Morgunblaðið - 22.03.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1978
Kennaraháskólinn
hefur verið í fjárhags-
legu svelti um skeið
fíætt við Baldur Jónsson rektor
Kennaraháskóli íslands hefur undanfarin ár starfað eftir
lögum er sett voru á Alþingi vorið 1971. Fyrir skömmu var
lagt fram á þingi nýtt frumvarp til laga um Kennaraháskól-
ann sem nefnd er skipuð var af menntamálaráðherra 1972
hefur samið. Eins og mörgum er kunnugt hefur starfsemi
K.H.Í. breytzt mjög á undanförnum árum þar sem hið
svonefnda aðfaranám hefur nú lagzt niður og skólinn
starfar eingöngu sem háskóli, þ.e. tekur við stúdentum og
útskrifar þá sem kennara á grunnskólastigi. Mbl. ræddi við
Baldur Jónsson rektor K.H.Í. um ýmis málefni skólans.
— Kennaraháskólinn hefur
breytzt ákaflega ört á undanförn-
um árum og nú eftir að aðfara-
náminu sleppir eru tæplega 400
nemendur hér. Lögin sem sam-
þykkt voru á Alþingi vorið 1971
voru þegar látin koma til fram-
kvæmda og skólanum ætlað að
sníða starf sitt eftir því strax
sama haust. Margir héldu að
skólinn gæti ekki úlskrifað nægan
fjölda kennara þegar honum yrði
breytt í háskóla, en það hefur ekki
reynzt svo, aðsóknin er mun meiri
að honum en ráð var fyrir gert.
Síðustu árin fyrir breytinguna var
nemendafjöldinn hér mjög mikill
og síðustu fimm árin sem gamla
kerfið var við lýði voru útskrifaðir
samtals um 1000 kennarar.
Þessi fjöldi var feikinógur til að
brúa þá lægð sem myndaðist í tölu
brautskráðra við kerfisbreyting-
una ef hann hefði allur skilað sér
í kennslu, en það er nú.svo, að við
hittum þetta fólk í hinum marg-
víslegustu störfum.
Hvernig hefur aðsóknin verið
þessi fyrstu ár háskólans?
„I stórum dráttum hefur hún
verið í samræmi við það sem við
var að búast, en þó heldur meiri,
einkum nú á síðustu árum. Fyrsta
árið sem háskólinn starfaði,
1971—1972, komu 9 nemendur í
háskóladeildina, næsta árið voru
þeir 30, síðan 27 og í vetur, sjöunda
starfsárið, eru nýliðar 164.
Það hefur líka verið mjög góð
nýting á þessum árum, í fyrravor
útskrifuðust um 50 kennarar, í vor
verða þeir væntanlega milli 80 og
90 og síðan á annað hundraðið
hvað líður.“
Hafa kennarar útskrifaðir úr
háskóladeildinni fremur skilað sér
í kennslustörf en var fyrir breyt-
inguna?
„Já, ég held mér sé óhætt að
segja það, þó ég hafi ekki tölfræði-
legan samanburð að styðjast við
en ég hygg að það sé talsvert
meira um það.“
Hversu marga kennara þarf að
útskrifa á ári?
„Ég hef nú ekki heimildir um
það, en gömul spá gerir ráð fyrir
að það þurfi að vera um 50 fyrir
allt grunnskólastigið, en ég held að
megi tvöfalda þá tölu. Það er
annars ekki gott að segja hversu
marga æskilegt er að útskrifa. Við
tókum eiginlega við stærri hóp í
skólann í haust en við vildum fyrir
tilmæli ráðuneytisins, en hér er
orðið mjög þröngt. I sumar er
ráðgert að hefjast handa um að
stækka skólann en það tekur
a.m.k. þrjú ár, þannig að bygging-
armálin hefðu þurft að vera komin
lengra áleiðis. Aðallega vantar
okkur sérstofur, við höfum að vísu
sæmilegar. bráðabirgðastofur í
líffræði og eðlisfræði, en kennslu-
aðstaða þarf að vera betri og
vegna þrengsla verður að nota
þessar sérstofur einnig sem al-
mennar stofur."
Hvernig hefur gengið að breyta
skólanum úr skóla á menntaskóla-
stigi í skóla á háskólastigi?
„Þetta hefur ónéitanlega verið
mikil breyting og skólinn þarf sinn
umþóttunartíma, það er ekki hægt
að skipta á einni nóttu um
aðferðir. Við höfum orðið varir við
að deilt hefur verið á skólann fyrir
að hann sé ekki háskóli, en ég held
að það sé ekki réttmæt gagnrýni
nema að litlu leyti enda fer nú
háskólahugtakið að vera nokkuð
óljóst ekki síður en stúdentsprófið.
Eins og ég gat um áðan þá var
samþykkt á vordögum að breyta
skólanum og kennt samkvæmt því
strax um haustið. Sú hætta er
fyrir hendi að í skóla sem breytt
er úr skóla á menntaskólastigi í
skóla á háskólastigi í einu vet-
fangi, séu kennsluaðferðir í fyrstu
um of miðaðar við nemendur á
fyrra stiginu, þ.e. að kennarar
haldi áfram að kenna á svipaðan
hátt og áður. Við erum ekki einir
um slíka reynslu, því að svipuð
mun vera saga annarra þjóða, en
áþekkar breytingar á kennara-
menntun hafa víða átt sér stað á
undanförnum árum. Annars eiga
kennarar við kennaraháskólann
svipað nám að baki og verulegur
hluti framhaldsskólakennara og
kennara á háskólastigi, þ.e. loka-
próf frá háskóla og meira eða
minna nám og starf að því loknu
og leggjum við mikla áherzlu á
starfsreynslu kennara."
Hvað með þá gagnrýni að fyrsti
veturinn einkennist um of af
upprifjun?
„Stúdentspróf frá hinum ýmsu
deildum og skólum á nú orðið fátt
sameiginlegt nema nafnið, þ.e.
deildir og valsvið eru orðnar svo
margar að fólk með stúdentspróf
hefir mjög mismunandi nám að
baki. Námstíminn er að vísu
nokkurn veginn sá sami en inntak
námsins og hlutfall milli greina er
mjög breytilegt, þannig að erfitt
reynist að'byggja ofan á mennta-
skólanámið. Aðalvandinn er fyrsta
veturinn í svonefndum kjarna, en
kjarninn miðar að því að gefa
nemendum faglegan grundvöll til
að taka við kennslufræði hinna
ýmsu greina og vera færir um að
kenna svonefnda bekkjarkennslu
en það er skylduþáttur í náminu.
Segja má að námið sé byggt á
þremur aðalþáttum: uppeldis-
fræði, undirbúningi fyrir bekkjar-
kennslu og síðan valgreinum, en
hver nemandi velur sér tvær
valgreinar sem hann leggur stund
á að loknu fyrsta misseri. Segja
má að í kjarnanum sé um ákveðna
upprifjun að ræða, en nú er
mætingarskylda þar minni en
áður var, þannig að nemendur
þurfa síður að sækja tíma í efni
sem þeir hafa þegar numið og hafa
á valdi sínu, og eins er um
Baldur Jónsson rektor Kennara-
háskóla íslands á skrifstofu
sinni. Ljósm. Friðþjófur.
flokkaskiptingu að ræða, t.d í
stærðfræði. En það er líka mis-
munandi langt síðan nemendur
stunduðu þessar námsgreinar
þannig að þetta getur verið
algjörlega nauðsynlegt þó að
stundum finnist nemendum að hér
sé um endurtekningar að ræða.“
Æfingakennslan er stór þáttur í
hinu þriggja vetra langa námi í
Kennaraháskólanum og hefur hún
verið meira en tvöfölduð eftir að
skólanum var breytt. A fyrsta
vetri eru nemendur eina viku í
skólum í svonefndri áheyrn, þ.e.
strax um haustið og síðan er önnur
vika á vorönn. Á öðru ári eiga
nemendur að kenna 1 dag í viku á
haustönn og síðan 3 samfelldar
vikur á vorönn. Þriðja árið er
einnig kennt 1 dag í viku svo og
hálfan mánuð samfelldan á haust-
önn, en ekki er um æfingakennslu
að ræða á vorönn. Alls eru þetta
12 vikur. Baldur Jónsson er
spurður að því hvort hér sé um
næga æfingakennslu að ræða.
„Æfingakennslan var meira en
tvöfölduð frá gamla kerfinu og ég
tel að við náum að kynna nemend-
um skólann frá flestum hliðum.
Með því að kenna 1 dag í viku fá
þeir yfirlit yfir hvernig starfið
gengur fyrir sig heilt misseri og
þeir kynnast samfelldri kennslu
þegar þeir eru við störf í 2 og 3
vikur samfellt. Um fyrirkomulag
og magn æfingakennslunnar eru
skiptar skoðanir. Kennarar hér
hafa gert sér far um að kynnast
því sem er að gerast erlendis og
segja má að við séum svipað á vegi
staddir. Mikið var rætt um þetta
við samningu frumvarpsins sem
nú liggur fyrir Alþingi, á e.t.v. að
hafa æfingakennslu heilt misseri
en þá er vandamálið hvernig á að
koma svo stórum hóp fyrir hverju,
sinni, þá koma líka vandamál upp
í sambandi við launamál, á að
greiða nemendum og hvernig á að
greiða æfingakennurunum. Rætt
hefur verið um að senda nemendur
fyrr út í, skólana, t.d. strax í
september fyrsta veturinn, t.d.
tvær vikur í stað einnar".
Að hve miklu leyti fer æfinga-
kennslan fram í Æfingaskólanum?
„Æfingaskólinn er miðstöð
æfingakennslunnar, en við viljum
að nemendur kynnist einnig öðrum
skólum í starfi. í Æfingaskólanum
eru æfingakennararnir og þar þarf
að vera aðstaða fyrir nemendur til
að undirbúa kennslu sína. Skólinn
er eins konar heimastöð fyrir
nemendur. Nokkuð er um það að
nemendur fari út á land í kennslu,
mörg sveitarfélög óska eftir því að
fá nemendur héðan, en það auð-
veldar þeim oft að fá þetta fólk til
sín að loknu námi“.
Hvernig er háttað sambandi
milli æfingakennara og kennara
hér?
„Sambandið milli hinna föstu
æfingakennara við Æfingaskólann
og kennara Kennaraháskólans má
teljast gott og fer vaxandi, enda
kenna margir æfingakennarar við
skólann, einkum kennslufræði.
Erfiðara er að halda sambandi við
hinn stóra hóp lausráðinna
æfingakennara, sem eru dreifðir
um fjölda skóla á Reykjavíkur-
svæðinu og raunar víðs vegar um
landið. Þar er þörf á mikiili
breytingu til aukinna tengsla."
Finnst nemendum þeir vera
nægilega búnir undir kennsluna
sjálfa?
„Skóli getur aldrei búið nemend-
ur sína undir hvaðeina sem kann
að mæta þeim í starfinu, en við
stefnum að því að nemendur séu
almennt það þroskaðir að þeir geti
mætt mismunandi aðstæðum í því
umhverfi þar sem þeir starfa að
loknu námi hér. Nemendur koma
í mjög misjafnt umhverfi þegar
þeir fara til starfs. Sumir skólar
eru gamlir og rótgrónir og kennar-
arnir hafa tamið sér aðferðir sem
þeir telja að beri að nota fremur
en það sem nemendur hafa lært
hérna og getur því komið til
ágreinings um það. En við viljum
einnig undirbúa nemendur okkar
að mæta slíkum aðstæðum."
í Kennaraháskólanum er nú í
vetur starfandi svonefnd fram-
haldsdeild, en þar sitja við nám
kennarar, sem lokið hafa prófi, og
hafa nokkra starfsreynslu að baki
og búa sig undir kennslu seinfærra
og afbrigðilegra barna. Nám í
Framhald á bls. 18
TAFLA I.
Fjöldi námstnanna í B.Ed.-námi árin 1971—78.
1971-72 1972-73 1973-74 1974-75 1975-76 1976-77 1977-78
L ár ........................ 9 30 27 66 98 105 164
II. ár ........................ 9 27 22 57 86 87
III. ár ........................ 8 28 20 56 85
SamtaJs. 9 39 62 116 175 247 336
Á þessari töflu má sjá hvernig aðsókn hefur verið að kennaranáminu sfðan um haustið 1971 og
hefur nýliðum á þessum tíma fjölgað úr 9 í 164.
TIL að hlera örlítið skoðanir
nemenda á tilhögun námsins í
Kennaraháskólanum var rætt við
tvo þeirra, þá Eirík Hermansson,
sem er á þriðja ári, og Hauk
Viggósson, en hann er nú á öðrum
vetri. Eiríkur sagði fyrst sitt álit
á kennsluháttum.
I — Ég held að kennsluhættir
hér séu í sumum greinum of líkir
því sem við þekkjum úr mennta-
skólanum. Of mikiláherzla er
lögð á hina faglegu hlið, en þegar
nemendur koma að skólanum til
undirbúnings kennarastarfi þá
, eiga þeir von á því að fá öðruvísi
kennslu og meiri tengsl við það
, sem er að gerast í grunnskólan-
um.
— Það er of mikið um það, sagði
Haukur, að um upprifjun sé að
ræða á fyrsta ármu og það verður
til þess að nemendur verða leiðir
og þreyttir á náminu.
Hvað finnst ykkur um æfinga-
kennsluna?
— Æfingakennslan á fyrsta ári
er of lítil, heldur Haukur áfram,
og mér finnast kennararnir í
skólanum ekki vera í nægilegri
snertingu við sína sérgrein úti í
skólunum. Mér finnst þetta vera
spurning um það hvort við viljum
halda í gmlar hefðir eða fara nýjar
leiðir til kennslu í uppeldis- og
kennslufræði, sem er auðvitað
aðalundirstaðan fyrir alla
kennslu.
Eiríkur tekur undir það að
æfingakennslan mætti vera meiri:
— Benda má einnig á það að
æfingakennarar sem ekki eru
fastráðnir eru í of litlum tengslum
við kennarana hér og vita e.t.v.
ekki nákvæmlega til hvers er
ætlazt af þeim og þeir þurfa að
vera í betra sambandi við æfinga-
kennarana í Æfingaskólanum.
Margir hafa farið út í kennslu
fyrst eftir stúdentspróf og kynnzt
þannig vinnubrögðum og ég held
að við séum oft ekki nægilega vel
I undir það búin að taka við
kennslufræðináminu fyrr en við
höfum öðlazt vissa reynslu og
þekkingu á æfingakennslunni. Því
tel ég rétt að auka hana mjög og
það má segja að bezt væri að taka
alveg fyrsta misserið í hana.
— Æfingakennslan þarf eigin-
Iega að haldast í hendur við það
sem við lærum í kennslu- og
uppeldisfræðinni og skilningur
okkar á börnum og unglingum fer
eiginlega eftir því hvernig við
erum undir það búin að taka við
þeim fögum, og því held ég að hún
eigi að vera mun meiri á fyrsta ári,
sagði Haukur.
Og hann heldur áfram og nú um
kennsluna sjálfa:
— Á vissan hátt má segja að
kennslan sé nokkuð tætingsleg, við
lærum pínulítið í þessu fagi og
pínulítið i hinu og kennslufræði
einstakra greina og þetta gerir það
að verkum að við erum eiginlega
á alls kyns þeytingi milli náms-
greina. Okkur finnst við ekki fá
eins gott tækifæri til að sökkva
okkur í námið svipað og er um
nám t.d. í sögu eða íslenzku.