Morgunblaðið - 08.02.1977, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRUAR 1977
Refsingar við skattlagabrotum þyngdan
Afnám misréttis
og réttlátari sköttun
Frumvarpið opið fyrir rökstuddum breytingum
Úr ræðu Tómasar Árnasonar á Alþingi í gær
Hér fer á eftir efnislegur úr-
dráttur úr þingræðu Tómasar
Árnasonar (F) um framkomið
skattalagafrumvarp — í neðri
deild Alþingis í gær.
Skiptar skoðanir
um framlagningu
Skiptar skoðanir vóru um það, hvort
timabært væri að leggja frumvarpið
fyrir Alþingi, þá það var gert. Sérstak-
lega af þeim sökum, að ekki gafst tími
til að kanna til hlítar, hvaða heildaráhrif
frumvarpið hafði á skattlagninguna
Þetta er matsatriði, og Ijóst er, að
fjármálaráðherra hefur gert ráð fyrir
því, að ýmis ákvæði frumvarpsins,
gætu tekið meiri eða minni breytingum
í meðferð Alþingis. innan ramma
þeirrar meginstefnu. sem frumvarpið
byggir á
Breytingar á halfri öld
Grundvöllur núgildandi skattalaga
mun að mestu hafa verið lagður með
skattalögum árið 1935. Síðan hafa
orðið gífurlegar breytingar á högum og
lifnaðarháttum þjóðarinnar, sem gefa
tilefni til grundvallarbreytinga á skatta-
lögum Halldór E Sigurðsson,
þáverandi fjármálaráðherra, skipaði
nefnd í ágústmánuði 1971, sem
skilaði ítarlegri skýslu um tekjuöflun
rfkisins í nóvember 1973 Þar vóru
dregin saman á einn stað flest þau
efnisatriði sem orðið gátu grundvöllur
að mótun heildarstefnu í skattamálum
Samanburður við
önnurlönd.
Heíldarálögur rikis og sveitarfélaga
voru 32 2% af vergum þjóðartekjum
árið 1974 Á hinum Norðurlöndunum
voru sambærilegar hlutfallstölur
43—46% Þetta hlutfall ,var komið i
tæp 36% hér á landi á sl. ári, ef
viðlagasjóðsgiald og oliugjald eru
meðreiknað Vöxtur skattheimtu i hlut-
falli af þjóðartekjum i Danmörku leiddi
m.a til stofnunar nýs stjórnmálaflokks.
sem kenndur hefur verið við danska
stjórnmálamanninn Glistrup Fylgi
þessa flokks ber vott um vissa and-
stöðu gegn þessari þróun.
Skattlagning hjóna
Reglan um 50% frádrátt af tekjum
giftrar konu er fráleit þegar um
hátekjukonur er að ræða. eða þegar
konan hefur hærri tekjur en maðurinn
Hún er og ranglát gagnvart konum.
sem ekki geta unnið úti Hvers eiga
húsmæður að gjalda i þjóðfélaginu?
Þær vinna ekki skemmri vinnutima en
aðrir þjóðfélagsþegnar Og störf þeirra
eru sizt þýðingarminni. þe uppeldi
nýrra þjóðfélagsborgara Heima-
vinnandi konur þurfa að hafa jafnræði
Lögð var fram I sameinuSu þingi I
gær tillaga til þingsályktunar um
staðfestingu á niðurstöður viðræðna
um gagnkvæmar fiskveiðiheimildir
fslendinga og Færeyinga, sem fram
fóru I Reykjavlk 4. febrúar sl. Niður-
staðan gerir ráð fyrir þvl að Færey
ingar hafi heimild til að veiða loðnu
til bræðslu innan Islenzkra fiskveiði-
marka á vetrarvertlðinni 1977, allt
að 25.000 smálestum samtals.
Færeyska landstjórnin lætur Islenzk-
um stjórnvöldum I té lista yfir 15
skip til samþykktar. er veiðamar
mega stunda, þó aldrei fleiri en 8
samtlmis. Skip þessi hllta sömu regl-
um og Islenzk skip við loðnuveiðar
þar á meðal reglum um friðunar-
svæði og lokun svæða. Staðsetning
ofangreindra færeyskra skipa skal
daglega tilkynnt (slenzku landhelgis-
gæzlunni, meðan þau stunda veiðar
við aðra þjóðfélagsþegna. skattalega
séð Heimilin eru og hornsteinar þjóð-
félagsins.
Hins vegar þarf að hyggja að áhrif-
um sköttunar á þátttöku kvenna í at-
vinnullfinu. En þar hafa og ýms önnur
atriði skattalega sin áhrif Og það er
heildarstefnan sem skiptir máli Ég állt
það rétta stefnu að hjónum skuli reikn-
aður tekju- og eignaskattur sitt i hvoru
lagi og jafnframt sé reiknaður heimilis-
afsláttur og barnabætur Hins vegar
þarf að leggja áherzlu á þau sjónarmið.
sem ég vék að áðan, áður en laga-
ákvæðin verða endanlega ákveðin, —
hér við land. Við brottför skal til-
kynna áætlað aflamagn en staðfest-
ar löndunartölur slðar sendar Fiski-
félagi islands.
Á sama hátt fá 1 5 íslenzk fiskveiði-
skip heimild til að veiða kolmunna til
löndunar á íslandi frá byrjun marz til
júníloka 1977, allt að 25 000
smálestum Ef notaðar eru tveggja
skipa vörpur eykst fjöldi skipa i 1 7.
Hliðstæð skilyrði gilda um veiæarnar
og að framan er sagt varðandi veiðar
færeyinga við island
Þá segir I niðurstöðum: ..íslenzk og
færeysk stjórnvöld telja æskilegt, að
stofnað verði til samvinnu Islenzkra og
færeyskra fiskifræðinga um rannsóknir
á göngu kolmunna á svæðinu milli
íslands og Færeyja."
Umræður um þessa þingsályktunar-
tillögu fara fram siðar I sameinuðu
þingi
Tómas Arnason
og jafnframt, að ekki sýnist ástæða til
að hækka skatta á einstæðum foreldr-
um
Vaxtafrádráttur
Við endurskoðun ákvæða um vaxta
frádrátt þarf að greina á milli vaxta,
sem verða til vegna atvinnurekstrar, og
vaxta, sem skapast af einkaneyzlu. eins
og t.d. vegna kaupa eða byggingar
húsnæðis Með hliðsjón af vaxtabyrði
ungs fólks, vegna ibúðarhúsnæðis.
kemur ekki til mála að fella allan vaxta-
frádrátt niður. Hins vegar þarf að koma
i veg fyrir að menn „hreinlega geti
spilað á verðbólguna og lækkað skatta
sina umfram þaðsem eðlilegt má telja''
gegnum vaxtafrádrátt.
Þá þarf einnig að hyggja að þvi hvort
leigugreiðslur vegna Ibúðarhúsnæðis
eigi ekki að koma til álita við skatt-
lagningu.
Söluhagnaður
og fyrningar
í frumvarpinu eru ákvæði er ganga í
rétta átt til að koma í veg fyrir að unnt
sé að skapa fyrningargrunn með mála-
myndagjörningum milli lögpersóna,
bæði félaga og einstaklinga. Þetta er
rétt og sjálfsagt. Hins vegar þarf þó að
tryggja áfram nauðsynlegar endur-
nýjanir atvinnutækja og uppbyggingu í
atvinnulífinu, sem horfa til hag-
ræðingar og framfara
Skattlagning
atvinnurekstrar
Fjórða atriðið sem ég vildi sérstak-
lega nefna eru vandkvæðin á þvl að
skattleggja réttilega launafólk annars
vegar og þá sem hafa með höndum
atvinnurekstur hins vegar, ekki sizt
þegar um smærri atvinnurekstur er að
ræða Það sem mestu máli skiptir er að
koma á skattframkvæmd, sem tryggir
réttlæti. Það er ótæk niðurstaða að
tekjuskatturinn verði fyrst og fremst
skattur á launafólk og þeir sem fást við
atvinnurekstur og sýnilega hafa einka-
neyslu á við launamenn skuli ekki
greiða sambærilega skatta á við þá.
Frumvarpið gerir ráð fyrir verulegum
breytingum frá gildandi lögum Ekki
álit ég að rétt sé að gera mönnum skatt
án tillits til rekstrarafkomu. Þjóðfélagið
á mikið undir ýmis konar smáatvinnu-
rekstri. þará meðal búrekstri svo dæmi
sé tekið Ekki verður mögulegt að
greiða tekjuskatt nema af raunveruleg-
um tekjum. Það liggur ekki i eðli
málsins að greiða tekjuskatt af tekjum
sem engar eru. Skattalög mega ekki
drepa niður eðlilega og nauðsynlega
löngun manna til að stofna til smærri
atvinnureksturs
En hvernig á þá að fara að með þá
sem aldrei greiða sambærilega skatta á
við aðra
Ég álit að það eigi að áætla þeim
skatt og þeir fái siðan færi á að skýra
mál sitt. I þessum efnum er rétt að
skattayfirvöld hafi hliðsjón af einka-
neyzlu manna og gangi rikt eftir fram-
tölum
Þá kemur mjög til álita að innleiða
brúttóskatt og skattstofn verði hinn
sami um útsvar og tekjuskatt.
Skoða verður skatta
ákvæðin I heild.
Skattalög spanna flókin og marg-
þættan málaflokk Þetta frumvarp, sem
hér er til umræðu eða einstök ákvæði
þess eru þann veg saman slungið að
mörg atriði þess hafa önnur áhrif. Þar
af leiðir að rangt er að ræða eða meta,
einangrað, einstök atriði þess. Það þarf
að skoða og meta það i heild. Þessi
atriði verða naumast Ijós, nema I um-
ræðu aðila, sem gjörþekkja bæði gild-
andi skattkerfi og skattafrumvarpið
sjálft, svo samverkandi áhrif hinna
ýmsu þátta komi i Ijós. Þetta er vert að
hafa I huga
Frumvarpið kann að taka breyt-
ingum I meðförum Alþingis, enda lagt
fram með þeim hætti að það er gjör-
legt. Ég vil að lokum leggja áherzlu á
megintilgang þess, að leiðrétta mis-
fellur gildandi skattalaga sem sætt hafa
mikilli gagnrýni i þjóðfélaginu, og að
þyngja verulega refsingar við hvers
konar skattlagabrotum, sem koma til
með að verka fyrirbyggjandi gegn
skattsvikum I framtíðinni
MIHnGI
Tillaga til þingsályktunar:
Gagnkvæmar
veidiheimildir
— Samkomulagið við Færeyinga
Lúðvík um skattafrumvarpið:
Lagt saman, deilt
og lagt saman aftur
Göngulag frumvarpsins með ólíkindum
Frumvarp til laga um tekju-
skatt og eignaskatt, nýja
skattafrumvarpið, kom til 1.
umræðu í neðri deild Alþingis í
gær. Matthías Á. Mathiesen,
fjármálaráðherra, mælti fyrir
frumvarpinu, og verður ræða
hans birt i heild i blaðinu i dag
og á morgun. Hér á eftir verður
efnislega rakin þingræða Lúð-
víks Jósepssonar (Abl) um
frumvarpið — og þingræða
Tómasar Árnasonar (F) á öðrum
stað á þingsíðu. — Umræðu
var frestað og verða framhalds-
umræður raktar hér í blaðinu
þegar þær fara fram, þann veg,
að sjónarmið allra þingflokka
komi fram.
Sami tekjuskattsstofn til
skatts og útsvars
Lúðvlk Jósepsson (Abl) sagði m.a
að fyrsta grundvallarbreylingin i skatt-
kerfinu, sem frumvarpið ætti að
tryggja, væri að sami tekjuskattsstofn
væri lagður til grundvallar víð álagn-
ingu skatts og útsvars Þetta skref væri
þó ekki stigið til fulls, enda talað um
„svipað form" í greinargerð. Frumvarp-
ið gerir því ekki i raun ráð fyrir einum
og sama grundvallartekjustofni Þá
taldi Lúðvik á skorta, að skýrt væri
greint, hvað teljast skyldi tekjur og
hvað ekki, við álagningu Hann lagði
áherzlu á að ýmsar tekjur, svo sem
ellilifeyrir og skyldar tekjur. ættu að
vera utan tekjuskattsstofns. Hins vegar
teldi hann rangt að arður af hlutabréf-
um lenti utan stofnsins, eins og frum-
varpið gerði ráð fyrir
Hjónasköttunarákvæði
hlægileg
Lúðvik sagði að hjónasköttunar-
ákvæði frumvarpsins væru hlægileg,
og væri þá heldur vægt til orða tekið.
Þau stefndu ekki að sérsköttun í þeirri
merkingu, sem kröfur væru gerðar um,
þ e. sérsköttun hjóna eftir vinnutekjum
hvors um sig Nú ætti að leggja tekjur
hjóna saman, deila síðan í með tveim-
ur, reikna út skattinn á hvort um sig,
leggja síðan skattana saman og senda
út á einum reikningi, eins og verið
hefði.
Hann sagði svonefnda 50% reglu
(helmingsfrádrátt af tekjum giftar úti-
vinnandi konu) eiga langa hefð í skatt-
kerfi okkar. Hún kynni að vera ranglát í
mörgum tilfellum En vafasamt væri að
hlaupa frá þessari hefð í einu stökki.
Æskilegra væri að gera það í áföngum
á lengri aðlögunartíma
Rétt væri að ýmsa núgildandi frá-
dráttarliði mætti niður fella eða breyta í
almennan skattafslátt. Hins vegar væri
rangt að fella niður frádrátt varðandi
sjúkra-og slysadagpeninga, hjúskapar-
stofnun og björgunarlaun, svo dæmi
væru nefnd Nú ættu allir aðfá pínulít-
inn húskaparafslátt, hvort sem þeir
væru í húskap eða utan hans, pínulít-
inn björgunarlaunaafslátt, þótt hvergi
kæmu nærri björgunarstörfum, og
deila sjúkra- og slysafrádræti með öðr-
um, þó heilir væru.
Setja mætti skorður við misnotkun
vaxtafrádráttar með ýmsum öðrum
hætti en þeim, að skattþegar fengju
allir jafnan vaxtafrádrátt, að vissu
marki, hvort sem þeir greiddu vexti eða
ekki Athuga þyrfti, hvort ekki mætti
mæta vanda ungra húsbyggjenda með
öðrum hætti en vaxtafrádrætti, sem
kæmi þó að hliðstæðum notum
Við haldsfrádráttur
Lúðvik sagði að gildandi reglur um
viðhaldsfrádrátt húsnæðis væru vissu-
lega misnotaðar. Hins vegar væru
ákvæðí frumvarpsins um þetta efni
mjög óaðgengileg Hyggilegra hefði
verið að fella niður með öllu á skatt-
framtali tekjur af eigin húsaleigu og
viðhaldsfrádrátt. eða setja strangari
skorður við misnotkun sllks frádráttar.
Þá taldi Lúðvík svokallaðan sjó-
mannafrádrátt réttlætanlegan, vegna
sérstöðu sjómanna við tekjuöflun, fjar-
veru frá heimilum og aukakostnaðar af
þeim sökum, og óráðlegt að hrófla við
honum
Lúðvfk Jósepsson
Skattameðferð einstaklinga I
atvinnurekstri
Rétt væri að skilja á milli persónu-
tekna einstaklinga i atvinnurekstri og
rekstrarafkomu fyrirtækjanna sjálfra
eða atvinnurekstrarins. Hér væri þó
ýmislegs að gæta. Erfitt væri að áætla
tekjur i smærri atvinnurekstri. t d 4
mánaða trilluútgerð í frumvarpinu
væri rikisskattstjóra ætlað „að setja
árlega skattstjórum viðmiðunarreglur"
um slika tekjuákvörðun Hér væri mik-
ið vald sett i hendi eins manns og erfitt
að átta sig á, hver framkvæmd laganna
yrði að þessu leyti. sem þingmenn
þyrftu þó að glöggva sig á, áður en
frumvarpið væri afgreitt
Fyrningarreglur og skattlagn-
ing sölugróða
Hér væri komið að flóknu og erfiðu
viðfangsefni Það væri hægara ort en
gjört að setja réttlátar reglur um þetta
efni. Gildandi reglur væru að visu á
ýmsan hátt fráleitar En frumvarpið
bætti þar litið úr. Sem dæmi mætti
nefna að skip, sem kostaði 500 m.kr.,
mætti afskrifa um 30% á fyrsta ári og
um 30% af því sem þá væri eftir á
næsta ári, eða um rúm 50% á 2 árum
Þannig færu afskrifirnar einar, i vissum
tilfellum, fram úr brúttótekjum af út-
gerðinni Siðan mætti selja skipið með
verðbólgugróða. þegar afskrifað væri
reikningslega, og draga frá kaupverði
nýs skips, áður en afskriftir þess hæf-
ust
Öðru máli gegndi t d um rekstur
eins og sildarbræðslur, sem væru yfir-
leitt ekki seljanlegar og yrðu að skila
hagnaði gegnum reksturinn einan. Þar
mættu afskriftir vera allnokkrar.
Skattlagning söluhagnaðar væri og
flókið mál Söluhagnaður af lóð, sem
utanaðkomandi aðstæður gera skyndi-
lega verðmæta án tilstillis eiganda,
væri sjálfsagður Söluhagnaður, sem
hins vegar væri aðeins á pappir settur,
væri annarrar tegundar. Vafasamt væri
að skattleggja þá verðþróun, sem ætti
sér stað I heiminum.
Skattastefna
Loks ræddi Lúðvik um mörkun
ákveðinnar skattastefnu, sem ekki væri
til að dreifa í þessu frumvarpi. Hann
minnstist á ýmsar breytingar, sem átt
hefðu sér stað í skattkerfinu Þannig
hefðu tollar lækkað úr 38% heildar
rikistekna 1970 i 20% nú, aðallega
vegna EFTA-aðildar Beinir skattar
hefðu verið 26—27% 1971,enværu
nú komnir niður í 16.7%. Erum við á
leið út úr tekjusköttun, spurði þing-
maðurinn. Hann taldi rangt að afnema
beina skatta með öllu Þeir þyrftu þvert
á móti að hækka i hlutfalli af heildar-
tekjum ríkisins, og sú hækkun þyrfti að
koma fram ( tekjusköttun á atvinnu-
rekstur, sem nú komist hjá eðlilegum
skattgreiðslum.
Þá spurði þingmaðurinn fjármálaráð-
herra: Er rikisstjórnin einhuga um
framlagt skattafrumvarp- eða eru skipt-
ar skoðanir milli ráðherra um efni
þess? Standa þingflokkar stjórnarinnar
einhuga að þessu frumvarpi, eða eru
þeir klofnir I afstöðu sinni? Eða er
jafnvel sjálfur fjármálaráðherrann ekki
efnislega samþykkur stöku atriðum
frumvarpsins? Einhvern veginn finnst
mér göngulag þessa frumvarps með
óllkindum, sagði þingmaðurinn að lok-
um, og eðlilegt, að fram komi, hvort
stjórnarliðið gengur undir þvi eða ekki.