Morgunblaðið - 08.02.1977, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRUAR 1977
hentur og má segja aö myndast
hafi vináttukeðja þar sem enginn
hlekkurinn er öðrum veikari.
Höfum við margsinnis fundið
hvað okkur er nauðsyn þessarar
samheldni. Það er ekki alltaf sól-
skin í lífinu og er þá gott að finna
nálægð vina.
Nú hefur dregið ský fyrir sólu.
Við stöldrum við og hugurinn
hvarflar til vinkonu okkar og
bjartar minningar streyma fram.
Allar gleðistundirnar á heimilum
okkar og á ferðalögum hér heima
og erlendis. Það voru ekki bara
við vinkonurnar sem tökum þátt i
þeim, nei, þar var öll fjölskyldan
þátttakendur. Minnisstæðast er
ferðalag, sem við fórum ásamt
eiginmönnum til Spánar árið
1969. Ferð þessi er okkur öllum
ógleymanleg og sýndi fyrst og
fremst hve samstilltur hópurinn
er.
Heiða átti framúrskarandi góð-
an og skilningsríkan eiginmann,
sem stóð ávallt við hlið hennar og
styrkti hana á erfiðum stundum.
Hér var það kærleikurinn sem sat
í fyrirrúmi. Saman eignuðust þau
fallegt heimili að Ægissíðu 96.
Þar var alltaf jafngott að koma,
þvf bæði hjónin voru einstaklega
gestrisin. Mætti okkur ætíð hið
hlýja og bjarta bros Heiðu. Heim-
ilið var henni allt og húsmóðir var
hún í orðsins fyllstu merkingu.
Með söknuði kveðjum við Heiðu
og þökkum samfylgdina. Minning
hennar mun lifa i hugum okkar.
Við biðjum góðan guð að styðja
og styrkja Magnús, dæturnar og
fjölskyldur þeirra.
Saumaklúbburinn.
„Svipþyrping
sækir þing
í sinnis hljóðri borg“
G.Th.
Þessi orð skáldsins komu mér í
hug, þegar ég settist við að festa á
blað nokkur kveðjuorð til Ragn-
heiðar Guðmundsdóttur frá
Styrktarfélagi vangefinna. Svip-
myndir frá fyrstu kynnum okkar
sóttu að, enda minntumst við
þeirra oft með ánægju. Þessi
kynni hófust heima í dalnum
hennar Heiðu, Norðurárdal í
Borgarfirði, þegar við vorum 14
og 15 ára gamlar. Þá var ég snún-
ingastelpa í skálanum hans Vig-
fúsar á Hreðavatni, en Heiða
heimasæta á Svartagili austan-
vert við ána, beint á móti gamla
skálanum. „Hvað elskar sér líkt“,
segir máltækið, og við Heiða
kynntumst fljótt og skiptumst á
heimsóknum yfir ána, þegar færi
gafst frá amstri við uppþvott og
snúninga hjá mér og aðstoð við
búskapinn hjá henni. Faðir
Heiðu, Guðmundur Gíslason, bjó
snotru búi á Svartagili, að því er
best ég man, en mér eru þó miklu
minnisstæðari viðtökurnar innan
dyra hjá húsfreyjunni, Jónínu
Davíðsdóttur. Þar réðu gestrisnin
og snyrtimennskan rikjum, þótt
hvorki væri hátt til lofts né vítt til
veggja í litla bænum. Tvö systkini
yngri átti Heiða, Guðbjörgu og
Guðlaug, og einn hálfbróður
eldri, Skeggja Asbjarnarson
kennara.
Heimsóknir minar á æskuheim-
ili Heiðu voru sjálfsagt ékki ýkja-
margar að tölu þessi fjögur
skemmtilegu sumur í Borgarfirð-
inum. Samt finnst mér ég núna
muna svo mörg sumarkvöld með
henni á skemmtigöngu að eða frá
Norðuránni, því oftast fylgdum
við hvor annarri á leið eins og
vinkvenna var siður. Þá var mikið
hlegið, mikið spjallað og mörg
leyndarmálin sögð, svona eins og
gerist hjá stelpum á unglings-
aldri.
Heiða var fjarska falleg stúlka.
Hún minnti míg alltaf mest á lýs-
inguna af henni Mjallhvít kóngs-
dóttur í ævintýrinu góða, hárið
tinnusvart, húðin hvít og kinnarn-
ar rjóðar. Þar við bættust grá og
geislandi augu, fallegt bros og
dillandi hlátur. Og góð var hún og
hjartahfein, þessi borgfirska vin-
kona mín frá æskudögunum, og
þessum megin einkennum sínum
hélt hún til æviloka, þrátt fyrir
langvinn veikindi síðar á dögum.
Arin liðu og ég missti sjónar af
Heiðu um sinn, en veturinn 1944
minnir mig, kem ég inn í efna-
laugina Glæsi hér f borg og hitti
hana þar við afgreiðsluborðið,
glaða og reifa að vanda. Þarna var
lika snaggaralegur strákur frá
Vestmannaeyjum á hlaupum ým-
ist fram i afgreiðslu eða inn i
efnalaug, gaf sér þó tíma til að
glettast við Heiðu, en þvf tók hún
með þeim glaðværu hlátrum og
spaugsyrðum, sem ég mundi svo
vel frá fyrri kynnum okkar. Hún
var þá búin að vera á húsmæðra-
skólanum á Staðarfelli, fluttist til
Reykjavfkur í atvinnuleit og bjó
hjá frændfólki sfnu hér. „Strák-
urinn“ káti var enginn annar en
Magnús Kristinsson, sem Heióa
giftist í desember 1946.
Einn eða tvo vetur störfuðum
við Heiða saman í góðtemplara-
stúku, en eftir það voru fundir
okkar strjálir um iangt skeið og
þá þannig, að við hittumst af til-
viljun á götu, sögðum hvor ann-
arri tiðindi af börnum og búskap,
hétum gagnkvæmum heimsókn-
um, sem aldrei varð þó af. En það
var eins með okkur Heiðu og
marga J»á sem kynnast á unglings-
aldri, það var alltaf auðvelt að
taka upp þráðinn að nýju, þótt
langt liði á milli.
Kynni okkar endurnýjuðust
fyrir allmörgum árum með þeim
hætti, sem hvoruga okkar óraði
fyrir, þegar við skondruðum
áhyggjulausar um æskuslóðir
Heiðu í Norðurárdalnum. Hún
hringdi til min til þess að leita
ráða vegna yngstu dóttur sinnar,
Jóninu, sem var vanheil frá fæð-
ingu. Hún vissi, að ég átti nokkru
eldri dóttur, sem likt var ástatt
um, og að ég hafði þá starfað
nokkur ár f stjórn Styrktarfélags
vangefinna. Þá sem oftar var ég
fegin að geta miðlað nokkuð af
reynslu minni og rætt þessi við-
kvæmu mál við Heiðu, sem var
alla tfð, eins og hennar var von og
vísa, góð og umhyggjusöm móðir
dætranna sinna þriggja. Jónína
litla fékk vist á leikskóla Styrkt-
arfélagsins, Lyngási, og síðar á
Skálatúnsheimilinu, en þar lést
hún á niunda aldursári, árið 1969.
Styrktarfélagi vangefinna bætt-
ust úrvals liðsmenn þar sem þau
voru, Ragnheiður og Magnús, Þau
voru samhent í þeim störfum sem
öðru. Magnús hefur lengi átt sæti
í stjórn Styrktarfélagsins og er nú
formaður þess. Einnig hefur hann
verið ,lengi f stjórn Skálatúns-
heimilisins, en við það heimili
stofnuðu þau hjónin sjóð til minn-
ingar um Jónfnu dóttur sína og
hefur fé úr honum komið vistfólk-
inu þar að margvíslegum notum
og glatt það á undanförnum ár-
um. Heiða var hlédræg að eðlis-
fari og hafði sig ekki i frammi á
málfundum. En hún hafði mikinrt
og einlægan áhuga á störfum
Styrktarfélagsins. Aldrei heyrði
ég hana telja eftir allan þann
tíma, sem bóndi hennar varði f
þess þágu með öðrum erilsömum
störfum. Slfkt verður aldrei full-
þakkað, en þó var það erindið
með þessum fáu linum að flytja
kveðjur og þakkir til Heiðu frá
okkur félögum, hennar og vinum
f Styrktarfélagi vangefinna fyrir
hennar mikla en hógværa þátt í
fórnfúsu starfi Magnúsar fyrir
skjólstæðinga þess. Vonandi á ég
enn eftir að aka um Norðurárdal-
inn og renna augunum heim að
bænum hennar Heiðu á Svarta-
gili. Hann er löngu kominn i eyði,
og nafnið á honum er skuggalegt.
Samt fer mér sem fleirum, að
bjartar minningar um fallega og
góða stúlku sem sleit þar barns-
skónum, bera á hann bjarma, sem
seint fölnar, og síðast f hugum
þeirra, sem þekktu hana best.
Sigríður Ingimarsdóttir.
Þann 28. janúar s.l. lést í Land-
spitalanum vinkona okkar hjón-
anna frú Ragnheiður Guðmunds-
dóttir.
Heiða var hún ætfð kölluð með-
al ættingja og vina.
Heiðu kynntist ég fyrst árið
1942, er hún kom starfsstúlka i
Klæðagerðina Última h/f. Þar var
ég þá nýbyrjaður nám. Heiða var
þá nýkomin til Reykjavíkur.
Ég man hvað þessi unga stúlka
þótti frfð sýnum. Hárið dökkt, en
ljós var hún á hörund, augun
tindruðu af glettni og gáska, þvi
lundin var létt. Á vinnustaðnum
var oft glatt á hjalla á þeim gömlu
góðu dögum, sem við áttum eftir
að minnast oft á, sfðar meir.
En þó kynni okkar yrðu ekki
löng á vinnustað, þá vildi svo til
að leiðir okkar lágu aftur saman
fyrir rúmum 20 árum. Það atvik-
aðist þannig að konan mfn, ásamt
fimm öðrum konum, stofnuðu
með sér saumaklúbb. Og þar var
Heiða ein þeirra. Þessar sex kon-
ur voru allar giftar, og það má
með sanni segja að þær hreinlega
innleiddu okkur eiginmennina i
þennan saumaklúbb.
Þannig þróuðust góð kynni og
vinátta á milli alls þessa fólks.
Okkur mun öllum minnisstæðar
þær mörgu ánægjustundir, sem
við höfum notuð á þessum árum.
En nú hefur fyrsta skarðið ver-
ið höggvið f þennan samstillta
hóp. Heiða er horfin, of fljótt að
okkur finnst. En enginn má sköp-
um renna.
Eftir þrotlausa baráttu siðustu
ára, hefur hinn illkynjaði sjúk-
dómur, sem mannlegur máttur
fær svo lftið við ráðið, sigrað.
Þannig erum við oft áþreifanlega
minnt á hverfulleika lffsins. Við
eigum það ekki vfst á morgun,
sem er okkar i dag.
í lífi Heiðu skiptust á skin og
skúrir, eins og verða vill hjá okk-
ur mannanna börnum.
Heiða giftist 21. des. 1946 Magn-
úsi Kristinssyni forstjóra, öðlings-
manni, sem reyndist henni ein-
stakur lifsförunautur, jafnt f
blíðu sem striðu.
Þau hjónin eignuðust þrjár
dætur; Ágústu Kristinu, Sofffu og
Jóninu. Þær Ágústa Kristfn og
Sofffa eru báðar giftar ágætis
mönnum. En skugga bar á lífs-
braut yngstu dóttur þeirra hjóna,
Jónínu, en hún fæddist vangefin.
Hana misstu þau svo níu ára
gamla.
En einmitt þessi mikla lifs-
reynsla varð þeim hjónum
kveikja að eldlegum áhuga fyrir
velferð slfkra barna. Ég tel vist að
þar hafi Styrktarfélagi vangef-
inna hlotnast góður liðsauki. í þvi
39
félagi hafa þau hjónin starfað
mörg undanfarin ár, og er Magn-
ús nú formaður þess félags. Og þó
að Heiða væri ekki starfhæf nú
síðustu árin, vegna veikinda
sinna, þá var hugur hennar bund-
inn þar þótt höndin megnaði lit-
ils.
Þannig getur mótlæti lífsins
stundum leitt gott af sér, enda
eina frambærilega ástæðan með
tilgangi þess. Heiðu tel ég hafa
verið gæfumanneskju, þrátt fyrir
andstreymi og veikindi, sem á
vegi hennar urðu.
Nú þegar Heiða er öll og
kveðjustundin runnin upp, þá
gerast minningarnar áleitnar.
Heimili Heiðu og Magnúsar, að
Ægissiðu 96, verður helsti vett-
vangur þeirra minninga. En þar
hafa þau búið rúma tvo áratugi. Á
heimili þeirra höfum við hjónin
ávallt átt gestrisni og góðvild að
mæta, enda ófáar þær stundir,
sem við áttum þar. Margar voru
einnig þær skemmtiferðir sem
farnar voru, bæði hérlendis og
erlendis.
Eftirminnilegust verður okkur
sú stund, sem við áttum á nýárs-
dag á þeirra indæla heimili.
Allar eiga þessar minningar
það sameiginlegt, að um þær leik-
ur aðeins birta, enginn skuggi, og
munum við hjónin varðveita þeSs-
ar ljúfu minningar, svo lengi sem
hugurinn er heill. Því vissuiega
eru góðar minningar gulli betri.
Á síðastliðnu ári hrakaði heilsu
Heiðu svo mjög, að hún dvaldi á
sjúkrahúsum alltaf öðru hverju
en þess á milli var hún heima
þegar hún hafði fótavist. Siðasta
dvöl hennar á heimili sinu var nú
um jól og áramót, en strax í byrj-
un þessa árs, var hún lögð inn á
sjúkrahús og I þetta sinn átti hún
ekki þaðan afturkvæmt.
A<> Hryggjast og glrðjast
hér um fáa daRa.
Að heilsast og kveðjast
það er Iffsins saga.
Þetta er einn þáttur samskipta
okkar mannanna hér i þessum
heimi.
Heiðu þökkum við að leiðarlok-
um allt það sem hún var okkur,
sem ekki verður hér upp talið.
Við biðjum henni Guðs blessunar
á hinu nýja tilverustigi og vonum,
að þar megi hún endurheimta aft-
ur glaðværð sína og gleði, sem
hún átti í svo rikum mæli.
Að endingu vil ég og fjölskylda
mín færa Magnúsi, Ágústu Krist-
inu, Soffíu, svo og öllum öðrum
aðstandendum innilegar samúð-
arkveðjur okkar allra.
Valur.
Minning:
Ólafur Jónsson
Stóru Ásgeirsá
Hinn 14. desember sl. lést á
Landspitalanum Ölafur Jónsson
bóndi á Stóru Ásgeirsá í Viðidal.
Ölafur var fæddur á Söndum i
Miðfirði 6. nóvember 1888. For-
eldrar hans voru Jón Skúlason
bóndi þar og fyrri kona hans,
Steinunn Daviðsdóttir, frá Þor-
gautsstöðum i Hvítársiðu. Móðir
Ölafs lést á besta aldri árið 1891
þegar Ólafur var aðeins þriggja
ára. Honum mun hafa orðið
móðurmissirinn sár þó að hann
nyti forsjár föður sins og síðan
síðari konu hans, Guðbjargar
Ólafsdóttur frá Heiði á Álftanesi.
Synir þeirra Steinunnar og Jóns
Skúlasonar, sem náðu fullorðins
aldri, voru tveir: Ólafur og Jón,
siðar bóndi á Söndum. Heimilið á
Söndum var í tíð Jóns Skúlasonar
frábært að reisn og búskapur þar
viðurkenndur bæði fyrir hagsýni
og snyrtimennsku. Jón Skúlason
var forystumaður bænda í
verslunarmáium en félagsverslun
bænda á samvinnugrundvelli var
þá að ná fótfestu. Hið fyrsta þess-
ara félaga, Húnaflóafélagið, áttí
sér ekki langa sögu en litrika og
stórhugur bænda á þeim tima var
undrunarverður. Siðan komu
önnur verslunarsamtök I stað
þeirra sem hurfu. Höfuðtil-
gangurinn var ávallt sá sami, að
ná betri verslunarkjörum bæði
með þá vöru sem bændur þurftu
að kaupa til heimila sinna og þá
sem þeir höfðu að selja til öflunar
gjaldeyris.
Ólafur fór til húnaðarnáms á
Hóium í Hjaltadal haustið 1909.
Vafalaust hefur það verið honum
góður skóli enda minntist hann
oft á dvöl sina þar og skóla-
stjórann sem þá var Sigurður Sig-
urðsson. Áhugi Sigurðar á fram-
förum og nýbreytni i búnaðar-
háttum er þjóðkunnur. Aldrei hef
ég heyrt nokkurn nemanda hans
minnast hans öðruvisi en með
aðdáun á hæfileikum hans og
áhuga.
í aprilmánuði árið 1912
kvæntist Ólafur Margréti
Jóhannesdóttur frá Útibleiks-
stöðum í Miðfirði. Höfðu þau
bæði dvalið á Akureyri um vetur-
inn og giftust þar. A fardögum
það vor hófu þau búskap-á Stóru
Ásgeirsá. Þar var þeirra ævistarf
unnið og heimili svo lengi sem
heilsa leyfði. Það reyndust verða
64 ár. Margrét lést á-sjúkrahúsinu
á Hvammstanga hinn 15. júli sl.
Stóra Ásgeirsá var byggð á
Landnámsöld. Þar hefur oft verið
vel búið og þar setið bændur við
góð efni. Tún er grasgefið og
engjabúskapur á harðvelli
meðfram Viðidalsá. Um langt
skeið fylgdi jörðinni verulegur
hluti afréttarinnar Austurheiðar
sem þá var kölluð Ásgeirsárheiði.
Þegar kirkja lagðist niður á Stóru
Ásgeirsá féll heiðin undir kirkju-
staðinn Viðidalstungu.
Þegar Ólafur hóf búskap á
Stóru Asgeirsá mun hann hafa
notið góðra efna frá föður sínum
og gat hafið búskapinn án þess að
stofna til skulda. Skuldir voru
Ólafi fremur litið ánægjulegt
hugtak og i andstöðu við þá hag-
fræði sem hann byggði sinn
búskap og búhyggindi á. Sjaldan
naut Ólafur sín betur en i við-
ræðum um slik mál. Glöggskyggni
hans i fjármálum var ósvikin. En
þegar höfuðþættirnir í velgengni
í fjármálum fóru að verða spila-
mennska með stöðugt verðminni
krónur þá stóð hann eftir, stóð
áfram á þeim grunni ráðdeildar
og hófsemi, sem best hefur dugað
þjóðinni. Nútiðarhagfræði, sem
skapar skilyrði til þess að láta
taprekstur þýða stórgróða, kærði
hann sig ekki um.
Þegar þau Ölafur og Margrét
hófu búskap var jörðin fremur
illa húsuð. Ólafur hóf þegar að
húsa hana með vönduðum bygg-
ingum, fjárhúsum og . hlöðum.
Leið ekki á löngu þar til búskapur
þeirra var til fyrirmyndar bæði
úti sem inni. Ólafur var frábært
snyrtimenni i allri umgengni á
jörð sinni. Smiðju átti hann og
vann i henni til búsþarfa. Á þeim
tima þurfti flest að. vinna heima
sem búskapurinn þurfti við, úti
sem inni. Fram yfir 1930 var það
venja að hafa allmargt fólk i
heimili þar sem búskapurinn
leyfði. Á Stóru Ásgeirsá var á
þessum árum margt ágætisfólk og
húsbændurnir hjúasælir. Ber það
glöggt vitni hversu margt valdist
á heimilið af ungu og- tápmiklu
fólki.
Arið 1931 byggði Ólafur
heimilisrafstöð við ána sem
bærinn er kenndur við. Þá voru
rafstöðvar að koma á nokkur býli
sem höfðu til þess aðstöðu. Til að
veita þessu verki forstöðu fékk
Ólafur Stefán Runólfsson frá
Hólmi á Siðu. Atorka þeirra
Hólmsbræðra, Bjarna og Stefáns,
um raforkuframkvæmdir var
alkunn og þó einkum Bjarna.
Minntist Ólafur komu hans að
Stóru Ásgeirsá meðan fram-
kvæmdir stóðu yfir og þóttu
honum handtökin góð. Það var
ekki fyrr en aldarfjórðungi síðar
að rafmagn var lagt i Viðidalinn
en fram að þeim tíma var Stóra
Ásgeirsá eina býlið sem það hafði.
Ólafur fór sjaldan að heiman og
á heimili sinu kunni hann best við
sig. Hann var hlédrægur í félags-
málum og sjaldan á mann-
fundum. Eitt sinn var hann kos-
inn oddviti sveitarinnar en kom
þannig málinu að annar var kos-
inn í hans stað. Hlédrægni Ölafs i
félagsmálum held ég að einkum
hafi stafað af tvennu: Hann vildi
vinna heima og hann vissi að
hann felldi ekki skap við nema
suma þeirra sem hann hefði þurft
að vinna með. Ólafur var vel
gefinn bæði til hugar og handar.
Mér er það í minni er ég heyrði
hann eitt sinn taka til máls á
mannfundi hversu vel hann flutti
mál sitt. Sjálfsagt hef ég hlustað
betur vegna þess hve sjaldgæft
það var að heyra hann taka til
máls á fundum.
Þegar litið er til baka er mér
Ólafur mest i minni á tveimur
skeiðum ævi hans: Þegar hann á
manndómsskeiði bjó sinu
myndarbúi sem stóð langt framar
öðrum um framfarir í búskap,
snyrtimennsku og efnahag. Og
síðar þegar hann var orðinn einn
á jörð sinni, öldungur sem engan
lét segja sér fyrir um hversu hann
Framhald á hls. 35