Morgunblaðið - 06.01.1977, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. JANÚAR 1977
að er athyglisvert,
99*^ að við höfum samið
okkur til sigurs í baráttunrti fyrir
200 mílna fiskveiðilögsögu,"
sagði Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, í áramótagrein
sinni hér í Morgunblaðinu.
„Þeir, sem áður vildu viðræður
og gerðu samninga um veiði-
rétt útlendinga innan 50 míln-
anna, beittu sér með hat-
römmu offorsi gegn viðræðum
og samningum vegna 200
mílna útfærslunnar. Óslóar-
samningurinn var sérstaklega
gagnrýndur vegna þess, að í
honum fælist ekki viðurkenn-
ing Breta á 200 mílunum, og
að ekkí væri tryggt, að tolla-
lækkanir á sjávarafurðum okk-
ar tækju gildi. í Ijós hefur kom-
ið við lok Óslóarsamningsins,
að Bretar eru horfnir á brott
með togara sína og hafa nú
sjálfir ásamt öðrum Efnahags-
bandalagsríkjum fært fiskveiði-
lögsögu sína við Atlantshaf í
200 milur. Viðræður okkar við
Efnahagsbandalagið byggjast á
gagnkvæmum viðurkenningu
200 mílnanna sem staðreynd.
Tollalækkanir Efnahagsbanda-
lagsins á sjávarafurðum okkar
gengu í gildi 1. júli sl. og ekki
hefur verið haft á orði að af-
nema þær. Andmæli og gagn-
rýni andstæðinga Óslóarsamn-
ingsins við Breta er algjörlega
niður fallin; Ijóslega gat það
ekki komið fram en i leiðara
Þjóðviljans fyrir nokkrum vik-
um, þar sem áherzla er lögð á
það, að við værum fullkomlega
sjálfráðir gerða okkar og gæt-
um metið stöðuna eftir eigin
hagsmunum. Þetta er það sem
við, formælendur Óslóarsamn-
ingsins, höfum haldið fram alla
tíð, og nú hafa gagnrýnendur
hans viðurkennt það og gleypt
í sig stóru orðin og landráða-
brigzlin." Samningur, sem kall-
aður var landráð, er nú viður-
kenndur sem þjóðráð.
Viðræður þær, sem síðan
hafa farið fram við fulltrúa
Efnahagsbandalagsins, hafa
fyrst og fremst fjallað um fisk-
verndarmál. Enginn vafi er á
því að samræmdar, vísindaleg-
ar aðgerðir í fiskverndarmálum
skipta okkur og raunar allar
þjóðir, sem fiskveiðilögsögu
eiga á Norður-Atlantshafi, mjög
miklu máli. Fiskstofnar virða
engin lögsögumörk, svo sam-
ræmdar aðgerðir þurfa til að
koma, ef tryggja á sem beztan
árangur á sem skemmstum
tíma í viðreisn þeirra, þann veg
að þeir gefi á ný og sem fyrst
hámarksafrakstur, en það er
markmið sem að er stefnt.
Leiða má rök að því, miðað við
núverandi stofnstærð nytja-
fiska, að við höfum engu að
deila með öðrum þjóðum, og
lítið til þeirra að sækja í þessu
efni. En miðað við þau mark-
mið, sem að er stefnt í fisk-
ræktarmálum, kann framtiðin
að skapa gagnkvæma hags-
muni í veiðisókn á fjarlæg mið,
og eru þá einkum hafðar í huga
síldveiðar í Norðursjó og fisk-
veiðar við Grænland. Slík veiði-
réttindi eru vissulega mats-
atriði, sem leggja verður á hlut-
lægt mat á hverri tíð, en er hins
vegar ekki hægt að horfa fram
hjá með öllu.
Engum blöðum er og um það
að fletta, að almennir hags-
munir okkar bjóða okkur að
skoða málin i stærra samhengi,
vegna þess að hér er um
nágranna okkar að ræða og
viðskiptalönd. Við fluttum út
um 20% af sjávarafurðum okk-
ar til Efnahagsbandalagsrikja
árið 1975 Þau vóru næst
stærsti markaðu’r okkar, eftir
Bandaríkjunum, og stærri en
markaður okkar í Sovétríkjun-
um og austantjaldslöndum. Við
eigum hvorki að eiga allt okkar
undir Bandarikjunum né Sovét-
ríkjunum i þessu efni. Á það er
enn að líta að tollfríðindi kunna
að auka á sölumöguleika okkar
á EBE-markaði og að Portúgal
og Spánn, stærstu saltfisk-
kaupendur okkar, virðast á leið
inn í Efnahagsbandalagið.
Allar viðræður við Efnahags-
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, fjallaði
í áramótagrein sinni um við-
horfin i öryggismálum á N-
Atlantshafi og sagði m.a.:
,,Á flokksráðsfundi Sjálf-
stæðisflokksins I lok nóvember
sl. var ítrekuð sú stefna flokks-
ins, að íslendingar ættu aðild
að varnarsamtökum vestrænna
ríkja. Mikilvægi íslands fyrir
varnir Vesturlanda hefur aukizt
til muna undanfarin ár vegna
breyttrar hernaðartækni; ekki
sizt þar sem kafbátar búnir
kjarnorkueldflaugum eru nú
þeir vígdrekar, sem taldir eru
skipta sköpum um hernaðar-
lega yfirburði. Þessi staðreynd
bandalagið hafa hins vegar
verið mjög erfiðar. Bandalagið
hefur sjálft ekki markað fisk-
veiðistefnu sína og gögn þau,
sem það hefur lagt fram hingað
til, i viðræðum við íslendinga,
eru ófullnægjandi og gefa ekki
tilefni til adnsvara um hugsan-
leg gagnkvæm fiskveiðirétt-
indi, eftir því sem fram kom í
tilvitnaðri áramótagrein for-
sætisráðherra. í lok máls sin
um þetta efni sagði Geir Hall-
grímsson m.a.: „Eðlilegt er, i
framhaldsviðræðum, að leggja
áherzlu á samkomulag um fisk-
vernd, sem ætti að vera sam-
eiginlegt hagsmunamál okkar
og bandalagsins. En þótt við-
ræður leiði ekki til samninga
eða dragist á langinn, þá eru
þær alltaf til góðs, þar sem þær
gefa aðilum tækifæri til að
skýra málstað sinn."
hefur í för með sér, að við
verðum að hyggja meira að
eigin öryggi en ella. Óvissa um
varnarviðbúnað á íslandi yki
spennu á þessu viðkvæma
svæði og yrði til þess, að þeir,
sem sækjast til yfirráða á Norð-
ur-Atlantshafi, munu bítast um
landið strax og þeir teldu það
nauðsynlegt vegna hagsmuna
sinna, Slík átök kynnu að leiða
til styrjaldar. Með því fyrir-
komulagi, sem við búum við,
efast enginn um, að ísland
verður varið. Varnarsamningur
íslands og Bandaríkjanna er
einhver mikilvægasti þátturinn
í því öryggiskerfi, sem við og
aðrar þjóðir við Atlantshaf bú-
um við."

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Hagsmunir og
hyggindi ráði ferð
Öryggiskerfi
Vesturlanda
ANDERS KÚNG skrifar frá Spáni — Fyrsta grein
Málfrelsið og ritfrelsið á
ennþá erfitt uppdráttar
Mótmælaganga i Madrid vegna bágra launa og sivaxandi dýrtiðar. En
spænskir fréttamenn þurfa ennþá a8 fara með löndum þegar þeir reyna
að ræða þessi mál.
„BARÁTTUDAGURINN, sem aug-
lýstur var i dag, rann út I sandinn!"
Á þessa leið hófust allar fréttir i
spænska sjónvarpinu hinn 1
október siðastliðinn. En þann dag
gengu verkfallsmenn kröfugöngur
um götur Madridborgar; hefur fjöld-
inn e.t.v. skipt hundruðum þús-
unda
Fám mínútum áður en fyrstu sjón-
varpsfréttirnar voru lesnar kom yfir-
maður sjónvarpsins niður i fréttasal-
inn og hafði ákveðin fyrirmæli að
færa Sagði hann fréttamönnum að
lesa upp tilbúna frétt um mótmæla-
aðgerðirnar i Madrid Ekki mátti
minnast á það. að geysifjölmennur
fundur hefði verið haldinn; hinn op-
inberi sannleikur var sá, að fundur-
inn hefði runnið út i sandinn
Forsprakkar verkfallsmanna voru
ekki kallaðir til viðræðna i útvarpi
eða sjónvarpi Aftur á móti fékk
Juan José Roson. borgarstjóri i
Madrid, að skýra sitt mál, það var á
þá leið. að verkfallið hefði mis-
heppnazt alveg Reyndar kom hann
sér hjá því að kalla það verkfall, en
ræddi alltaf um „baráttudag"
Að kvöldi dagsins söfnuðust sam-
an tugþúsundir manna og fylgdu til
grafar Carlos Conzalez stúdenti, sem
lögreglan hafði skotið til bana Ut-
förin fór fram um svipað leyti og
kvöldfréttir i sjónvarpinu En hennar
var ekki getið orði í fréttunum
Fréttamenn hljóðvarps og sjón-
varps á Spáni eru mjög vonsviknir
Þeir höfðu vænst þess, að nýja ríkis-
stjórnin yrði frjálslyndari i fréttamál-
um en sú gamla. Nú þykir þeim,
sem tökin hafi verið hert fremur en
hitt. Flest bendir til þess, að gamli
hátturinn verði hafður áfram. Að
minnsta kosti óttast sjónvarpsmenn
það
Fréttamenn sjónvarpsins kvörtuðu
einróma um það, að þeir væru látnir
flytja rangar fréttir hagstæðar stjórn-
völdum. Þeir voru þá bara „teknir af
skjánum"
Þeir í ríkisstjórninni. sem andvígir
eru umbótum, óg aðrir gamlir fylgis-
menn Frankós leggja nú allt kapp á
það að stemma stigu við málfrelsi í
landinu Þeír hafa farið heldur hall-
oka og fréttastofur hljóðvarps og
sjónvarps eru síðustu vígin Það eru
nú þó nokkur ár frá þvi, að hömlum
var létt af umræðum I blöðum og
tímaritum. enda þótt ritskoðun sé
enn við lýði „Allt þar til 1966 var
blaðið ritskoðað fyrir fram," sögðu
mér menn á „Vanguardin". út-
breiddasta dagblaðinu á Spáni Þá
var allt efni i blaðið skoðað vandlega
áður en það fór i prentun „En
ritskoðuninni hefur létt smám sam-
an undan farin ár. Nú mega menn
prenta það, sem þeim sýnist, en
siðan ákveður ritskoðari hvort megi
dreifa þvi Þetta á bæði við blöð og
bækur og við erum sem sé ekki
öryggir enn "
Einn höfuðandstæðingur ríkis-
stjórnarinnar, Rafael Colvo Serer,
flúði land. er stjórnin bannaði tima-
rit hans „Madrid" Hann rær nú að
þvi öllum árum, að ritið verði leyft
aftur, en honum hefur ekki orðið
ágengt, nema síður sé Hann sneri
aftur heim til Spánar i sumar — og
var fangelsaður samstundis fyrir það
að tala illa um stjórnina erlendis! Nú
er hann þó sloppinn úr haldi og
biður leyfis að mega gefa „Madrid"
út á nýjan leik
Enn kemur fyrir, að blöð eru tekin
úr umferð, ellegar hótað er að taka
þau úr umferð. í sumar voru útgef-
endur pólitisks timarits, „Cuadernos
Para el Dialogo", neyddir til þess að
klippa út úr þvl grein, er hét „Pynt-
ingarnar á Spáni". Þar voru nafn-
greindir 70 menn, sem sætt höfðu
pyntingum spænsku lögreglunnar
Hætt var við birtingu vegna þess. að
yfirvöld hótuðu að gera tímaritið
upptækt og draga ritstjórana fyrir
herdómstól Skömmu siðar ákvað
hæstiréttur, að efna um meintar
pyntingar mætti dreifa „innan tak-
marka", þ.e.a.s. skyldi sæta ritskoð-
un meðan rannsókn færi fram
Enn kemur líka fyrir, að blaða-
menn eru fangelsaðir fyrir skrif sin.
Fyrir stuttu var Federico nokkur
Villagran Bustillo dæmdur til
tveggja ára fangavistar Honum var
gefið það að sök að segja. að banda-
riskt herlið hefði gengið á landi i
herstöð Bandarikjamanna i Rota á
Suðurspáni i þvi skyni að skerast í
leikínn i Portúgal. Fylgdi það dómin-
um, að þetta væri rangt með farið
Daginn, sem ég fór frá Spáni.
voru tveir blaðamenn við timaritið
„Interviu" kallaðir til yfirheyrslu hjá
lögreglunni. Þeir höfðu tekið saman
grein. sem hét „Að deyja i Madrid"
og fjallaði um örlög Carlos Coozalez,
unga háskólanemans, sem lögregl-
an skaut til dauða seint í september
siðast liðnum Enn fremur var blaða
maður víð annað pólitiskt timarit,
„Posible kallaður til yfirheyrslu hjá
herstjóra; hann hafði ritað grein,
sem hann kallaði „Saga ETA-
skæruliðanna".
Málfrelsi sætir sem sé enn ofbeldi
á Spáni Þó nokkuð efni nær ekki
fram að ganga i fjölmiðlum Þó er
ekki um það að villast, að betur er
komið nú en var í tið Frankós.
Leiðtogar þeirra stjórnmálaflokka,
sem eru bannaðir i orði kveðnu en
viðurkenndir i raun, flytja mál sitt í
blöðum og timaritum og þar er það
einnig rætt, hvort tveggja frjálslega
En ritskoðun hefur tiðkazt lengi á
Spáni Mjög lengi Nú er það komið
I Ijós, sem lengi fór dult, að menn
þyrstir I frjálsar og ærlegar fréttir
Þess vegna fer tímaritum æ fjölg-
andi á Spáni um þessar mundir
Hvergi annars staðar i Evrópu koma
nú út jafnmörg og góð pólitisk mál-
gögn.
— ANDERSKUNG.
SÆNSKI sjónvarps- og
blaðamaSurinn Andres
Kúng, sem fyrir skemmstu
dvaldist um hrið á Spáni til
að kynna sér ástand og
horfur, hefur skrifað nokkr-
ar greinar fyrir Morgun-
blaðið um þetta efni.
Hér er sú fyrsta og fjallar
um spænsku fjölmiðlana og
þær hömlur sem enn eru á
þeim. Þá fjallar ein greinin
um Lluis Xirinacs, sem
ýmsum fannst að hefði að
ósekju mátt hljóta friðar
verðlaun Nóbels i ár.
Siðasta greinin fjallar um
Kataióníumenn og sjálf-
stæðisbaráttu þeirra.