Morgunblaðið - 08.02.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRUAR 1977 31
— Elizabet II
Framhald af bls. 20
og þá staðreynd. að rlkið er ekki
lengur það heimsveldi. sem það
áður var, þá er brezka krúnan vissu-
lega tákn stöðugleika bæði heima
fyrir og út á við. og eiga persónuleg-
ar vinsældir drottningar og virðing
sú sem hún nýtur sinn þátt I þvi.
Nýlega sagði fréttaskýrandi einn:
,.Sá tími kann að koma, að krúnan
verður einasta táknið sem við höfum
um einingu þjóðarinnar", og átti
hann þar við þær blikur. sem nú eru
i lofti varðandi sjálfsstjórn Skotlands
og Wales.
[ samveldislöndum Bretlands hafa
valdamenn jafnan haft tilhneigingu
til að taka sér til fyrirmyndar siði og
hefðir Breta, og verður þess enn vart
i rikum mæli, enda þótt mörg þeirra
hafi sagt skilið við krúnuna og önn-
ur stefni að þvi.
— Áta
Framhald af bls. 48
samkvæmt þeim upplýsingum,
sem þau hafa gefið, geta selt
samtals um 11.500 lestir af
loðnu til Japans í vetur. Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna
hefur samið um sölu á 6500
lestum, Sjávarafurðadeild
Sambandsins um sölu á 2000
lestum og íslenzka umboðssal-
an segist geta selt allt að 3000
lestir.
Nokkur frystihús hafa þegar
auglýst eftir fólki við loðnu-
vinnslu í vetur, en þegar fryst-
ing hefst almennt mun hún
veita mikla vinnu við flokkun
og frágang loðnunnar. Morg-
unblaðið fékk það einnig upp-
lýst í gærkvöldi, að mikil áta
væri nú í loðnunni og frysti-
húsaeigendur væru þvf ekki
alveg jafn bjartsýnir á fryst-
ingu á næstu vikum og þeir
voru fyrir nokkrum dögum,
þar sem ekki er hægt að frysta
loðnuna á meðan mikil áta er í
henni.
— Skatta-
frumvarp
Framhald af bls. 48
sama starf. Ráðherra sagði að
það færi mikið eftir þvf,
hvernig til tekst um fram-
kvæmdina, hvort þessi aðferð
mundi gefa góða raun.
Þá sagði fjármálaráðherra,
að frumvarpið hefði að geyma
ákvæði um veigamiklar breyt-
ingar á reglum um fyrningar
og söluhagnað. 1 ræðu sinni
fjallaði Matthfas Á. Mathiesen
um þær hugmyndir, sem fram
hafa komið um niðurfellingu
tekjuskatts og kvaðst telja
hana óraunhæfa. Hann benti, á
að tekjuskattur legðist ekki á
fólk með lægstu tekjur en færi
hins vegar stighækkandi eftir
þvf sem tekjur verða hærri.
Hins vegar væru aðrir skattar
mun þungbærari hlutfallslega
fyrir láglaunafólk en hátekju-
fólk, og nefndi hann f þvf sam-
bandi tolla, vörugjald og sölu-
skatt af ýmiss konar heimilis-
tækjiffn, sem nú væru til á
flestum heimilum.
Fyrri hluti ræðu Matthfasar
Á. Mathiesen er birtur í heild á
bls. 18—19 en sfðari hluti ræðu
ráðherrans verður birtur á
morgun.
— Tugmilljóna
Framhald af bls. 48
var af lögreglunni sagður gjör-
ónýtur eftir brunann.
í húsinu var einnig eins og áður
segir bílaverkstæði og munu
menn hafa verið að vinna við hóp-
ferðabílinn, er eldurinn kom upp.
Billinn er f eigu Kristjáns einnig,
svo og varahlutaverzlunin, sem
einnig var I húsinu. Verzlaði
Kristján þar með alla almenna
varahluti f bíla.
Hópverðabíllinn mun hafa ver-
ið tryggður, samkvæmt upplýs-
ingum sem Mbl. fékk í gærkveldi.
Einnig voru varahlutabirgðirnar
tryggðar að einhverju leyti.
— Smásíld
Framhald af bls. 48
tveimur innfjörðum í ísafjarð-
ardjúpi vegna smásíldar, en
talsvert virtist af smásíld eins
og tveggja ára gamalli, sem
væri að alast upp inni á fjörð-
um meðal annars. Þessi sfld
verður ekki veiðanleg fyrr en í
fyrsta lagi fjögurra ára, en
bann er nú við síldveiðum og
eru stærðartakmörk 27 sm og
minni. Sú sildveiði, sem heim-
iluð hefur verið hér vð land, er
á haustin og hefur þá aðeins
verið um fituríka stórsíld að
ræða við Suðausturland.
Talsvert er nú sfðan síldveið-
ar voru stundaðar á Eyjafirði.
Hefur skortur verið á hráefni
til niðurlagningar og hefur K.
Jónsson á Akureyri orðið að
flytja inn brisling frá útlönd-
um til þess að leggja niður.
— Skaftárhlaup
Framhald af bls. 48
landið, en slfkt ástand skapaðist i
sfðasta hlaupi árinnar og varð þá
talsvert jarðrask þar og girðingar
skemmdust. Nú er mikil íshella á
Kúðafljóti.
Rúm tvö ár eru frá sfðasta
Skaftárhlaupi, sem varð um ára-
mótin 1974 og 1975. Er óvenju-
langt nú milli hlaupa, en frá ár-
inu 1955, er Skaftárhlaup hófst
eftir undarlega langt hlé í nokkra
áratugi hafa komið 11 hlaup í ána
og er þetta hið 12. I síðasta hlaupi
varð vatnsmagnið rúmir 1.000
teningsmetrar á sekúndu. I hlaup-
inu 1955 kom í ljós allmikið ketil-
sig norðvestur af Grfmsvötnum í
Vatnajökli, en þar sagði Sigurjón
að væri jarðhiti. Skaftárhlaup eru
því komin langt undan jökli. í
hlaupunum kemur fram þykk
leðja frá hverasvæðinu.
Einhvers konar gos virðast
verða á þessu jarðhitasvæði með
eins til tveggja ára millibili og þar
er stöðug jarðvirkni. Til eru mikl-
ar sagnir um Skaftárhlaup hér
fyrr á árum, en allan fyrri hluta
þessarar aldar lágu hlaupin niðri.
Fyrir 1955 var jökullinn alveg
sléttur, en í háaustur frá þessum
stað i jöklinum eru miklir katlar
og bollar og tæmast þeir f Gríms
vötn. Þessi ketill er allmiklu vest-
ar og nær vatnið ekki að renna í
Grfmsvörn.
Eins og áður sagði var búizt við
því að hlaupið kæmist f hámark í
dag.
— Aðgerðir
Framhald af bls. 48
milli yðar og ráðuneytisins um
þetta mál fer ráðuneytið þess á'
leit, að þér gerið stutta greinar-
gerð í samvinnu við skattrann-
sóknarstjóra, þar sem dregin er
saman sú vitneskja, sem fyrir
liggur um þetta efni og hugmynd-
ir settar fram um viðbrögð af
hálfu embættis yðar eða ráðu-
neytisins, ef ástæða þykir til.
1 framhaldi af greinargerðinni
vill ráðuneytið síðan stofna til
funda með yður, þar sem rætt
verði á breiðum grundvelli um
aðgerðir, sem stuðli að virkari
framkvæmd skattalaga."
— Handtökumálið
Framhald af bls. 2
huldumeyjarnar úr Vogunum
f þeim hópi.
Steingrímur Gautur
Kristjánsson, héraðsdómari í
Hafnarfirði, annast rannsókn
handtökumálsins, og hann hef-
ur einnig á sinni könnu rann-
sókn á ávisanamáli Hauks
Guðmundssonar. Að sögn
Steingríms, fékk hann skjöl
þess máls ekki í hendur fyrr
en á föstudaginn og kvaðst
hann aðeins hafa kynnt sér
skjölin lauslega enn sem
komið væri.
— Einíöldun skattakerfís
Framhald af bls. 19
stefndi í svipaða átt. Ekkert þessara frumvarpa náði fram
að ganga.
Hér má skjóta inn, að í lögum nr. 6/1935 um tekjuskatt
og eignarskatt (sfðustu málsgr. 10. gr.) var sett heimild
til frádráttar frá tekjum vegna heimilisstjórnar. Er þetta
nánar útfært í reglugerð nr. 133/1936 (17 gr. 7. tölul. b.).
En þar segir, að frádráttar njóti kvæntir menn, sem hafa
haft ráðskonu vegna þess að eiginkonan hefir haft at-
vinnu utan heimilis. Þessi frádráttur mátti þó ekki nema
meiru en lögleyfður persónufrádráttur vegna eiginkonu,
og heldur ekki vera hærri en tekjur eiginkonu utan
heimilis.
Með lögum nr. 41/1954 (7. gr. 4. tölul. j.) er lagaákvæð-
um varðandi þetta efni breytt á þessa leið:
„Nú vinnur gift kona, sem er samvistum við mann sinn,
fyrir skattskyldum tekjum, en keypt er í staðinn heimilis-
aðstoð, og er þá heimilt að draga frá tekjum hjónanna,
áður en skattur er á þær lagður, fjárhæð, er nemur
persónufrádrætti konunnar samkvæmt 12. gr. og V4 af
persónufrádrætti barna og annarra ómaga, sem hjónin
hafa á framfæri á heimili sínu. Frádrátturinn í heild má
þó aldrei vera meiri en nemur % af því sem konan vinnur
inn, og heldur ekki meiri en greitt hefur verið fyrir
keypta heimilisaðstoð. Til keyptrar heimilisaðstoðar telst
kaup og hlunnindi þjónustufólks á heimilum og greiðslur
fyrir börn á dagheimilum.”
Auk þessarar breytingar á frádrætti vegna útivinnandi
eiginkonu samkvæmt lögum nr. 41/1954 var jafnframt í
sömu lögum reynt að leysa þetta vandamál með þvi að
innleiða sérstakan skattstiga fyrir hjón þar sem þrepin
voru stærri en í skattstiganum fyrir einstaklinga. Ekki
leysti þetta hjónasköttunarvandamálið. Árið 1956 flutti
Alfreð Gíslason tillögu um að heimiluð yrði sérsköttun
launatekna giftra kvenna. Það frumvarp náði ekki fram
að ganga. Á sama þingi var enn flutt fram frumvarp um
helmingaskiptaregluna. Voru flutningsmenn Ragnhildur
Helgadóttiro.fl. Ekki náði það fram að ganga heldur og á
sömu lund fór með frumvarp sama efnis, er sömu þing-
menn fluttu árið 1957. Þá var einnig á þingi 1973 flutt af
tveim þingmönnum Sjálfstæðisflokksins frumvarp, sem
gekk í sömu átt en það náði ekki fram að ganga. Árið 1957
flutti meiri hluti fjárhagsnefndar neðri deildar tillögu
um breytingu á stjórnarfrumvarpi því er þá var til
meðferðar i þinginu, varðandi tekjuskatt og eignarskatt.
Var þessi breytingartillaga flutt að tilmælum ríkisstjórn-
arinnar, og var unnin af nefnd sem til þessa hafði verið
skipuð. 1 þessari tillögu fólst núgildandi regla um
heimild til að draga helming launatekna eiginkonu frá
tekjum áður en skattur var reiknaður svo og heimiid til
sérsköttunar á launatekjum eiginkonu væri þess óskað.
Hlaut þessi tillaga samþykki þingsins og var birt sem lög
nr. 36/1958. Um leið var felld niður sú takmarkaða
heimild sem verið hafði í lögum til þess að draga frá
tekjum eiginkonu kostnað sem af útivinnunni leiddi, og
áður er frá greint. Má segja að hér hafi skattlagning
hjóna í megindráttum verið komin í það horf, sem siðan
hefur haldist óbreytt.
Þær aðferðir, sem til greina koma við skattlagningu á
tekjum hjóna eru allmargar en í grófum dráttum má
kannski segja, að fjórar séu hinar helstu þeirra. Má þar
fyrst nefna algera sérsköttun, sem felst í því að tekjur
hvors hjóna eru skattlagðar sem um einstakling væri að
ræða og ekkert tillit tekið til þess að viðkomandi aðilar
eru í hjúskap. Þessi regla er að mögu leyti skýr og einföld
en hún hefur þann galla að afli aðeins annað hjóna tekna
eru þær skattlagðar eins og um einstakling væri að ræða
og ekkert tillit tekið til þess að meiri framfærslubyrði
hvilir á þessum tekjum en samsvarandi tekjum ein-
staklings.
Annar kosturinn er sá að halda sérsköttuninni að
mestu leyti en taka þó tillit til hjúskaparins með því að
hafa mismunandi skattstiga og heimila yfirfærslu á þeim
ónýtta persónuafslætti sem annað hjóna getur ekki nýtt
sér sökum lágra tekna yfir á tekjur hins hjónanna. Að
þessu leyti yrði tekið tillit til aukinnar framfærslubyrði
hjónanna miðað við einstaklinga.
Þriðji meginkosturinn er að fara þá leið sem frumvarp-
ið gerir ráð fyrir, þ.e.a.s. að skipta tekjum hjóna til
helminga. Má segja að í þessari aðferð felist að gengið sé
skrefi lengra heldur en í síðast nefndu reglunni, þar sem
þessi regla felur ekki einungis í sér að persónuafsláttur-
inn nýtist hjá báðum hjónum heldur nýtist neðra skatt-
þrepið einnig hjá báðum, enda þótt aðeins annað afli
teknanna. Þessi aðferð hefur þvi þann kost umfram þá
síðastnefndu að vera enn hlutlausari en hún gagnvart því
hvort hjónanna vinnur fyrir tekjunum. Samkvæmt
helmingaskiptareglunni skiptir engu máli hvernig tekju-
öflun heimilisins skiptist milli hjónanna.
Fjórða meginreglan er svo sú samsköttun, sem tiðkast
hefur hingað til. Hér hefur að vísu verið sett fram mjög
einfölduð mynd af möguleikum i hjónasköttun því að ótal
afbrigði eru hugsanleg af hverjum þeirra kosta sem
nefndir hafa verið hér að framan. Helmingaskiptareglan
sem frumvarpið gerir ráð fyrir, hefur verið notuð bæði í
V-Þýskalandi og Bandaríkjunum um alllangt skeið og
þótt gefa góða raun í þeim löndum. Gert er ráð fyrir í
frumvarpinu að hjón telji sameiginlega fram allar tekjur
sínar og eignir á svipaðan hátt og verið hefur. Frá
þessum sameiginlegu tekjum sé síðan dreginn frá sá
frádráttur sem frumvarpið heimilar. Mismunur af þess-
um tölum, svonefndur tekjuskattstofn, er síðan tekinn og
honum skipt upp til jafns í tvo helminga og skattur hjóna
reiknaður af hvorum helmingi fyrir sig. Vinni hjónin
sameiginlega meira en 12 mánuði á ári utan heimilisins
fá þau siðan tvenns konar afslætti frá skatti vegna þess
aukakostnaðar sem af slíkri útivinnu leiðir. Er annars
vegar svonefndur heimilisafsláttur sem hjónum hlotnast
án tillits til þess hvort þau hafa börn á framfæri sínu eða
ekki. Hins vegar er svonefndur barnabótaauki sem
einungis veitist þeim hjónum, sem hafa börn á framfæri
sínu. Gengur hann til skuldajöfnuðar öðrum opinberum
gjöldum, en greiðist út ef eitthvað er þá eftir á sama hátt
og barnabætur gera samkvæmt gildandi lögum. Þegar
skattur hefur þannig verið reiknaður út sitt í hvoru lagi,
fyrir hvort hjóna um sig, er hann sameinaður og birtur í
einu lagi eftir nánari ákvæðum ríkisskattstjóra og inn-
heimtur á svipaðan hátt og verið hefur, þannig að hjón
bera ábyrgð á sköttum hvors annars á sama hátt og
hingað til hefur gilt.
Frumvarpið gerir ekki mun á gjaldendum eftir kyn-
ferði gagnstætt þvl sem gildandi lög gera. Hugtökin karl
eða kona koma ekki fyrir í frumvarpinu heldur er
einungis rætt um einstaklinga eða hjón og skiptir sam-
kvæmt frumvarpinu engu máli hvort hjónanna aflar
teknanna. Það hagræði sem hjón hafa af þeim breyting-
um, sem í frumvarpinu felast, er að mestu leyti óháð því
hversu tekjuhá þau eru, gagnstætt 50% frádráttar-
heimildinni f gildandi lögum, sem kemur konum þeim
mun betur því hærri tekjur sem þær hafa. Áhrif frum-
varpsins verða þau, að skattar hjá þeim hjónum, þar sem
konan hefur ekki unnið utan heimilis, lækka nokkuð.
Hins vegar munu skattar þeirra hjóna, þar sem konan
vinnur fyrir tiltölulega háum launatekjum, breytast til
hækkunar.
Ef við tökum dæmi af hjónum sem eiga tvö börn, þar
sem bæði vinna úti allan daginn, þá munu skattar þeirra
standa f stað, ef konan hefur um 1150 þús. kr. í laun. Hafi
konan hærri laun munu skattarnir hækka heldur en á
hinn bóginn hreyfast heldur niður á við ef hún hefur
lægri laun. Þessu til skýringar vil ég nefna nokkur dæmi.
Meðallaun iðnverkakvenna sem unnu allan daginn voru i
fyrra 875 þús. kr. Ef við hugsum okkur að þessi kona hafi
verið gift verkamanni í fiskiðnaði en meðaltekjur þeirra
voru á sama ári 1.100 þús„ þannig að heildartekjur
heimilisins voru tæplega tvær milljónir, þá mun hagur
þessara hjóna við frumvarpið batna um 47.600 kr„ það er
að segja 47.000 kr. munu til viðbótar frá þvi sem nú er
verða borgaðar upp I útsvör þessara hjóna þannig að
heildargreiðslan verður 99.200 kr. upp í útsvar.
Ef við tökum hins vegar það dæmi, að bæði hjónin
vinni við fiskvinnslustörf, og hafi hvort um sig 1,1
milljón kr. í tekjur af þeim störfum sem eru meðallaun í
þeirri grein, þannig að heildartekjur heimilisins verði 2,2
millj. þá hækkar sú upphæð sem ríkissjóður greiðir upp I
útsvar þessara hjóna um 7.200 kr. eða úr 5000 kr. í 12.200
kr. Ef tekjur konunnar fara hins vegar yfir 1150 þús,.kr,
markið þá fer breytingin að verða þeim hjónunum heldur
óhagstæð.
Ef við tökum dæmi um hjúkrunarkonu sem hafði
meðallaun þeirra kvenna sem unnu allt árið I fyrra eða
um 1.415.000 kr. og látum hana vera gifta grunnskóla-
kennara sem hafði 1.470.000 kr. I laun, sem sömuleiðis er
nærri meðallagi þeirrar stéttar þá eykst skattbyrði
þessara hjóna úr 193.400 í 250.700 kr. eða um 57.300 kr.
og ef við látum bæði hjónin vera löglærða fulltrúa í
þjónustu ríkisins sem vinna fulla dagvinnu og þar að
auki tvo yfirvinnutíma á dag þannig að heildarárslaun
hvors um sig verði 1.620.000 kr. þá eykst skattbyrði
þeirra hjóna úr 291.500 I 386.900 eða um 95.400 kr.
Hér hef ég tekið nokkur dæmi til samanburðar á
skattlagningu samkvæmt gildandi lögum og frum-
varpinu. í þeim öllum hafa bæði hjónin unnið úti. Eins og
sést á þessum dæmum þá er frumvarpið hagstætt þeim
konum sem unnið hafa úti fyrir minna en 1150 þús. kr. en
hins vegar óhagstætt hjá þeim þar sem konan vinnur
fyrir meiri tekjum. Hins vegar verður að hafa I huga að
það sem við miðum við eru reglur gildandi laga um
skattlagningu hjóna, og þvi verður ekki neitað að þær eru
ákaflega ósanngjarnar og eru þær konur sem til sfn hafa
látið heyra þessu sammála. Við getum tekið dæmi þar
sem heildartekjur heimilisins eru 3 mkr. Ef eiginmaður-
inn vinnur fyrir þeim öllum borga þessi hjón samkvæmt
gildandi lögum 415.600 kr. I skatt. Ef eiginmaðurinn
vinnur fyrir 2 m.kr. en konan fyrir 1 mkr. greiða hjónin
213.600 kr. I skatt. Vinni konan hins vegar fyrir öllum
tekjunum þá greiðir ríkissjóður upp I útsvar þessara
hjóna 121.900 kr. með barnabótum. Af þessu sést að það
munar hvorki meira né minna en 536.000 kr. á skatt-
greiðslu þessara hjóna eftir því hvernig þau skipta með
sér verkum utan heimilisins. Það eru breytingar frá
þessum sköttum sem við erum aó miöa við. Sannleikur-
inn er sá, að 50% frádráttarregla á launum eiginkvenna
hefur löngu gengið sér til húðar. í henni felst að skatta-
legt hagræði vex I réttu hlutfalli við auknar tekjur en
helst ekki á neinn hátt I hendur við þann kostnað sem
leiðir af öflun teknanna. Frá þessu kerfi er horfið með
frumvarpinu og það er einmitt þess vpgna sem giftar
konur með tekjur yfir 1150 þús, kr. fá skattahækkun
samanborió við gildandi skattalög, en 10—15% giftra
kvenna sem vinna utan heimilis höfðu á sfðast liðnu ári
hærri tekjur en nam 1150 þús. kr. Breytingin mun þvi
einungis verða tiltölulega fáum hjónum óhagstæð, en
mun kosta ríkissjóð um 1.000 m. kr. og koma öðrum
hjónum til góða.