Alþýðublaðið - 04.12.1958, Blaðsíða 5

Edouard Schuré: Vígðir
meistarar. Lýsing á dul-
arkenningum trúarbragð-
anna. Bjöm Magnússon,
prófessor, íslenzkaði. —
Prentverk Odds Björnsson
ar, Akureyri. Bókaforlag
Odds Björnssonar 1958.
Hér er á ferðinni eitt önd-
vegisrit heimsbókmenntanna
um dulfræði og mikilmenni
heimspeki og trúarbragða. Það
er unnið eftir sögulegum heim-
ildum og velgrundaðri íhugun
beirra sanninda, sem nútíma
vísindi hafa fært mönnum í
hendur, Það er því vonum
seinna, að hún er gefin út á ís-
lenzku. Það er mjög ve], að
öndvegisrit eins og bók Schuré
sé þýdd. Það hefur tekizt vel
um val þess manns, er það verk
leysir af hendi. Björn Magnús-
sdn, prófessor £ guðfræði við
Háskóla íslands, þýðir bókina
og hefur lagt í það mikið starf.
Þýðing hans er mjög snjöll og
er auðséð, að hann hefur unn-
ið hana af mikilli alúð og af
fræðilegri staðfestu. Ég tel, að
hann hafi með þessari þýðingu,
ekki aðeins leyst þrekvirki af
hendi, heldur og auðgað ís-
lenzkt mál og hugmyndarheim
þess að stórum mun af smekk-
legum orðum og hugmynda-
heitum.
Bókin Vígðir meistarar er;
frumsamin á frönsku. Hún var;
fyrst gefin út árið 1889. Höf-
undur hennar, Edouard Schuré,
var allkunnur franskur rithöf-
undur og' dulfræðingur. Hann
ritaði allmikið um tónlist, óg
. átti ríkan þátt í að kynna þýzka
tónlist í Frakklandi, einkum
íónverk Wagners, Jafnframt
ritaði hann allmikið um þjóð-
sögur og Austurlandatrúar-
brögð, og lýsingar á ýmsum
' merkum persónum í trúar-
bragðasögu. Einnig ritaði hann
ævisögu sína. Vígðir meistar-
; ar hefur verið þýdd á fjölda
• tungumála og verið gefin út í
mörgum útgáfum. Björn þýðir
haha úr þýzku. Bókin ber glögg
merki kunnáttu höfundarins á
sögulegum viðfangsefnum og
ríkum skilningi á dulfræðileg-
um efnum, er hann hefur beitt
til að fylla í eyður sögulegra
heimilda eða bæta lifandi drátt
um í þær myndir, er hann dreg
ur upp fyrir lesendum sínum
Ný drengjabók,
Heíjan eina
HETJAN EINA eftir Finn
Havrevolcf, gefin út af bókaút-
gáfunni Fróða. Þýðinguna gerði
Jónína Steinþórsdóttir.
Þessi bók, sem nýkomin er á
markaðinn segir frá þrem strák
um, sem dvelja í sumarleyfi
sínu á eyju úti í norska skerja-
garðinum. Það veitist stundum
erfitt fyrir frænkuna, Millu, að
hafa hemil á þeim, því margt
drífur á dagana.
Þar eð þessi bók segir frá
drengjum, verður hún líklega
talin strákabók, en þó er eins
. víst, að telpur hefðu einnig á-
nægju af lestri hennar, því'frá-
sögnin er létt Og lipur, sögu-
hetjurnar gázkafullar og snar-
ráðar og ferskur sjávarblærinn
andar um eyjuna.
Þessi bók verður engu barni
né ungling óholl aflestrar. —
Hetjan eina fékk Damm-verð
launin í Noregi 1955.
af löngu liðnum tímum og
menningum. Stílfærzla hans er
mjög snjöll og framsetning
skýr 0g litrík. Ég efast ekki
um, að margir kannast við
þessa bók og hafa jafnvel lesiö
hana. Hún hefur stundum
fengizt hér í bókabúðum. En
þýðing Björns er gerð með
þeim ágætum, að vert er fyrir
alla að kynna sér hana.
Bókinni er skipt njður í
kafla, er nefndar eru bækur.
Bera þær eftirfarandi heiti:
Rama (Aldaskeið Aría), Kris-
hna (Indland og Brahmana-
vígslan), ITermes (Laúnhelgar
Egyptalands), Móses (Ætlunar-
verk Israels), Orfeus (Laun-
helgar Dionvsosar), Pyþagóras
(Launhelgarnar í Delfí), Plató
(Launhelgarnar í Elevis) og
Jesús (Ætlunarverk Krists).
Þó þessar fyrirsagnir segi mik-
ið um efni bókarinnar, eftir
því sem menn helzt hyggja af
nöfnunum einum en er ekki
allt, því Schuré notar alls kon'-
ar uppistöður og ívaf í þann
mikla vef, er hann vefur úr
kenningum trúarbragðanha,
sögunni, fornleifafræðinni og
vísindum nútímans. Ályktanir
hans eru rökrænar og skarpar,
svo að hver lesandi bókarinn-
ar fær ekki aðeins aukna þekk-
ingu, heldur opnast honum nýr
heimur hugmynda og íhugun-
ar. Ðulfræði bókarinnar er
mikil og tel ég, að hún eigi
mest erindi til íslenzkra les-
enda.
íslendingar hafa alltaf verið
talsvert fyrir dulfræði. Hug-
myndir þeirra í þeirri grein
speglast mjög í fornum goð-
sögnum Eddu og Eddukvæð-
um. Þessi fræði hafa alltaf
verið við lýði með þjóðinni og
er enn þann dag í dag. En end-
urnýjun hennar á einnig að
verða á breyttum tímum. En
til þess þurfa að verða gefin
út rit um slík efni. Ég held, að
bók Schuré sé þar spor í rétta
átt.
Trúarbrögð eru að mínum
dómi að vissu leyti úrelt fyr-
irbrigði, sem hljóta að hverfa
og eru að hverfa úr mann-
heimi. En saga þeirra og þroska
ferill er viðfangsefni, sem enn
verður glímt við um langa
framtíð. Þess vegna er saga
þeirra, sem rituð er af skiln-
ingi og kunnáttu eins og gert
er af Schuré, nauðsynjaverk.
En hitt skal ég fúslega viður-
kenna, að trúarbrögðin eins og
þau hafa verið, voru nauðsyn
fyrir þjóðirnar meðan þær
voru óþroskaðar. Sumir menn
og sumar þjóðir þurfa á þeim
að halda enn þann dag í dag.
En þrátt fyrir allt er það samt
trúin, sem hefur verið undir-
staða að vísindum nútímans.
Ég get tekið undir með Schuré
þar sem hann segir: „Trúin er
máttur andans, er knýr hann
áfram á veginum til sannleik-
ans. Þessi trú er ekki fjand-
samleg skynseminni, heldur
kyndill hennar. Það er trú
Kristófers Kólumbusar og Ge-
líleis, sem krefst sönnunar og
gagnsönnunar,... o« hún er sú
eina trú, sem möguleg er á vor
um tímum.“
Bókin Vígðir meistarar er
mjög vel útgefin. Bókaforlag
Odds Björnssonar á Akureyri
sýnir það með þessari bólc og
einnig þeim, er það hefur sent
frá sér undanfarin ár, að bóka-
gerð þess stendur ekki að baki
því bezta, sem er í höfuðstaðn-
um. Frágangur allur á bókum
frá því er með hinum mestu
ágætum. Prentun og uppsetn-
ing öll er unnin af vandvirkni
og smekkvísi'. Sama er að
segja urn band og allan ytri
frágang. Til dæmis má geta
þess, að bandið er sérstaklega
smekklegt. Nýbreyt'ni held ég
að það sé, að í stað þess að
setja aðeins hlífar á horn bók-
arinnar, er hlíf sett á allan
kantinn er snýr að opnunni og
gyllt tveimur röndum til prýð-
is. Mun öllum vera mikill
fengur að þessu, því oft slitna
kantar spjaldanna einmitt að
opnunni.
Ég held, að allir, bæði ungir
og gamlir, eig'i að lesa bókina
Vígðir meistarar. Hún á erindi
til ailra og ekki sízt fyrir hið
fagra og láílausa mál þýðand-
ans.
Jón Gíslason.
Minntngarorð:
UT ER KCMIN hjá Almenna
bókáféiagmu bók mánaðarins
íyrir nóvember — íslendinga
saga II. bimli, fyrirlestrar og
ritgerðir um tímabilið 1262—:
1550.
Þórhallur Vilmundarson
cand. mag. hefur búið þetta
bindi til prentunar. Hann segir
í formála fyrir bókinni:
„Þbgar dr. Jón Jóhannesson
lézt 4. maí 1957, voru fáir mán-
u.ðir liðnir frá útkomu fyrra
bindis íslendinga sögu hans,
sem fjalla skyldi um sögu þjóð
arinnar frá upphafi byggðar
til siðaskipta. Uppistaðan í
sögu dr. Jóns eru fyrirlestrar
þeir, sem hann flutti í Háskóla
íslands, frá því er hann hóf þar
Framhald á 10. síðu.
—
NÝLEGA lézt á Akureyri
frú Soffía Stefánsdóttir hjúkr-
unarkona rúml. 63 ára að aldri.
Hún var Húnvetningur að ætt
og uppruna, fædd að Litlu Ás-
geirsá í Víðidal 15. 4. 1885.
Yoru foreldrar hennar hjónin
Stefán Þorsteinsson frá Þing-
evrUm og Ásta Margrét Jóns-
dóttir frá Hindisvík.
Varð Soffía ung að fara til
vanda1ausra og mun hafa átt
fremur örðug æskuár. En í
eðlisfari hennar var djúpsett
löngun til þess að verða öðr-
um að liði, og þá ekki sízt þeim,
sem mest þurftu þess með, hin-
um sjúku og minni máttar. Og
bessi löngun hennar mun hafa
ýtt henni út í hjúkrunarstarf-
ið. Það nám stundaði hún hjá
héraðslækrú Skagfirðinga Jón-
asi Kristjánssyni, á sinni tíð,
og því starfi þjónaði hún alla
stund síðan. fyrsf í heimasveit
sinni og síðar á Sauðárkróki,
og loks á Akureyri. En á Sauð-
árkróki giftist hún eftirlifandi
manni sínum, Friðriki Jóns-
syni, og eignuðust þau saman
þrjár dætur, og lifa tvær þeirra,
báðar giftar.
Árið 1933 kom frú Soffía að
barnaskólanum á Akureyri og
gerðist þar hjúkrunar- og
heilsuverndarkona skólabarn-
anna þar, og starfaði þar síðan
til dauðadags.
Eg minnist þessa samverka-
manns, þessarar sæmdar konu,
með virðingu og einlægri þökk.
Hún var gáfuð mannkostakona.
Eg var í nokkrum vafa um það
á s'inni tíð, hvort eg ætti að
hjúkrunarkona.
Hannes
á h o r n i n u
★ Maður, sem hefur
fundið æsku sína og
drauma hennar.
★ Við Eggert Stefáns-
son horfum yfir borg-
ina, er hann drevmdi
um.
★ Farfuglarnir okkar,
sem heima eiga bæði
á Italíu og á íslandi.
EGGERT STEFÁNSSON er
sérstæffur persónuleiki. Hann
hefur aila ævi sína verið lista-
maður, enda er listamannseðlið
ríkast í honum, hvernig' svo sem
á hann er iitið. Hann var einn
af fremstu og mikilsvirtustu
söngvurum iandsins og bar
hróður íslanös víða um iönd. En
þetta er ekki nema háifsögð
saga. Hann hefur jafnlengi verið
nokkurs konar nienningarlegur
ambassador íslendinga, upp á
eigin spýtur, talaff máli íslands,
skrifað um hag þess og heill og
litað heill og óskiptur með öllu
því, sem hefur gerzt í sögu lands
irts frá því að hann var ungur
piltur.
EFTIR A'Ð Eggert Stefánsson
hætti að syngja opinberlega
gerðist hann rithöfundur, en áð-
ur hafði enginn vitað til að hann
íengist við þá listgrein. Það kðm
því mönnum á vart hve vél bæk
ur lians vmru skrifaðar. Það kom
sem sé í ljós, að hann hafði mjög
næmt auga fyrir því, sem frá-
sagnarvert er og að hann er sér-
siæour stílisti. Þessu bafa bæk-
ur h'ans bætt við hró'ður hans.
EGGERT STEFÁN8SON er
gáfaóur maður, en listeðli hans
selur oft á hann sérstæðan svip.
Mónnum finnst stundum að
hami sé uppi í skýjunum og að
hann stigi þar dansspor ofar grá
úm degi og dægurþrasi okkar
hinna. En þetta stafar af því, að
Eggert er fyrst og fremst hug-
sjónamaður, sem bindur ekki
bagga sína sömu böndum og
samferðamennirnir. Ég þekki
marga gáfumenn, sem komnir
eru við aldur — og leita sífellt
að æsku sinni og ævintýrum
hennar. Vafalaust leitar Eggert
líka að sinni æsku, en einhvern
veginn finnst mér að Eggert
hafi tekizt það, sem okkur hin-
um tekst ekki, að hann hafi í
■raun og veru fundið æsku sína
og hennar ævintýr. Það er mik-
il gæfa. Þess vegna er Eggert
Stefánsson alltaf svrnna bjartur
og glaður.
IIANN ER KVÆNTUR ít-
alskri konu. Þau. dvelja meiri-
hluta hværs árs á Ítalíu, en koma
hingað á haustin. því að báðum,
að minnsta kosti henni, finnst
að livergi sé eins gott áð vera á
vetrum- og í Reykjavík: „Allt.
svo bjart. Allt svo hlýtt. Allt
svo gott,“ sagði hún. Ég heim-
sótti þau einn daginn. Þau búa
í stóru herbergi upp undir þaki
i mæla með því að hún yrði ráð-
I in; eg þekkti ekkert til hennar.
I Þar höfðu starfað úrvals hjúkr
; unarkonur við skólann, eins og;
frk. Sigríður Bachmann, frk
1 Halldóra Þorláksdóttir og frk.
ísafold Teitsdóttir, og þótti
mér sem nokkur vandi væri á.
að fylla sæti þeirra. En er ev~
spurði Jónas héraðslæknir ujtjl
hæfni S'offíu Stefánsdóttur. til
starfsins, var hann ákveðinn í
svörum og taldi engan svikinn.
sem hún léði krafta SÍna. Og’
það varð orð að sönnu. Frti
; Soffía reyndist ágætlega. Húrt
; var bæði vel að sér og ágæt-
: lega greind og lagin. En af öllm
bar þó samvizkusemi hennarv
trúmennska og hjartahlýja. Og’
j löngun hennar og lægni til at>
; hjálpa öðrum bar hana yfir all
| ar tor'færur. Henni reyndist.
j létt að starfa með börnum og
| fyrir þau. Þau fundu einlægrsi
hennar, velvild og hlýiu, og'
kunnu að meta hið brosmilda.
viðmót. festu hennar og rétí-r
sýni í 'hverju því, sem þau og
starf hennar snerti. Þau treystú
henni eins og umhyggjusamrV
móður, og þau fundu hjá henm
hald og traust."
Það gekk því jafnan snurðu-
laust sem gera þurfti á heilsu -
verndarstofunni. Frú Soffía sá
um það. Og auk þess var gott
að hafa höna í ráðum me5
margt annað, sem börnin og
skólan snerti. Hún var skarp-
sýn á flest sem betur mátti
fara og fús til að vinna að öll-
um umbótum, og taldi þá ekki
Framhald á 10. síðu.
í hlíðunum og sér yfir alla borg
ma úr stóra glugganum.
„ÞETTA ER EEYKJAVÍKV
sagði Eggert. ,.En þetta er ekki
Reykjavík æsku minnaiV' Svo-
lítils saknaðar kenndi í rödd-
inni, en samt: mér fannst ég
heyra sérstakan tón í hénni. á
þá leíð, að í öllu þessu hafi upp»
Ijóma'ðra húsa sæi hann draurn
inn rætast frá æsku sinni um
nýja og' glæsilega Reykjavík.
framlíðarinnar. Og er það ekk.i
dásamlegt að sjá drauma sína
rætast?
ÉG SKOÐA3I MÖRG ítölsk:
blöð og sá þar nafn íslands og
nöfn þeirra hjóna. Annað skiidi
ég ekki, en þau hjónin þýddo.
og þarna var íjallað- um ísland
og ísienzk málefni. Þétta er:i
greinar eftír þau hjónin og við
töl við þau í öllum Stórblöðum
hins mikla og fagra drauma
lands allra íslendihga. Og Egg ■
ert neldur áfram aðkkrifa. Haim
er að skrifa framhald cndui
minninga sinna, og hann er a<>
undirbúa glæsilega bók um It-
alíu með mörgum undurfögrum.
myndum.
EINU SINNI vorum við Egg
ert saman í klíkú. Hinir voru.
Kjarvel, Markús heitinn Krist-
jánsson tónskáld, Fritz heitinn.
Kjartansson, Finnbogi Rútur
Valdimarsson og fleiri. Þá var
vakáð um nætur, sungið og spiJ
að og dreymt. Við „gerðtím"
allt í draumum og með fimbuJ
fambi, annað orð betra á ég'
ékki til. En margir hafa draum
arnir rætzt, svo undarlegt er
þetta. Eggert er alveg eins 'Oít
hann var, að minnsta kosti talar
hann eins og brosir eins ojf
„fantaserar" alveg eins. Eggert
Stefáhssón bréýtist' é'kkert 'me»
árunum. Samt.yerður hann sjö -
tugur eftir tvö ár.
Hannes á horninu.
Alþýðublaðið
4. des. 1958