Morgunblaðið - 17.07.1976, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARÐAGUR 17. JÚLÍ 1976
11
LISTAHÁTÍÐ 1976 er nú
endanlega lokið þar sem síð-
ustu eftirhreytur hennar, jass-
tónleikar Laine — Dankworth
og hin viðamikla sýning á list
Hundertwassers, heyra fortið-
inni til. Mikið var skrifað um
hlut myndlistar í dagblöð borg-
arinnar og mun meira en á
fyrri slíkum hátíðum, og fleiri
listfróðir létu ljós sitt skína á
þeim vettvangi. Er hér um
gleðilega þróun að ræða, eink-
um að þvi leyti að lærðir list-
fræðingar hösluðu hér einnig
skoðunum sínum völl, en yfir-
leitt heyrist lítið úr þeirri átt
nema þegar embætti losna. Ég
hef oft hugleitt þessi mál vegna
þess að ég veit að flestum sýnist
það einmitt vettvangur lærðra
listfræðinga að fjalla um listir á
opinberum vettvangi, og yfir-
leitt eru menn valdir í embættí
erlendis eftir að hafa sýnt verð-
leika sina og áhuga með skrif-
um og umfjöllun um listir, en
ekki vegna einhverra prófskírt-
eina, sem segja okkur alls ekki
neitt um persónuna eða verð-
leika hennar til emoættis, enda
hafa slíkir að jafnaði einungis
fræðilega menntun og „aldrei
stungið þumalfingrinum í pall-
ettið“, eins og Denis Diderot
orðaói það svo snilldarlega.
Þröngar tækifærisskoðanir eru
og einnig algengar úr þessari
átt auk þess sem á vorum dög-
um virðast sumir listfræðingar
hafa numið öllu meir í þjóðfé-
lagsfræðum en listum almennt.
Er því nauðsynlegt að þeir hasli
skoðunum sínum völl áður en
þeir eru settir á rikisjötu eða
nokkra aðra jötu með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum.
Ýmsa reynslu má draga sam-
an af hlut myndlistar á listahá-
tíð, — þannig hefur komið fram
að ágætar yfirlitssýningar, eins
og t.d. sýningin á íslenzkri graf-
ík, eiga þar naumast heima
nema þær standi fram yfir há-
tíðina líkt og sýningar Hundert-
wassers og Dunganons. Fram
kemur'að aðsókn dreifist mjög
milii svona margra sýninga, —
fólk kemst einfaldlega ekki yfir
þær allar, gleymir kanski sum-
um þeirra. Ég veit t.d. um
marga sem misstu af grafík-
sýningunni og var að því
ómældur skaði. Má hiklaust
telja að slík sýning hefði hlotið
a.m.k. tvöfalt meiri aðsókn við
aðrar aðstæður.
DUNGANON —
SCHNEIDER.
Grannt skoðað mætti halda
því fram, að Dunganon komi út
sem sigurvegari á þessari lista-
hátíó, — sýningin á verkum
hans kom langsamlega mest á
óvart, leikum sem lærðum, og
hún var framúrskarandi vel
sett upp, sem hafði ekki svo
lítið að segja, einkum hvað
kynningargildi varðar. Hér má
það koma fram, að sýningar
voru yfirleitt ákaflega vel upp
settar og aðstandendum til
sóma að því leyti. Er ánægju-
legt að sjá að menn hafa upp-
götvað að hin einfalda röð,
ákveðna hæð og bil á milli
mynda á ekki við í öllum tilvik-
um. Með aukinni fjölbreytni
hefði t.d. verið hægt að gera
sýningu Schneiders að Kjar-
valsstöðum mun líflegri, en hér
ríkti gamla sjónarmiðið auk
þess sem upphengingin var erf-
ið með jafnstórum myndum og
keimlíkum, er spönnuðu of
stutt timaskeið.
LISTIÐN —
LISTASAFN.
Sýning Listiðnar „Nytjalist"
var vel sett upp, en hefði ekki
verið burðug án þátttöku
finnsku gestanna sem vissulega
lyftu henni á hærra svið, eink-
um mörkuðu tízkusýningarnar
hér skemmtilegan svip. En hér
var alltof mikið af hlutum sem
sýndir höfðu verið áður og gef-
ur auk þess að líta i verzlunum
Fiskað
í myndlist
á lista-
hátíð
Þankar
borgarinnar og í opinberum
byggingum. Margir hafa komið
að máli við mig út af þessu og
hinum háa aðgangseyri á þessa
sýningu, sem var sá hæsti á
listsýningu á Listahátíðinni, og
margur sagðist gjörsamlega
hafa misst löngun til frekari
sýningarferða þann daginn, eft-
ir að hafa litið þar inn. Slíkt
sem þetta má alls ekki koma
fyrir aftur, því að þótt tízkusýn-
ingarnar hafi sjálfsagt verið
ærið kostnaðarsamar þá var
ekkert sem réttlætti að láta þá
gesti borga fullt gjald
erekkisáu þær, né komu til að
sjá þær. — Hér hefði verið nær
að láta fólk borga sérstaklega
inn á þær hverju sinni. Þetta
kemur allt spanskt fyrir sjónir
með hliðsjón af þeim fjölda að-
ila er styrktu þessa sýningu,
sem fékk mjög góða aðsókn og
þá sennilega mest vegna tízku-
sýninganna.
Hlutur Listasafns íslands
með sýningu Hundertwassers
var mjög góður, en þó telst það
mikill galli að þurfa að láta allt
íslenzka safnið vikja fyrir sýn-
ingu eins útlendings, og von-
andi verður safnið komið í ný
húsakynni fyrir næstu listahá-
tíð og getur þá auk slikrar
stórrar sýningar, boóið upp á
gott úrval islenzkrar listar, svo
að útlendingar er landið sækja
heim geti einnig fræðzt um þá
hlið málanna. Er ekki vansa-
laust, að. á aðal-
ferðamannatímabilinu skuli út-
lendum fyrirmunað að nálgast
slíkt samsafn þrátt fyrir mik-
inn áhuga. Til allrar hamingju
munu framkvæmdir byrjaðar
við framtíðarhúsnæói safnsins,
þar sem Glaumbær stóð áður,
eftir að smámunasemi postula
húsfriðunarnefndar hafði taf-
iðbyggingarframkvæmdir í
3—4 ár til ómælcjs skaða ís-
lenzkri myndlist 'duk tugmillj-
ónataps.
Sýningin á verkum Hundert-
wassers dró flesta skoðendur til
sín, enda stóð hún lengst og var
stærst í sniðum, — en undargt
er að hleypa fólki endurgjalds-
laust inn á slíkar sýningar þeg-
ar kostnaðurinn er hafður til
viðmiðunar og sú staðreynd, að
safnið er jafnan fjárs vant. Er
einsýnt, að annaðhvort verði að
auka fjárframlög til safnsins til
mikilla muna í sambandi við
sérsýningar eóa að selja aðgang
að sýningum, — þó ekki væri til
annars en að kosta útgáfu veg-
legra sýningarskráa að sýning-
unum. Vel búið heimildargildi
er hverri slíkri sýningu nauð-
synleg sem ljóslega kemur
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
fram hvað sýningu Hundert-
wassers áhrærói, en þar var allt
til fyrirmyndar hvað heimildar-
og auglýsingagildi snerti.
tJTISVNING mynd-
HÖGGVARAFÉLAGSINS.
Hafi einhver mistök átt sér
stað á Listahátíð, þá var það að
gefa verkum grænt ljós á' sýn-
ingu í miðborginni, sem bein-
línis kölluðu skemmdarvarga á
vettvang. Þarna voru verk sem
hvegi eiga heima nema i sýn-
ingarsölum og voru það mikil
býsn og ekki einleikið, að slik
verk skyldu svo að segja vera
lögð fyrir fætur skemmdar-
varga miðborgarinnar, og mikið
ef ekki var þar tilgangur að
baki. Líkt og allir mega vita þá
agsir eitt laskað verk upp hvatir
til meiri athafna á þeint vett-
vangi og sannarlega var hér
hraustlega gengið til verks.
Skemmdarfýsn gagnvart
listaverkum er aldagamalt fyr-
irbæri, eiginlega jafngamalt
mannkyninu og eru þar til
margar firnaljótar sögur. Að
fenginni reynslu undangeng-
inna útisýninga var verið að
ganga í berhögg við öll stig
skynseminnar með þvi aó setja
ekki ákveðin skilyröi um stærð
og styrkleika einstakra verka.
F’relsi getur aldrei verið sk.vn-
samlegt nema því sé haldið inn-
an vébanda markvissra laga.
Hér er það meginatriði að koma
í veg fyrir að byrjað verði á
skemmdarverkum og ég held að
það sé ekki fjarri sanni, að þvi
traustari sem verkin hafa verió
i heild á útisýningum þvi
minna hefur borið á skemmdar-
verkum. Athyglisvert er að yf-
irleitt undantekningarlaust er
byrjað á veikbyggðustu verkun-
um og lítil þúfa veltir stóru
hlassi, — það vitum við öll. ..
Að sjálfsögðu á Myndhöggv-
arafélagið að stælast við hverja
raun, svo sem er aðal hreysti-
manna og þvi var yfirlýsing
Myndhöggvarafélagsins i fjöl-
miðlum, eftir að þeir höfðu yf-
irgefið valinn neyðarleg, að
ekki sé meira sagt, þvi að slík
skemmdarverk, sem eru í og
með árangur mistaka og skipu-
lagsleysis munu sannarlega
ekki ganga af íslenzkri högg-
myndalist dauðri, — það er
meiri kjarni i henni en svo. Að
auki sýndi sýningin að við eig-
um ágætt hæfileikafólk.
FURÐULEG LISTRYNI.
Árás gagnrýnanda Þjóðvilj-
ans á Listasafn Islands, sýn-
ingu Hundertwassers og mann-
inn sjálían, finnst mér lítt skilj-
anleg. Þar var blandað óskyld-
um hlutum. Uppsláttarrit unt
nútímalist taka af allan vafa
utn frægð Hundertwassers. Sá
framsláttur, að myndir lista-
mannsins'hafi hangið uppi með
myndum, er flokkast til tóm-
stundavinnu á safni Boymans
van Beuníngen i Rotterdam, er
einungis vísvitandi og illkvittn-
in rriarkleysa með þvi að þetta
fræga safn kaupir sannarlega J
ekki slika list. Þessi listrýnir
kemur á safn Boymans. sem er
eitt bezta safn Hollands, þegar
aðalsalir nútimalistar eru und-
irlagóir sýningu á verkum
framúrstefnulistamannsins
Dennis Oppenheim og hann
getur sagt sér sjálfur að þá
verði aðrar myndir safnsins að
víkja um stund í hliðarsali. Ulf-
úð þessa gagnrýnenda virðist
nt.a. til komin vegna þess að
láóst hafði að bjóða honum, og
sýningarskrár liggja ekki á
lausu f.vrir listrýni dagblaða
(sem er stórfurðulegt), auk
þess að sýningu er SUM bauð
forráðamönnum Listahátíðar
fyrir lítinn pening var háfnað.
En réttlætti það þessa furðu-
legu og ósmekklegu árás á góð-
an gest listahátiðar? Hundert-
wasser ber ekki ábyrgð á öllum
tiltektum umboðsmanns sins,
það ætti að liggja í augum uppi.
— og eins og allir vita er svo
ferlega kostnaðarsamt að
standa undir slíkum sýningum,
að alltaf hlýtur einhver kaup-
mennska að fylgja þeim og á
þetta einnig við alþýðulýðveld-
in.
Að sérvizka austurrikis-
mannsins sé gervimennzka
meðalmennskunnar, en t.d.
írumlegheit Dunganons eðlileg,
er undarleg fullyrðing, en
kannski þekkir listrýnirinn
þessa tvo menn persónulega
svo vel að hann telur sig full-
færan til að dæma! 1 báðum
tilvikum munu áhöld um hve-
nær sérvizkan er þeim eðlileg
og hvenær þeir leika. og gera
þá grín að samborgurunum.
Jafnvel beztu vinir Dunganons
treystu sér ekki til að skera úr
um þessa þætti málanna og þvi
held ég að hér sé farsælast að
fara varlega um ótviræðar full-
yrðingar. Eg þykist einnig viss
um aó Hundertwasser var ekki fc
að fara fram á að islenzka rikið |
afsalaði sér höfundarrétti varð-
andi verk Dunganons og það
væri vissulega skemmtilegt ef
hann léti verða að þvi að kvnna ,
heiminum þennan furðufugl
með útgáfu bókar. Má treysta
þvi að slík útgáfa yrði ekki slor-
leg.
Ég hirði litt að svara kaíla
sem þessum: „Hvað er svo
merkilegt við meðalgutlara sem
hefur frá æskuárunt verið
gangandi auglýsing fyrir sjálf-
an sig og vöru sina? Hvað er
svona merkilegt við listamann
sem flaðrar eins og hundur upp
um moldrikt veraldarpakk sent
liggur eins og marghöfuð blóö-
suga á menningarlifi þjóðanna
og alþýðunni? — Spyr sá sem
ekki skilur."
— Hér er of langt gengið. og
penninn notaður á likan veg og
aflið, er tekin voru hús á skúlp-
túr-verkum i miðbænum. Að
sjálfsögðu er öllum heimilt að
hafa sínar skoðanir á mvndlist
en hér eru óvönduð meðul
virkjuð til niðurfökkunar góð-
um gesti. sem sizt heíur unnið
til slikra ummæla nteð hliðsjón
af lifsmáta hans.
En annars, — hve margir
listamenn hafa ekki verið gahg-
andi auglýsing fvrir sig og verk
sín i gegnum aldirnar. snilling-
ar jafnt sem meðalskussar? Ut-
lit manna og tiltektir afskrifa
ekki list þeirra og stækka ei
heldur — sama gildir einnig
uni stjórnmálaskoðanir, slikar
varpa hvorki ljóma né skugga á
hið laklega né það, sem megin-
máli skiptir i allri góðri mynd-
list.