Morgunblaðið - 10.07.1976, Page 8
8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JULÍ 1976
Þýðir Biblíuna
fyrir Eþíópa
Rætt við Harald Olafsson kristniboða
S<nishorn af eþíópskri stafagerð.
Þetta er úr smáriti meó tilvitnun-
um í Biblíuna.
Ilaraldur Olafsson: IVláttum
aóeins nota eitt mál í landi sem
hefur 65 — 70 tungumá! og um
200 mállýzkur.
HER A landi er nú staddur IIar-
aldur Olafsson kristnihoói ásamt
fjölskvldu sinni. Haraldur, sem
er sonur Olafs heitins Olafssonar
kristnihoóa. hefur dvalió í
Eþíópfu ( um 8 ár og verió starfs-
maður Norsk Luthersk Misjons-
samband þar, en hefur einnig
unnió á vegum þess í Noregi.
Svæði það i Eþiópíu, sem
Haraldur hefur starfað á, er Bor-
ana í suðurhluta landsins, um 150
km sunnan vió höfuðborgina,
Addis Abeba. Hann hefur verið
stöðvarstjóri á kristniboðsstöð i
Mega þar, sem hafa starfað auk
hans þrir aðrir kristniboðar, m.a.
hjúkrunarkona og kennslukona.
aðeins eitt mál leyft
Síðasta eina og hálfa árið hefur
Haraldur einkum fengist við þýð-
ingarstörf, ogsvaraði hann nokkr-
um spurningum um það starf sitt.
,,Fyrir byltinguna var bannað
að nota annað mál en amharisku,
öll kennsla og boðun og allt sem
prentað var átti að gerast á því
máli og gerði það kristniboðum
víða erfitt fyrir að geta ekki talað
við fólk á máli þess. Eftir bylting-
una var hins vegar leyft að nota
öll tungumál, frá því i febrúar
1975, öll talmál og ritmál sem eru
um það bil 65 — 70. Mállýzkur i
landinu eru hins vegar nálægt
200.
Nú erum við að vinna að þýð-
ingu Nýja testamenntisins á bor-
anaoromo mál, sem áður var kall-
að galla-mál en það geta notað á
að gizka 4 til 5 milljónir manna.
Eru það menn af ættflokkunum
gudji, arussi, bale og borana, sem
eru allir í suðurhluta landsins
margir með rvokkuð svipaða
menningu. Fyrsti áfangi er sem
Haraldur Ólafsson: Máttum
aóeins nota eitt mál f landi sem
hefur 65—70 tungumál og um 200
mállýskur.
sagt að þýða Nýja testamentið og
við komumst í samband við brezk-
an mann í Kenya mjög nálægt
landamærum Eþíópiu, sem einnig
vinnur að þýðingum. Málið, sem
hann þýddi á er mjög svipað
oromo-málinu svo við gátum
TVV *
An 7,3- *,•«}, »
h">’ 'tao <0)4.1 i m K-íl h
yje y-t»
O-jif KC11T-f + 17 ! 30 *
i- f-ð *.-LáA. i 8-n hr<u.ir-i- <rc
ll’ni, t-UiA. 9>A.'í «
i>-ý Kc-ir-y-i- 16 . 31 o
y.n li'tit. y-t-i- t)a»A »
f- b.‘; Ti-:l IKO'I i 7,1 h %.tá.-l 7.v.
h A.5-1- s y.n ti,v v- n (m/.
7/. -kA-kó.ð »
1 f-á.-}fi 1.9»
(30,6 /,■/.■'!■ I hll tl hcð-f- YA
i ==
f- h-1-1 hi.1 tl.-t:'} í 'íi-l; s
h"°fb hh T'l- V hCi h.ó h(i bá. A.-u.-l- <
hr>u.r-i- o Pi-1- hto-t:f. r- vy- ■>/■
hA-tl fhi.A.-i: 7,1 +&AY5 T* hCl l í
f- h/,1 h á,-t:1 H/.ao hCIT !.
10 . 9-10 ..
Scripture G(ji Misíiem, 3 l.<drsum S>„ London SWl W 9LZ
Boranu Oromn T'. T.
Sýnishorn af eþfópskri stafagerð.
Þetta er úr smáriti meó til-
vitnunum (Biblfuna.
stutzt nokkuð við handrit hans.“
Þá sagði Haraldur að bretinn og
hann hefðu unnið samtimis að þvi
að hljóðgreina málin án þess þó
að vita hvor af öðrum og það kom
í ljós að niðurstöður þeirra urðu
mjög svipaðar. Haraldur sagði að
þeir i Eþíópíu hefðu þó ekki getað
notað að öllu leyti þýðingu bret-
ans, eins og fyrr segir, en það var
vegna þess að þeim var gert að
nota eþiópska stafi en bretinn gat
notað latneska stafagerð. Einnig
þurftu þeir að fara yfir þýðing-
una til að athuga nánar ýmis orð
og hugtök því málin voru ekki
eins að öllu leyti, ýmis hugtök í
Kenya-málinu var ekki hægt að
nota og varð því að finna önnur
ný.
FYRSTU BÆKURNAR
Við spurðum Harald hvenær
hann byggist við að þýðingin
kæmi út.
„Ég geri ráð fyrir að það verði
eftir um það bil eitt til eitt og
hálft ár og þá verður henni dreift
um suðurhluta landsins. Það er
Biblíufélagið í Eþiópíu, sem gefur
þýðinguna út með styrk frá
norska Biblíufélaginu, en þessi
þýðingarstörf eru öll unnin i sam-
starfi við United Bible Society,
sem sér um Bibliuþýðingar i fjöl-
mörgum löndum.
Þetta er eiginlega fyrstu bók-
menntastörfin sem unnin eru á
þessu máli og verður það mikil
bót fyrir kristniboðið að geta nú
notað bækur og rit til fræðslu-
starfa sinna. Þá þarf ekki að
kenna fólki eins mikið í skólun-
um, fólk getur farið að lesa sjálft
heima.“
Haraldur Ólafsson sagði að út-
koma ýmissa bæklinga sem þeir
hafa þreifað sig áfram með í litl-
um mæli hafi orðið til að auka
mjög áhuga fólks á að læra lestur
og kirkjan í Eþíópiu, Mekane Yes-
us kirkjan, hefði unnið mikið
starf í því að kenna lestur.
Að lokum sagði Haraldur að
hann myndi vinna í Noregi við
lokaathugun þýðingarinnar, en
siðan, er til Eþíópíu kæmi, fengi
hann bæði gudji-mann og borana-
mann til að yfirfara hana með sér.
Nýr bátur Siglfirðinga
MÓTORBÁTURINN Pétur Jóhannsson siglir f fyrsta skipti inn á hina
nýju heimahöfn sfna, Siglufjörð, fvrir nokkru sfóan. Hitamolla var og
„Siglufjarðarlogn" eins og Steingrfmur Kristinsson ljósmyndari Mbl.
á Siglufirði orðaði það. Báturinn lagði af stað f sína fyrstu sjóferð 6.
þessa mánaóar.
Þá var sleginn dans
I NORRÆNA húsinu var
síóastlióin mánudag haldinn
dansleikur. Tveir sveitaspilar-
ar frá Noregi, Hans W. Brimi,
Noregsmeistari á fiðlu, og Geir
E. Larsen flautuleikari léku
gömul norsk danslög á flautur
og fiólur. Þaó var bæöi auð-
heyrt og auóséð að hér voru á
ferð ósviknir alþýðutónlistar-
menn, en ekki langskólagengn-
ir og sérmenntaðir tónsnilling-
ar að gera sér mat úr þjóðlegri
tónlíst. Þeir léku þá tónlist sem
Ii aag er nansao emr upp tu
sveita f Noregi. Fiðluleikarinn,
Hans W. Brimi var ekki sérlega
hrynfastur en lék af þokka,
>. einkar mjúklega og hreint.
t Flautuleikarinn lék á tvenns
I konar flautur. Seljuflauta er
mjög frumstæð að gerð. Hún er
I ekki með götum og tónbreyt-
ingar eru framkvæmdar með
yfirblæstri náttúrutónanna
eins og á lúðrum, en millitón-
unum náð með þvf að loka
endagatinu með ýmsum hætti.
Þessi flauta hefur sterkan tón
en tónskiptin eru eðlilega
fremur óskýr. Tusseflauta, sem
hann lék einnig á, er afbrigði
af venjulegri blokkflautu og til
gamans má skjóta því inn sem
hugsanlegum möguleika, að
þetta sérkennilega nafn á þess-
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
ari flautugerð megi rekja til
miðaldanafns hennar „flute
douce", hvað «vo sem kann að
vera hæft í þvf. Geir E. Larsen
er röskur flautari og lék auk
þess á næfurhorn, sem er mjög,
svipað svo nefndu Alphorni og
munnhörpu, sem er betur
þekkt sem gyðingaharpa. Leik-
ur þeirra var mjög þokkalegur
en ekki beint fjörgandi en
glettni og fjör er eitt af sterk-
ustu einkennum norskrar dans-
tónlistar. Þungur grunnhrynur
tstapptaKturinn} og aynanai
laglfna, skreytt með forslögum
alls konar, vekur með fólki
sterka löngun til að dansa. Að
loknum tónleikunum léku þeir
félagar fyrir dansi og tóku
hljómleikagestir sporið og virt-
ust kunna þessu uppátæki hið
bezta.
Bergflétta
úti og inni
verð trú var líka á jurtinni til
lækninga.
Blöð bergfléttu eru breið,
gljáandi græn, 3—5 sepótt.
Hún þolir talsverðan skugga.
Blómin eru gulgræn eða
mógræn og heldur lítilfjörleg
og þarf allmikinn sumarhita
fjölga bergfléttu með
græðlingum. Gaman væri að
reyna bergfléttu úti meira en
enn er gert, láta hana klæða
vegg eða vaxa út yfir steina.
Hér er bergflétta algeng og
vinsæl stofujurt og fer víða
Geta má þess að blöð á
blómasprotum eru heil og
fremur mjó og þau einkenni
haldast ef græðlingur er tek-
inn af blómsprota.
Best þrífst bergflétta i kalk-
ríkri mold en vex raunar vel í
maraskonar jarðveqi.
ht þiö viljió rækta berg-
fléttu úti er aðaltegundin
villt bergflétta — Hedera
helix, líklegust til að þrífast
hér. Hin afbrigðin eru við-
kvæmari eða svo hefur það
reynzt í Noregi.
I.D.
MARGIR dást að grannri jurt
sem breiðir úr sér á húsvegg
andspænis Umferðarmið-
stöðinni í Reykjavík. Þetta er
bergflétta (Hedera helix)
græn sumar og vetur, fölnar
þó ögn á vetrum en nær
fagurgræna litnum á ný er
vorar.
Berfléttan vex villt víða um
Evrópu. Úti i náttúrunni klifr-
ar hún upp berg og hrjúfa
trjástofna og heldur sér fastri
með heftirótum, sem vaxa út
úr henni skuggamegin. A
rennslétta veggi má strengja
hænsnanet eða þvílíkt sem
hún getur klifrað í. Ef berg-
fléttan nær ekki í stuðning
skríður hún flöt við jörð og
myndar flækjur t.d. á skógar-
botni eða út yfir grjót i stein-
hæð í Noregi heldur hún sig
úti við ströndina þar sem
vetur er mildur. Vestanfjalls
eru þar til furðu stórar berg-
fléttur í klettum, jafnvel
10—20 m háar eða langar
og þær klifra hátt í trjástofn-
um. Til eru 100—150 ára
gamlar bergfléttur.
Margar sögur ganga af jurt
þessari i þjóðtrú margra
landa. Vinguðinn átti að hafa
borið sveig úr bergfléttu um
höfuð sér er hann kom frá
Litlu-Asíu til Grikklands. Tals-
flipótt blöð sem líkjast stjörn-
um. Kanaríbergflétta (Hed-
era canariensis) hefur odd-
laga, heil- eða grunn-
þrísepótt blöð með hvítgul-
um óreglulegum jarðri.
„Glacier" ber smá blágræn
blöð með mjóum hvitum
jaðri. „Marmarata" hefur
grængul-hvitflekkótt blöð.
Öll þessi afbrigði er hægt að
rækta innanhúss svo úr
mörgu er að velja og gaman
að reyna nýtt til tilbreytingar.
um veggi, jafnvel umhverfis
dyr og glugga ef hún nær í
suðning t.d. spotta sem
strengdir eru á veggina. Til
eru fjölmörg afbrigði, sum
stórblöðótt eins og hin al-
genga Hedera helix var,
hibernica, önnur smáblöðótt
t d stjörnubergflétta (H.h.
sagitifolia) með græn djúp-