Morgunblaðið - 23.10.1977, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1977
Skuggi Hitlers hafði mikil völd — og í öngþveiti
síðustu daga Þriðja ríkisins hvarf hann eins og
skuggi. Eftir sjálfsmorð Hitlers var Martin
Bormann valdamesti maður Þýzkalands — í 2 daga
„Bormann hefur gert skrifstofu flokksins að pappírsskrifstofu. Daglega sendir hann út fjallháan
stafla af bréfum og skjölum, sem umdæmisstjórarnir í hita baráttunnar núna hafa í reyndinni engan
tfma til að lesa einu sinni."
Þessar Ifnur skrifaði Joseph Goebbels hinn 4. aprfl 1945 í dagbók sfna, sem um þessar mundir er að
koma út í Þýzkalandi á vegum forlagsins Hoffmann und Campe. Það var eðlilegt, að Goebbels kvartaði
yfir þessu, þvf að strfðið var tapað: Rússar voru að Ijúka við að umkringja Berlfn. Adolf Hitler ráfaði
eins og vofa um göng neðanjarðar byrgisins í garði kanslarahallarinnar í Berlfn, hann var boginn í
baki, hægri handleggur hans titraði og slefan rann úr munni einræðisherrans ellihruma fyrir aldur
fram.
Joseph Goebbels flutti niður í byrgið með Mögdu, konu sfna, og sjö börn. Einnig kom þangað Eva
Braun, sem verið hafði ástmær Hitlers um árabil. Síðustu dagar Þriðja rfkisins voru f nánd. En þó hélt
Martin Bormann ótrauður áfram að vinna að sfnum sfðustu vélabrögðum: Hermann Göring var f
stofufangelsi f Obersalzberg og Heinrich Himmler yfirlýstur svikari.
Bormann tók upp
Ifk Evu Braun
Þegar valdhafar Þriðja rikis-
ins réðu ekki yfir meira land-
svæði en einum ferkílómetra og
héngu aðgerðarlausir eins og
moldvörpur undir jörðinni,
ákvað Hitler að fremja sjálfs-
morð. En fyrst gekk hann að
eiga Evu Braun. Bormann út-
vegaði lafhræddan embættis-
mann frá hjúskaparskrifstofu
og var sjálfur svaramaður —
eins og Hitler hafði einu sinni
verið gagnvart honum. 29. apríl
las Hitler fyrir stjórnmálalega
og persónulega erfðaskrá sína.
Hann útnefndi Dönitz, stórað-
mírál, ríkisforseta, Joseph
Goebbels ríkiskanslara og Mar-
tin Bormann, „tryggasta flokks-
félaga minn“, flokksráðherra.
30. apríl var málum þannig
komið: Hitler náði í eiginkonu
sína í herbergi þeirra, og þau
kvöddu bæði í annað sinn
Goebbels, Bormann og aðra.
Síðan fór Hitler aftur með Evu
inn í herbergi þeirra. Nokkrar
mínútur liðu, og á meðan biðu
Hitlers og afrit af hinni stjórn-
málalegu.
Læknirinn Ludwig Stumpf-
egger kom. Hann hafði tekið að
sér að svifta sex börn Goebbels
lífi. Það gerðist klukkan sex.
Foreldrarnir létust tveimur og
hálfri stundu síðar.
Þegar dimmt var orðið, fór
hver hópurinn á fætur öðrum
af stað burt. Þeir fetuðu sig
áfram eftir göngum neðanjarð-
arlestarinnar. Þeir þorðu vart
að nota vasaljósin, því að Rúss-
arnir sátu einnig um brautar-
göngin. Hópurinn, §em Bor-
mann var í, komst að brautar-
stöóinni við Friedrichstrasse.
Varnarlfna skriðdreka var nú
á milli þeirra og Rússa. Þeir
fóru i skjóli nokk^ra þýzkra
skriðdreka, sem skyndilega
birtust.
Við yfirheyrslur alþjóðlega
herdómstólsins í NUrnberg
skýrði Kempka, bílstjóri
Hitlers, þannig frá: Skriðdreki
varð fyrir sprengju og sprakk í
loft upp. Loftþrýstingurinn
þeytti öllum burt, og í ljósskin-
inu sást greinilega, að Bormann
hafði hnigið dauður niður. En
líkið sá hann ekki aftur ...“
Á þessum stað — i orðsins
bókstaflegu merkingu — hefst
hinn áratuga langi spurninga-
leikur um hið dularfuila hvarf
Martins Bormanns. Komst
hann undan?
Þegar árið 1945 sagði hinn
fyrrverandi æsk-ulýðsleiðtogi,
Axmann, sannleikann í málinu
— en enginn trúði honum.
Jochen von Lang: „Því að Bor-
mann slapp ósærður frá spreng-
ingunni og hinir líka.
Þeir komust klakklaust í
námunda við neðanjarðar
brautarstöðina Lehrter Bahn-
hof. Þeir sáu, að hermenn úr
Rauða hernum stóðu á brautar-
pallinum. Bormann, Naumann,
Schwágermann, Axmann, Welt-
zin og Stumpfegger hlupu frá
járnbrautinni niður eftir In-
validenstrasse — rétt hjá rúss-
neskum varðmönnum.
Rússarnir héldu, að þeir
væru hermenn úr þjóðfylking-
unni, sem væru á flótta, buðu
þeim sígarettur og fóru að
reyna að tala við þá á mjög
Er þetta beinagrind Martins Bormanns?
„Bormann sást 1 slðasta sinn í Berlfn 2. maf 1945, en þó telja menn
sig oft hafa orðið hans varir á öðrum stöðum vfðs vegar um heim —
ýmist sem verkstjóra f Astralfu eða sem nautabúseiganda f Bólivfu
eða fróman Franziskusarmunk á Italfu. Rfkissaksóknarinn í Frank-
furt hefur boðið 100 000 mörk þeim, sem veitt getur upplýsingar,
sem leiða til handtöku Bormanns — en árangurslaust. Arið 1972
fannst beinagrind við byggingargröft í Berlfn, og sérfræðingar
telja, að þar sé komin hauskúpa hans. En þrátt fyrir ítarlegar,
læknisfræðilegar umsagnir hefur ekki verið hægt að taka af allan
vafa. En rfkissaksóknarinn í Frankfurt er fullviss um, að þetta sé
rétta hauskúpan og ósviknu beinin af Bormann og geymir þau f
öryggisgeymslu embættisins — í pappakassa."
AðstoðarmaðurMyrkrahöfdingjans
hinir í gangi fyrir framan. Eitt
einstakt skot kvað við.
Eftir nokkra stund opnaði
hinn fámenni hópur dyrnar að
herberginu. Hitler lá á sófa,
sem var alblóðugur. Hann hafði
skotið sig í gagnaugaó. Hægra
megin við hann lá Eva Hitler,
einnig látin. Hún hafði tekið
inn eitur. Þetta var mánudag-
inn 30. aprfl kl. 1945 kl. 3.30
siðdegis, tíu dögum eftir 56. af-
mælisdag Hitlers.
Bormann lyfti upp líki Evu
Braun til að bera það út í garð
kanslarahallarinnar. Einkabfl-
stjóri Hitlers, Erich Kempka,
hrifsaði likið frá honum: „Eva
hataði Bormann," sagði
Kempka mörgum árum síðar,
„ekki feti lengra skyldi hún
vera í örmum Martins Bor-
manns.“
Bormann stóð við innganginn
í byrgið með hægri hönd lyft til
hinztu „Heil Hitlers" kveðju. 1
ósandi eldi brunnu lík Evu og
Adolfs Hitlers.
Nú var íiormann voldugasti
maður Þýzkalands, hinn raun-
verulegi arftaki Hitlers. En
hann hafði hvorki þjóð né land.
Aðeins nokkur hundruð metrar
voru milli sovézku hersveit-
anna og Ríkiskanslarahallar-
innar.
Jochen von Lang, en bók
hans um ævi Bormanns, „Der
Sekretár", er nú að koma út,
lýsir síðustu stundum Bor-
manns þannig: „Hann varð sér
úti um smápoka úr vaxdúk,
saumaði hann 'innan undir
jakka gráa einkennisbúnings-
ins síns og fól þar frumrit áf
hinni persónulegu erfðaskrá
„Brúðkaup heima hjá Hitler. Bormann er ásamt Hitler að leita að
gjöf fyrir hann handa systur Evu Braun, Gretl, sem árið 1944 gekk
að eiga stormsveitarforingjann Hermann Fegelein. Rétt fyrir
stríðslok sá Bormann um það, að Fegelein yrði skotinn 1 nafni
Hitlers vegna meintra drottinssvika."
bjöguðu máli, „woina kaputt,
Gitler kaputt," og horfðu undr-
andi á gervihandlegg Axmanns.
Þetta var of mikið fyrir bilað-
ar taugar Bormanns. Ásamt
Stumpfegger hélt hann áfram í
áttina til Charité, en hinir brut-
ust áfram vestur eftir
Invalidenstrasse í áttina til
Moabit. I námunda við Lehrter-
brautarstöðina sáu þeir i daufri
morgunskfmunni tvo menn
liggja á brúnni: Bormann og
Stumpfegger. Báðir voru dauð-
ir að því er virtist. Ekki sást
blóð né sár á þeim. Axmann
vissi, að hinir æðstu í byrginu
höfðu eiturhylki á sér og gerði
ráð fyrir, að báðir hefðu drepið
sig með þeim. En þar sem skot-
hríð var beint að þeim, gátu
þeir ekki kannað þetta nánar.“
Það er Jochen von Lang, sem
fuilyrðir, að hann hafi fundið
endanlegar sannanir fyrir
dauða Bormanns — í kjölfar
vitnisburðar Axmanns. „Ef tvö
lík hafa einhvern tíma legið á
brúnni, hlýtur einhver að hafa
flutt þau burt. I Berlín er til
„þýzk þjónustustöð til öflunar
vitneskju fyrir nána aðstand-
endur um fallna hermenn úr
hinum fyrri þýzka ríkisher.“
Þar var ekki að finna nafn
Bormanns, en aftur á móti var
Ludwig Stumpfegger skráður
þar.
Þó kom þar í ljós, að Rússar
hefðu skipað fjóra póstþjón-
ustumenn grafara 1945. Einn
þeirra vai; enn á lífi, Albert
Krumnow. Hann fór með mig á
staðinn, þar sem báðir hinir
látnu höfðu legið — nákvæm-
lega, þar sem Axmann hafði séð
þá.
Þessi
litli, feiti
féll alltaf
af börunum
Hann og félagar hans höfðu
borið hina dauðu á börum til
Sýningasvæðisins, sem þar er
nálægt, og jarðað þá í einni
gröf. En ekki gat hann þó sagt
nákvæmlega til um legu grafar-
innar ...
En dag nokkurn frétti ég, að
það ætti að grafa á þessu svæði.
Saksóknari ríkisins, Joachim
Richter, brást vel við og hafði
samband við lögregluna í Ber-
lín og byggingaryfirvöld þar.
Og reyndar rákust menn
mjög fljótt á tvær beinagrindur
— og þær lágu undarlega, haus-
kúpa annarrar við fætur hinn-
ar. Póstþjónninn Krumnow
hafði sagt okkur frá því, að þeir
hefðu alltaf verið að missa
„þennan litla, feita“ á leiðinni
ofan af börunum, þangað til
þeim hefði dottið í hug að hag-
ræða þeim svona, og þannig
hefðu þeir hvolft þeim í gröf-
ina.“
Jochen von Lang segir, að eft-
irleikurinn hafi verið auðveld-
ur. Mynd eða teikning, sem
fundizt hefur i Bandaríkjunum
af tanngarði Bormanns, er sögð
koma heim við samsvarandi
hluta hauskúpunnar. En þó eru
menn enn i vafa: Er Bormann
áreiðanlega dauður?
— svá —
úr „Welt am Sonntag“.