Morgunblaðið - 08.02.1977, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞítlÐJUDAGUR 8. FEBRUAR 1977
19
af þeim stofni sem skilgreindur er í fyrri köflum frum-
varpsins svo og um afslætti og barnabætur frá þeim
reiknaða skatti. Sjöuridi kafli fjallar um eignarskatt en í
áttunda til fjórtánda kafla eru ákvæði er varða skattyfir-
völd, álagningu, úrskurði, kærur, viðurlög, innheimtu
skattsins og önnur atriði.
Helztu
efnisbreytingar
Breytingar frumvarpsins eru ekki bundnar við formið
eitt, heldur eru í því verulegar efnisbreytingar um fjöl-
mörg atriði er varða skattlagningu og tel ég rétt að geta
fyrst meginbreytinga sem í frumvarpinu felast áður en
ég fjalla nánar um einstök atriði þeirra.
t fyrsta lagi er vikið frá gildandi ákvæðum laga um
frádrætti. Vmist eru þessir liðir alveg felldir niður eða
birtast aftur i formi afsláttar frá skatti. Með þessu næst
það markmið að stofn til útreiknings tekjuskatts verður
hinn sami og stofn til útreiknings útsvars og horfir þaðtil
verulegrar einföldunar, auk þess sem fækkun frádráttar
liða ætti að geta orðið til að minnka fyrirhöfn við framtal
og úrvinnslu framtalsgagna.
í öðru lagi er reglunni um skattlagningu hjóna breytt.
I stað þess að samkvæmt núgildandi lögum skuli skattur
reiknaður sameiginlega af tekjum hjóna eftir að helming-
ur af launatekjum konunnar eða ákveðið hámark af
atvinnurekstrartekjum hefur verið dreginn frá, er lagt til
með frumvarpinu, að skattstofni hjóna sé skipt í tvennt
til jafns og skattur reiknaður af hvorum helmingnum
fyrir sig, en heimild útivinnandi eiginkonu til 50%
frádráttar af launatekjum eða hámark af atvinnu-
rekstrartekjum verði felld niður. Með þessu næst það
markmið að skattlagning heimilisins verður óháð því
hvernig makar skipta með sér störfum innbyrðis og
hvernig tekjuöflunin skiptist á milli þeirra. Eftir sem
áður er tekið visst tillit til þess kostnaðar, sem af tekju-
öflun leiðir, ef báðir makar vinna utan heimilis til að afla
teknanna. Er það gert í formi afslátta frá skatti annars
vegar, svonefnds heimilisafsláttar, en hins vegar barna-
bótaauka.
1 þriðja lagi eru gerðar breytingar á skattalegri með-
ferð þeirra einstaklinga sem við atvinnurekstur fást á
eigin ábyrgð. Er lagt til að tap, sem verður af atvinnu-
rekstri einstaklings, verði ekki frádráttarbært frá öðrum
tekjum sem einstaklingurinn hefur. Hins vegar verður
þetta tap yfirfæranlegt eins og annað rekstrartap og
getur komið á móti hagnaði, sem síðar verður af atvinnu-
rekstrinum. Jafnframt er einstaklingum sem atvinnu-
rekstur stunda gert að reikna sér laun af vinnu sinni við
þann rekstur eins og sú vinna hefði verið innt af hendi
hjá óskyldum aðila. Þessi laun teljast þeim til tekna en
aftur á móti til gjalda í rekstrinum, og verður yfirfæran-
legt ef það leiðir til tapreksturs.
t fjórða lagi er fyrirhuguð breyting á reglunum um
fyrningar og söluhagnað. Horfa þessar breytingar fyrst
og fremst í einföldunarátt einkum að því er varðar
fyrningar af lausafé. Er þar gert ráð fyrir því að framveg-
is verði lausafé fyrnt af bókfærðu verði slíkra eigna í
árslok í stað þess að nú er fyrnt af kostnaðarverði hverrar
eignar fyrir sig. Sé eign seld færist söluverð hennar til
lækkunar á bókfærðu verði og söluhagnaður kemur því
óbeint til skattlagningar í formi lækkaðra fyrninga næstu
ár á eftir. Reglurnar um skattlagningu söluhagnaðar af
atvinnurekstrareignum eru hertar þar sem frumvarpið
gerir ráð fyrir að söluhagnaður verði skattskyldur án
tillits til eignarhaldstíma seljandans. Er þar með sett
undir þann leka, sem er í gildandi lögum og gerir
mönnum kleift að njóta skattfrjáls raunverulegs sölu-
hagnaðar í verulegum mæli.
í fimmta lagi þá er þess að geta að í köflum laganna,
sem varða framkvæmd, skattlagningu og viðurlög eru
gerðar veigamiklar breytingar. Gert er ráð fyrir seinkun
á útkomu skattskrár, þannig að upplýsingar þær, er hún
hefur að geyma, verði mun réttari en þær upplýsingar
sem koma fram með núverandi fyrirkomulagi.
Skipun ríkisskattanefndar er breytt. I stað þess að í
nefndinni eigi sæti þrír aðalmenn og þrír varamenn sem
allir taka meira og minna þátt í störfum nefndarinnar, er
lagt til að nefndin verði skipuð þremur mönnum sem hafi
nefndarstörfin að aðalstarfi. Jafnframt verði skattsektir
nú í höndum ríkisskattanefndar en sú sérstaka skatt-
sektanefnd, sem starfar samkvæmt gildandi lögum verði
felld niður. Viðurlög við skattsvikum verði þyngd að
ýmsu leyti og veigamesta breytingin sú að gert er ráð
fyrir því að ítrekuð brot eða miklar sakir geti leitt til
sambærilegra fangelsisdóma og um væri að ræða fjár-
drátt, fjársvik eða önnur auðgunarbrot samkvæmt hegn-
ingarlögum.
Fyrri hluti
framsögurædu
fyrir hinu nýja
skattafrumvarpi
Skattaafslættir
í stað frádrátta____________________________
Verkefni eins af vinnuhópunum var að gera tillögur
um samhæfingu trygginga- og skattkerfis, og að athuga
hvort ekki mætti færa tekjuskattsgrunn einstaklinga nær
heildartekjum þeírra. Var frumbreyting í þessa átt lög-
leidd á árinu 1975 með persónuafslætti. Vinnuhópur
þessi skilaði áfangaskýrslu í nóvember s.l., þar sem
gerðar voru tillögur um breytingar á tekjuskatti einstakl-
ings. Er þessum tillögum i aðalatriðum fylgt í frumvarpi
þessu.
Meginbreytingin sem frumvarpið felur í sér að þessu
leyti, er sú að skattgrunnur til tekjuskatts verði hinn
sami og skattgrunnur til tekjuútsvars. Samkvæmt gild-
andi lögum eru veittir nokkrir frádrættir frá.tekjum áður
en að útsvar er af þeim reiknað. Hins vegar eru mun
fleiri frádrættir veittir frá vergum tekjum áður en tekju-
skattur er reiknaður af þeim. Hér er lagt til að sá
skattgrunnur sem tekjuskattur reiknast af verði nánast
hinn sami og sá sem útsvar verður þá reiknað af. í þessu
felst að gerð er tillaga um niðurfellingu vel flestra þeirra
frádráttarliða sem nú eru heimilaðir samkvæmt gildandi
lögum. Við álagningu tekjuskatts árið 1976 nam frádrátt-
ur frá brúttótekjum, áður en skattur var reiknaður
rösklega 21% af brúttótekjunum en mismunur brúttó-
tekna og tekjuskattsstofns samkvæmt frumvarpinu yrði
hins vegar aðeins um 3% eða svipaður og mismunur
brúttó- og vergra tekna til skatts í dag. Þeir frádrættir
sem lagt er til að niður verði felldir, eru meðal annars
iðgjald af lífeyristryggingu, iðgjald af lífsábyrgð, stéttar-
félagagjöld, sjúkra- og slysapeningar, gjafir til menn-
ingarmála, kostnaður við öflun bóka, giftingarfrádráttur,
björgunarlaun, námsfrádráttur af tekjum nemanda
sjálfs, frádráttur að námi loknu vegna námskostnaðar,
sem stofnað var til eftir 20 ára aldur, verkfærakostnaður,
vaxtagjaldafrádráttur, fasteignagjöld, fyrning og við-
haldskostnaður af íbúðarhúsnæði. Ymsum þessara frá-
dráttarliða er breytt í afslátt frá skatti, en kosturinn við
að hafa afslátt f stað frádráttar er meðal annars sá að
skattafsláttur nýtist öllum jafnt sem ná reiknuðum
skatti, en frádráttur frá tekjum áður en skattur er
reiknaður nýtist hins vegar þeim betur sem eru í hærra
skattþrepinu.
Þeir skattafslættir sem frumvarpið gerir ráð fyrir, auk
persónuafsláttar og heimilisafsláttar sem þegar er getið,
eru launaafsláttur, vaxtaafsláttur, viðhaldsafsláttur, sjó-
mannaafsláttur og fiskimannaafsláttur. I launaafslættin-
um felst það að gjaldanda er heimilt að draga 2% af
launatekjum sínum frá skatti. Þessum afslætti er ætlað
að koma i stað ýmissa frádráttarliða i gildandi lögum,
einkum þeirra sem allir launþegar hafa notið t.d. iðgjalda
af lífeyristryggingu, stéttarfélagsgjöld o.s.frv. Einnig er
honum ætlað að koma í stað ýmissa frádráttarliða sem
flestir gjaldendur njóta einhvern tíma á lífsleiðinni, svo
sem giftingarfrádrátt, námsfrádrátt o.s.frv. Í stað heim-
ildar gildandi laga til þess að draga vaxtagjöld frá tekjum
gerir frumvarpið ráð fyrir sérstökum vaxtagjaldaafslætti
er nemur 25% af vaxtagjöldum viðkomandi gjaldanda.
Þá er það nýmæli varðandi þennan afslátt, að öllum
gjaldendum er heimill ákveðinn lágmarksvaxtafrádrátt-
ur án tillits til þess hvort þeir hafa vaxtagjöld eða ekki.
Er hugmyndin að þessi staðlaði afsláttur komi þeim til
góða sem ekki bera skuldir vegna eigin húsnæðis og þá að
jafnaði búa í leiguhúsnæði, en eins og kurtnugt er, er
húsaleiga ekki frádráttarbær til skatts. Þá er gert ráð
fyrir heimild til að draga frá skatti viðhaldsafslátt sem
nema skal 25% af greiddri viðhaldsvinnu við íbúð, sem
gjaldandi á og hefur til eigin afnota allt að vissu hámarki.
Greinir menn nokkuð á um ágæti núgildandi heimilda
um að draga viðhaldskostnað frá tekjum, áður en skattur
er á þá lagður. Annars vegar er það sjónarmið að slík
frádráttarheimild stuðli að því að vinnulaun við viðhald
séu gefin upp til skatts, hins vegar hefur þessi frádráttur
í för með sér gífurlega vinnu fyrir skattyfirvöld vegna
þess að mjög erfitt er að skera úr um hvenær um er að
ræða frádráttarbært viðhald, og hvenær um er að ræða
endurbætur sem ekki eru frádráttarbærar. Telja margir
skattstjórar og aðrir þeir sem að skattamálum vinna að
ákvæðin um viðhaldsfrádrátt hafi ekki leitt til þess að
Iaun við viðhald hafi verið gefin upp sem skyldi, en hins
vegar hafi deilur orðið mjög miklar út af þessari heimild.
Er til marks um þessi vandkvæði, að af 797 málum, sem
lágu fyrir Ríkisskattanefnd um s.l. áramót, voru um 700
vegna ágreinings um viðhaldsfrádrátt.
Sömu rök og gagnrök sem eiga við um viðhaldsfrádrátt
eiga einnig við um viðhaldsafslátt. Hins vegar þótti ekki
fært að leggja til í frumvarpinu að fella hann niður, en
þetta er eitt af þeim atriðum, sem þingið og fjárhags-
nefndarmenn ættu að gefa gaum að hvort vert er að
breytt yrði frá því sem gert er ráð fyrir í frumvarpinu.
Sjómannaafslætti og fiskimannaafslætti er ætlað að
kojDa í stað hliðstæðra frádráttarliða sem er í gildandi
lögum.
Með niðurfellingu frádráttarliðanna er stigið nokkuð
róttækt skref í átt til einföldunar skattkerfisins. Því er
ekki að neita, að ákveðnar ástæður lágu til upptöku
flestra þeirra frádráttarliða sem hér er lagt til að niður
verði felldir og má segja að margir þeirra séu sanngjarn-
ir, ef litið er á þá út af fyrir sig hvern og einm Þegar þeir
koma hins vegar allir saman í skattalögunum hafa þeir
valdið því að skattbyrði einstaklinga með sömu tekjur
hefur verið ákaflega misjöfn og því valdið í reynd
misræmi sem erfitt er að sætta sig við og hefur valdið
megnri óánægju meðal landsmanna. Nú reynir því á,
hvort menn vilja í reynd þá einföldun, sem ætíð er verið
að tala um að þurfi að verða á skattkerfinu. Því er ekki að
leyna að hún getur komið einstökum gjaldendum illa á
tilteknum árum í samanburði við gildandi lög. Má finna
þess mörg dæmi, að skattbyrði manna, sem best hefur
notast að frádráttarliðum gildandi laga, aukist verulega
samkvæmt frumvarpinu.
Ég gat þess áðan, að frádráttur vegna fasteignagjalda,
fyrningar og viðhaldskostnaðar á íbúðarhúsnæði sem
gjaldandi býr í sjálfur væri meðal þeirra frádráttarliða,
sem felldir væru niður. Þetta er þáttur í að fella niður
bæði tekjur og gjöld af eigin íbúðarhúsnæði. Verður á
móti felld niður eigin húsaleiga til tekna. Við álagningu
1975 vógu þessir liðir nokkurn veginn salt, en það ár voru
bæði tekjur og gjöld af íbúðarhúsnæði reiknuð sem
hlutföll af fasteignamati. Þessu var breytt við álagningu
1976 og viðhaldskostnaður heimilaður til frádráttar sám-
kvæmt reikningi. Við þetta má ætla að frádráttur vegna
viðhalds hafi hækkað verulega, en á móti því ætti að vega
sá viðhaldsvinnuafsláttur sem gerð er tillaga um í 4. tl.
64. gr. frumvarpsins. Ættu þessar breytingar varðandi
íbúðarhúsnæðið að horfa verulega til einföldunar, og í
heild ættu þær breytingar, sem ég hef rakið hér að
framan að geta auðveldað upptöku staðgreiðslukerfis ef
ákvörðun yrði tekin um slíkt.
Skattlagning hjóna
Allt frá því að almennur tekjuskattur var leiddur í lög
hér á landi 1921 hefur meginreglan verið sú að tekjur
hjóna hafa verið taldar saman til skattgjalds og skattur
reiknaður í einu lagi af hinum sameiginlegu tekjum.
Persónufrádráttur hefur hins vegar frá upphafi verið
hærri fyrir hjón en fyrir einstaklinga. Á þessum fyrstu
árum almennrar tekjuskattlagningar og reyndar lengi
fram eftir voru mjög mörg þrep I skattstiganum, og því
skipti meira máli en nú er hvar í skattstiganum umfram-
tekjur lentu. Er konur fór að marki að sækja út á
vinnumarkað utan heimilanna lentu tekjur þeirra þvi
sem umframtekjur heimilisins á tiltölulega háu skatt-
þrepi. Þetta þótti að mörgu leyti ósanngjarnt og voru
ýmis frumvörp flutt á Alþingi sem ætlað var að bæta úr
þessu. Þannig má t.d. nefna að árið 1951 flutti Gylfi Þ.
Gislason frumvarp um helmingaskipti tekna hjóna til
skatts fram að vissu teknamarki. Árið 1952 flutti sami
þingmaður ásamt fleirum frumvarp svipaðs efnis, og
sama ár flutti Jóhann Hafstein og fleiri frumvarp sem
Framhald fi bls. 31
fyrír
VIDEOMASTER
Veriö velkomin í verslun
okkar til aö sjá og reyna
Videomaster sjónvarpsleik-
tækiö. Þaö kostar frá kr.
19.900,-.
Leióandi fyrirtæki I
á sviói sjónvarps
útvarps og hljómtækja I
VERZLUN OG SKRIFSTOFA: LAUGAVEGI 10. SlMAR 27788.19192,19150
Angtysnqastofa LarusarBlondai