Morgunblaðið - 08.02.1977, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAOUR 8. FEBRUAR 1977

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1100.00
í lausasolu 60
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100.
Aðalstræti 6, sfmi 22480.
kr. á mánuði innanlands.
.00 kr. eintakið.
Mjög athyglisverðar um-
ræður fóru fram í sam-
einuðu þingi sl fimmtu-
dag um veiðar og vinnslu á
loðnu, þess nytjafisks sem
fiskifræðingar telja van-
nýttan á miðum okkar Þar
kom m.a. fram, að nokkuð
skortir á samræmingu
veiða og vinnslu, þann veg,
að takmörkuð vinnslugeta í
landi tefur veiðisókn og
kemur i veg fyrir þá arð-
semi í þessari atvinnu-
grein, sem ella væri mögu-
leg.
Af þessum sökum hefur
sjávarútvegsráðherra skip-
að sérstaka nefnd, sem í
samráði við Hafrannsókna-
stofnun vinnur að úttekt á
vinnslugetu feitfisk-
bræðslna um land allt, þró-
arrými þeirra, stækkunar-
möguleikum og fleiri atrið-
um, sem auðvelda rétta
ákvarðanatöku varóandi
framkvæmdir á þessum
vettvangi og í samræmingu
veióa og vinnslu.
í umræðu þingmanna
komu fram tvö megin-
sjónarmió, sem hvor
tveggja eiga rétt á sér og
hljóta að koma inn í þá
heildarkönnun, sem nú fer
fram, varðandi framtíðar-
skipulag þessara mála.
Annars vegar var á það
bent að fyrir er i landinu
fjöldi feitfiskbræðslna,
sem mikil fjárfesting ligg-
ur í. Afkastagetu þessara
verksmiöja má verulega
auka með tiltölulega litlum
kostnaði, miðað við bygg-
ingu nýrra feitfisk-
bræðslna. Flutningur á
hráefni til þessara verk-
smiðja, annað hvort með
sérstökum flutningaskip-
um, eða að stærri veiðiskip
sigla meó afla til fjarlægra
hafna, myndi í senn auka á
nýtingu og arósemi verk-
smiðjanna, og koma í veg
fyrir löndunartafir, er
hamla eðlilegri veiðisókn.
Eðlilegt er að þessi flutn-
ingskostnaður sé borinn
uppi með sérstöku gjaldi af
aflaverðmæti.
Hins vegar var það
sjónarmið, að vinna þurfi
mjöl til manneldis, svo sem
þegar er gert að hluta til í
Norgegi, en slíkt verði
naumast gert nema í nýj-
um verksmiðjum, með ný-
tízkulegum vinnsluútbún-
aði. Rætt var um Grindavík
og Snæfellsnes, sem æski-
lega staði, varðandi stað-
setningu nýrra verk-
smiðja. Ef ný feitfisk-
bræðsla yrði reist í Grinda-
vík væri hugsanlega hægt
að nýta jarðvarma til
vinnslunnar.
Varðandi fyrri valkost-
inn, að auka afkastagetu
eldri verksmiöja, var auk
þess bent á, að sumar- og
haustveiðar loðnu út af
Norðurlandi vestra, sem
hófust í kjölfar breyttra
stefnu stjórnvalda um til-
raunaveiðar og vinnslu,
ykju mjög á þýðingu fyrri
síldveiðistaða í þeim lands-
hluta í þjóðarbúskapnum.
Matthias Bjarnason
sjávarútvegsráðherra lét
m.a. í ljós þá skoðun, að
Síldarverksmiðjur ríkisins
ættu fyrst og fremst, ef
ekki eingöngu, að sjá um
uppbyggingu á þeim verk-
smiðjum, er þær eiga fyrir.
Ef um nýjar verksmiðjur
yrði að ræða, í framhaldi af
heildarkönnun á vinnslu-
getu, sem nú er að unnið,
ættu þær fyrst og fremst
að vera í eigu heimaaðila á
viðkomandi stööum;
þeirra, er afla hráefnisins
og vinna það, fiskvinnslu-
stöðva, útgerðaraðila og
sjómanna. Verksmiðjur í
eigu heimaaðila og einka-
aðila ættu tvímælalaust að
njóta sömu lánakjara og
fyrirgreiðslu og fyrirtæki,
sem ríkið á og rekur. Ekki
væri rétt að draga alla
þætti þessarar vinnslu
undir miðstjórnarvald,
heldur ætti stjórnun fyrir-
tækjanna að vera i höndum
heimaaðila og þeirra, sem
önnuðust veiðar og
vinnslu. Nauðsynleg sam-
ræming og skipulag væri
framkvæmanlegt engu að
síður.
Ástæða er til að fagna
því, hvern veg sjávarút-
vegsráðherra stendur að
þessum málum. Könnun
sú, sem nú fer fram, var
hyggilegur og nauðsyn-
legur undanfari framtíðar-
ákvarðana, ekki einungis
varðandi loðnuvinnslu,
heldur einnig á kolmunna
og spærlingi. Hún er og í
fullu samræmi við þær til-
raunaveiðar og vinnslu,
sem ráðherrann hefur
Loönuveiðar og vinnsla
beitt sér fyrir til að minnka
veiðisókn i þorskstofninn,
án þess að þurfi að leggja
hluta af fiskveiðiflotanum,
eins og kröfur hafa komið
fram um.
Þá ber einnig að fagna
yfirlýsingum ráðherrans,
þess efnis, að verksmiðjur í
eigu heima- og einkaaðila
njóti sömu lánafyrir-
greiðslu og ríkisverksmiðj-
ur. Vió höfum þegar geng-
ið nógu langt í því að færa
atvinnurekstur undir mið-
stýrða ríkisforsjá. Það er
og athyglisvert að i Nes-
kaupstað, þar sem Alþýðu-
bandalagsmenn hafa lengi
deilt og drottnað, eru fyrir-
tæki i útgerð og fiskiðnaði
hvorki ríkis- né bæjarrek-
in, heldur lúta rekstrar-
formum, sem flokkast und-
ir einkarekstur. Það fer og
bezt á því að rekstrarform
fyrirtækja lúti lærdómum
reynslunnar, hagkvæmni
og hygginda.
Loðnan er orðinn snar
þáttur í þjóðarbúskap okk-
ar. Samræming veiða og
vinnslu er aðkallandi til að
ná sem mestri arðsemi i
atvinnugreininni fyrir
þjóðarbúið. En jafnframt
þarf að hyggja vel að mark-
aðsmálum, afsetningu
framleiðslunnar, en loðnu-
mjöl og lýsi fer nú nær
einvörðungu á Evrópu-
markað. Þann markað
verður að tryggja og
treysta með öllum skyn-
samlegum ráðum.
Elízabet II flytur hásætisræðu sína. Við hlið hennar er
Filip prins, eiginmaður hennar
Skólabörn kyrr
hjá skærulidum
Elizabet
II —
drottning
í aldar-
fjóröung
Lundúnum, 7 febrúar. Reuter
S.l. sunnudag var aldarfjórðungur
liðinn frá því að brezka þjóðin fékk
þau sorgartíðindi, að Georg kon-
ungur IV væri látinn, og Ellzabet
dóttir hans varð drottning. Þegar
konungur andaðist í
Sandringham-höll hinn 6 febrúar
1 952 var prinsessan á ferð í frum-
skógum Kenya. Ráðgert var að
ferðin tæki fimm mánuði, en
nokkrum klukkustundum síðar var
hún komin til Lundúna og í ræðu,
sem hún hélt I St. James höll
sagði hún meðal annars:
..Mér er þannig innanbrjósts á
þessari stundu. að ég get ekki sagt
annað en það að ég mun ávallt
starfa að því að viðhalda ríkis-
stjórn i samræmi við stjórnarskrána
og því að auka á hamingju og vel-
ferð þegna minna, hvar sem þeir eru
um víða veröld'
Náið samband hafði verið milli
feðginanna og þau voru að mörgu
leyti lík Skömmu áður en konungur
andaðist horfði hann álengdar á
dóttur sína þar sem hún gekk ein
sins liðs, og sagði „Þar fer Elizabet,
þetta veslings einmana barn Hún
verður einmana alla sína ævi'
í fyrstu hásætisræðu sinni lét
Elízabet II svo mælt, að faðir sinn
hefði með óeigingjarnri köllun sett
sér það fordæmi, sem hún ætlaði að
fylgja með guðshjálp
Krýning drottningar fór fram 2.
júní 1957 í Westminster Abbey
Sex konungar og sjö drottningar
voru við athöfnina, og milljónir
fylgdust með henni í sjónvarpi um
heim allan Þegar krýningin fór fram
var Sir Winston Churchill forsætis-
ráðherra Breta, og við þetta tækifæri
lét hann þau ummæli falla um
drottnmgu. að af henni stafaði Ijóma
og forsjónin hefði sent hana þjóð
inni á tímum sem væru viðsjárverðir
og framtíðin væri sveipuð hulu
Elízabet II var 25 ára að_aldri er
hún settist í hásætið, — jafngömul
nöfnu sinni, sem tók við völdum
árið 1558
Fyrstu árin eftir valdatökuna voru
tilfinningar þegnanna í garð hinnar
ungu drottningar blandnar við-
kvæmni, en Súezdeilan markaði
upphaf tímabils hnignunar og
minnkandi áhrifa Bretaveldis, og á
næstu árum kom þráfaldlega fyrir að
gagnrýni var fram borin á þá. sem
drottning umgekkst. • Sjálfri var
henni haldið utan við slíka gagnrýni,
en Aldringham lávarður var sá sem
hvað harðast gekk fram í henni í
síðustu viku sagði hann hins vegar í
sjónvarpi:
„Hún hefur verið heilsteypt,
dásamleg staðfesting á varanleik
þjóðfélagslegra og siðferðilegra
verðmæta, og fyrirmyndar eigin-
kona og móðir"
Erkibiskupinn af Kantaraborg. dr
Donald Coggan, sagði í sama sjón-
varpsþætti, að forysta sú, sem
drottning veitti brezku þjóðinni
byggðist á trúarsannfaéringu, sem
hann teldi vera djúpstæða og hald-
góða
Bretar hafa löngum þótt konung-
holl þjóð, og enda þótt þeirri skoðun
hafi vaxið fylgi víða um heim á
uridanförnum árum, að konungs-
veldi séu ekki í takt við timann, þá er
25 ára valdatíð Elízabetar II haldið
hátíðlegt í þeim anda, að þetta elzta
konugsveldi heims standi styrkari
fótum en nokkru sinni fyrr Þrátt
fyrir efnahagsörðugleika þjóðarinnar
Framhald á bls. 31
Bulawayo, 7. febrúar. Reuter.
KAÞÓLSKUR prestur sagði I
dag að rúmlega 300 svartir
skðlanemendur sem hafa
ákveðið að ganga í lið með
skæruliðum f stað þess að snúa
aftur til foreldra sinna f
Rhódesfu hefðu verið heila-
þvegnir.
51 barn hefur ákveðið að
snúa aftur frá Botswana ásamt
foreldrum sfnum, en sum
þeirra vilja ekki fara aftur til
trúboðsskólans f Manama f Suð-
vestur-Rhódesfu af ótta við
hefndaraðgerðir skæruliða.
Séra Edgar Sommerrisser,
sem kom með 140 foreldrum
frá Botswana þar sem þeir
reyndu árangurslaust að fá
börn sín til að snúa aftur, sagði
í dag að hann teldi að lögreglan
geimförum á braut frá geim-
stöðinni f Baikonur í Mið-Asfu
með geimskipinu Soyuz-24 sem
er gert ráð fyrir að verði reynt
að tengja við geimstöðina
Salyut-5 innan tveggja daga.
Rússum tókst ekki að tengja
sfðasta mannaða geimfar sitt,
Soyuz-23, við geimstöðina og
tveggja manna áhöfn þess varð
að snúa aftur til jarðar við illan
leik eftir aðeins tvo daga á
braut.
Fyrstu fréttir benda til þess
að núverandi geimferð sé
venjulegs eðlis þótt henni sé
lýst í sovézku sjónvarpi sem
nýju stórafreki Rússa í geimn-
um.
Saiyut-stöðinni var skotið i
júní í fyrra og sovézkir geimfar-
ar hafa dvalizt i henni einu
í Botswana hefði i raun neytt
börnin til að snúa ekki aftur til
Rhódesiu. Yfirvöld í Botswana
segja að börnin hafi farið yfir
landamærin af fúsum vilja en
yfirvöld í Rhódesiu segja að
þeim hafi verið rænt.
Sommerreisser segir að lög-
reglumaður hafi fylgt hverju
barni um sig inn í herbergi þar
sem foreldrarnir hafi raun-
verulega ekkert tækifæri haft
til að ræða við börnin.
„Foreldrarnir spurðu þau
hvort þau vildu koma heim með
sér og ef svarið var nei voru
þau strax leidd burtu. Börnin
höfðu greinilega verið heila-
þvegin og alin á hótunum og
loforðum. Eitt barnið sagði að
það fengi ekki að fara heim og
Framhald á bls. 47
sinni. Það voru tveir geimfarar
sem voru sendir með Soyuz-21
og dvöldust i stöðinni í júlí og
ágúst við ýmsar tilraunir, alls í
48 daga. Sovézk blöð gáfu í
skyn að þeir hefðu orðið að
snúa aftur til jarðar vegna and-
legs álags.
Verið getur að siðustu geim-
fararnir dveljist talsvert Iengur
í geimnum ef tengingin gengur
að óskum og reyni að slá dvalar-
met Rússa í geimnum sem er 63
dagar og var sett 1975. Heims-
metið eiga þrir bandarískir
geimfarar sem dvöldust 84 daga
i Skylab þar til þeir sneru aftur
til jarðar I febrúar 1974,
Yfirmaður um borð i Soyuz-
24 er Viktor Gorbatko sem hef-
ur farið í eina geimferð áður.
Aðstoðarmaður hans er Yuri
Glazkov, sem var varamaður í
ferð Soyuz-23.
Tveimur skotið með
nýju sovétgeimskipi
IVIoskvu, 7. febrúar. Reuter.
RtJSSAR skutu I dag tveimur