fegrunarlyfja-
gerð, þar sem allir veggir voru
óaðfinnanlegir, hreinir og
fovítir. En samt leið stúlkun-
um í varalitadeildinni ekki
vel.
j Það kom í ljós, að stúlkurn-
ar fengust við ljósrauðan vara-
lit allan daginn. Sá litasér-
fræðingurinn þegar í stað, að
Hitirnir höfðu áhrif á skaplyndi
þeirra og minnkuðu afköst
vinnu þeirra. Það var greini-
fiegt að hinir hvítu veggir voru
orsök leiðindanna.
j En hefur hvítt ekki verið á-
Sitinn fjörgandi litur ?
Hvítt er sá iitur, er mest
foálgast reglulega birtu, og
tinniheldur auðvitað allt litróf-
ið. Þó er það ekki meðal lita,
$em fólk vill helzt, því flestir
■virðast hallast að jákvæðum
eða ,,mettum“ litum, svo sem
trauðum, grænum eða fjólu-
foláum ó. s. frv.
í þessu tilfelli var orsök óá-
nægjunnar að finna í svokall-
aðri „litaþreytu“ og áhrifum
hennar. Stúlkurnar störðu sí-
fellt á sama Ijósrauða varalit-
inn og gátu ekki litið svo upp
frá vinnu sinni, að hafa ekki
fyrir augunum sífellt sama fyr-
irbrigðið, ljósgrænan lit. Aug-
un þreyttust á hinu sírauða og
afturkast augnatauganna gerði! cio.
það að verkum, að þær ,,s*u“ þekktu
allt grænt, til hvíldar.
En er það þá ekki satt, að
þrátt fyrir alls okkar vísinda-
þekkingu vitum við minna urn
liti, en meistararnir gömlu?
Snillingarnir vísa oft veg-
inn, og vísindin skammast sín
ekki fyrir að fara hann og
læra, til dæmis með því að
grandskoða málverkið „Santa
Famiglia“ eftir Palma il Vec-
Feneysku málararnir
ekkert til hugmynda
vorra um litasamræmi, og sum
Nú er sannað, að Htir og umhverfi hafa sálræn áhrif á menu.
Fallegt umhverfi eykur afköst og vinnugleði. Þar af leiðir, að
bjartir vinnusalir eru það sem koma skal, samanber þetta verk-
smiðiuhús Fiat bílasmiðjunnar í Torino.
Þegar veggirnir höfðu verið
málaðir upp í hressilegum,
grænum lit, var ekki lengur
um neina grænlita ímyndun
að ræða, enda þurfti nú ekki
lengur slíkrar hvíldar við.
Þessi dæmi eru einungis
tvö af mörgum, þar sem vís-
indalegar úrlausnir um litaval
hafa aukið afköst í verksmiðj-
um.
Hefur nútíma sálarfræði
leitt til meiri skiltnings á lita-
vali?
Á sviði tilraunasálarfræði
hafa ýmsar nytsamar athug-
anir verið gerðar. Einn flokk-
ur tilraunanna átt; skylt við
litaval.
Þar var m. a. hópur manna
beðinn að raða mislitum blöð-
um eftir þeirri röð, er þeim
þætti litirnir fegurstir. Þessi
röð varð tíðust : purpurarautt,
rautt, blátt, grænt og síðast
gult. Öðrum hópi var boðið að
velja sér pjötlu, er máluð voru
ýmsum litum, bæði mildum og
sterkum. Sterku litirnir voru
langoftast valdir.
Fólk virðist hafa bæði upp-
áhald og andúð á litum. En
vegna skyldi grænt og
gult verða svo neðarlega á þeim
lista?
Að minnsta kosti í hlýrri
horfa menn á gras og
sígræn blöð áríð um kri'ng, og
þegar blómin taka að springa
út 1 görðum, hlýtur það að
vera kærkomin tilbreyting í
litum. Yfirleitt hafa blóm
skæra liti og rósrautt gleð-
ur hjartað meir en ljósrautt.
Hvíti liturinn leynir fegurð
sinni, Ef þrem ljóshringjum,
rauðum, fjólubláum og græn-
um er vrarpað á tjald í sam-
einingu, koma fram sjö mis-
munandi litir. Rautt og grænt
framkallar Ijósgul litbrigði,
grænt og fjólublátt skapar
blátt og fjólublátt og rautt
verður fjólurautt. Og vitið
þið, að öll sex mislitu ljósin
til samans framleiða — hvítt?
Gult er óbeinlínis í ætt við
sólarljósið, en við njótum
birtu hennar hálfvegis óafvit-
andi, í öllu hmu mikla lita-
skrúði náttúrunnar. Við húsa-
málningu er guþ liturinn
af frægustu verkum þeirra
virðast forðast slíkt. í ,,Santa
Famiglia“ hafa skrautklæðin,
gullin, græn og blá, þann til-
gang einn að gera andlit Jesú-
barnsins enn yndislegra og
fegurra.
Oft hafa hinir gömlu snill-
ingar gengið frá baksýn í lista-
verkum sínum af geysilegri
nákvæmni. Hafa þau veríð 1 skemmtilegur en hefur hneigð
•y« yy<.
'V
Tékkneskar asbest-
sement pfötur
Byggingaefni, sem hefur
marga kosti:
* Létt
* Sterkt
* Auðvelt í meðferð
* Eldtraust
* Tærist ekki.
Emkaumboð
Mars Trading Co.
Klapparstíg 20. Sími 1-7373.
Walt Disney sannaði með myiid
sinni, Fantasíu, skyldleika líta
og tóna.
til að verða leiðinlegur. þeg-
ar 'frá líður, — rétt eins og
margrá mánaða sólskin.
Er álitið að hinir ýmsu lit-
ir höfði á vissan hátt til geð-
hrifa okkar?
Já, svo spaugilega vill til,
að það hefur komið £ ljós, að
brún og gul innanmáling á
vissri tegund flugvéla, varð
þess valdandi, að meiri hluti
íarþeganna urðu loftveikir.
Þegar flugfélagið breytti litn-
um í grænt og blágrátt, fækk-
uðu , veikindatilfellin um
nærri fimmtíu af hundraði.
Að líkindurn á rautt skylt
við hættu, eld ög blóð, og hef-
ur örfandi 0g æsandi: áhrif á
tilfinningalíf-ð. Aftur á móti
hefur daufblátt, grsent og
fjólublátt róandi verkanir.
Síðustu athuganir hafa leitt í
ljós, að fjólublátt setja flestir
í samband við nótt, myrkur
og óvissu, svo eiginlega ætti
það ekki að vera vinsæll litur.
Hafa sérfræðingar ekki
auga fyrir andstæðum, sam-
ræmi og öðru slíku viðkom-
andi litum ?
Vissulega. Hver einstakur
litur út af fyrir sig, getur orð-
ið leiðinlegur til lengdar. Hins
vegar geta óteljandi andstæð-
ur, samræmj í litum og sam-
bland lita, til dæmis á blóma-
sýningum, nálgast að hafa
svipuð áhrif og tónlist.
í raun og venu ætti að upp-
hefja nýja tegund listar, lita-
tónlist. Fyrir nokkrum árum.
síðan var smíðað litaorgel, og
gat hljómborð þess varpað lit-
um á tjald í litrófi frá öllum
nótum og hálfnótum díatón-
iska tónstigans. Walt Disnav
hefur gefið okkur alþýðlegt
yfirlit yfir þessar tilraunir í
Fantasíu. En hugmyndin urn
hljóða tónlist í litum, er 'hríi-
andi.
Það skal viðurkennt, að
skólar okkar, sjúkrahús, verk-
smiðjur, skrifstofur og heim-
ili eru litauðugri nú en áður.
En hefur það gert okkur ham
ingjusamari?
Já, að svo miklu leyti sem
Utagleði okkar getur minnk-
að taugaspennuna. Hafi hinir
dökku litir Viktoríutímans
dregið menn niður, hví skyldu
þá ekki listaverk í öllum regn-
bogans litum, litróf kvik-
mynda og úti- sem innimáln-
ing með norðurljósablæ,
hressa okkur og gleðja? Svo
er sagt, að náttúran sjálf geti
framleitt að minnsta kosti
fimm þusund litbrigði. Viö
eigum langa leið fyrir hönd-
um, en þótt við höfum ekki við
að styðjast tiema þessa hér um
bil 1.000 liti sem gerðir verða
af mönnum, svo kunnugt sé,
er þó bjartara yfir lífinu en
var. - .......