Morgunblaðið - 15.03.1979, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1979
17
ganga blind í sjóinn með það.
Auðvitað þarf um leið að athuga
gæði vatnsins og þá á mismunandi
dýpi. Þá tel ég mikla þörf á
landmælingastarfi, þ.e. að tengja
saman hæðakerfi Reykjavíkur um
Kleifarvatn og allt til Hitaveitu
Suðurnesja. Að öðrum kosti eru
grunnvatnsrannsóknir almennt
hér suðvestanlands meira og
minna fálm.
— Hvað telurðu brýnast að
gera?
— Ég þekki aðeins grófustu
línurnar og alveg ókunnugur
mörgum fínni og smærri atriðum,
svo að ég á erfitt með að svara
þeirri spurningu nema með fyrir-
vara. En hugleiðum málið. Borun-
um í Heiðmörku var hætt fyrir ári,
eftir er að tengja holur inn á
kerfið. Augljóst virðist að það verk
hafi forgang til að koma í veg fyrir
vatnsskort. Auðvitað er matsatriði
hvað borgar sig að tengja og hvað
ekki. En áríðandi er að tengingin
sé gerð framhjá Gvendarbrunnum,
því að þeir eru streymislega
viðkvæmir í leku landi að og frá.
— Nú hefur þú verið að mæla og
skoða vatn á þessum slóðum í
áratug og sagðir áðan að hér væri
nægilegt vatn í jörðu. Hefurðu
hugmynd um hvað það er mikið?
— Þurrasvæðið suðaustur af
Reykjavík og Reykjanes allt er um
1330 ferkm og reikna má með að af
því fari um 90 rúmm/s vatns til
hafs neðanjarðar. Ef það væri
komið allt saman í eina á, þá
slagaði hún upp í Sogið við
Ljósafoss. Þetta eru aðeins laus-
legir útreikningar, í fyrsta lagi
fundnir út frá úrkomumælingum
Veðurstofu, en jafnframt tek ég
tillit til vatnafræðinnar „para-
doks“, sem segir „mæld úrkoma er
minni en mælt afrennsli". Þetta er
þekkt frá öllum landshlutum, og
raunar öllum norðlægum löndum,
þar sem verulegur hluti
úrkomunnar fellur sem snjór.
Norður á Finnmörku þarf t.d. að
margfalda úrkomuna með 2,7 til
að beri saman, en aftur á móti 0,6 í
Suður-Skandinavíu. Hér höfum
við ekki enn staðlað þetta, enda
ekki hægt um vik á móbergs-
svæðunum þar sem vatnaskilin
eru neðanjarðar.
— Ég skal skýra þetta nánar
með dæmi, hét Sigurjón áfram.
Talið er að vatnasvið Sogsins nái
allt upp í Langjökul, og mælist
þannig 1050 ferkm, rennslið er 110
teningsm. á sekúndu.
Veðurfræðingar hafa gert athuga-
semdir við þetta og gera kannski
enn. Þeir telja að Soginu sé ætlað
of lítið afrennslissvæði eða vatna-
svið. Enginn lái þeim það, því að
hin mælda úrkoma á hvern
ferkílómetra lands er sem næst
aðeins helmingur á við mælt
afrennsli á sama flöt reiknað. En
ekki er fært að áætla Sogssvæðið
stærra. Það yrði á kostnað nær-
liggjandi vatnsfalla eins og t.d.
Brúarár, Tungufljóts, en þau mega
enga spönn missa, Þar er sama
uppi á teningnum. Það vantar ekki
vatnið.
Eftir þessum upplýsingum
virðist óþarfi að hafa áhyggjur af
skorti á vatni á svæðinu í bráð.
Vandinn er þá ð láta tengingar og
vatnsvinnslu halda í við hratt
vaxandi byggð, og halda fram-
kvæmdahraða í verðbólguþjóð-
félagi. Sigurjón bendir á að nýja
Elliðaárstíflan auki mjög öryggi
vatnsins í flóðum frá því sem áður
var. Þegar blaðað er í skýrslum
Sigurjóns yfir vatnamælingar
undanfarinna ára, sést að það er
mjög misjafnt eftir árum. Til
dæmis hafa mörg undafarin ár
verið mjög lág. Og birtum við sem
sýnishorn hér með mælingarnar
við Þorgeirsstaði í Heiðmörk árin
1976 og 1978. E pá

Sadat þarf að sýna að stefna
hans nýtur stuðnings og fá fram
tilslakanir frá Israelsmönnum
og Bandaríkjamönnum í
Palestínumálinu til að geta vís-
að á bug ásökunum um svik við
málstað Araba. Hann gerir fast-
lega ráð fyrir því, að ef friðar-
samningur verði gerður muni
Egyptar einangrast frá öðrum
Aröbum og tekur mark á viðvör-
unum þeirra um, að Arabar
muni láta til skarar skríða gegn
Egyptum. Egyptar efast að vísu
um, að þeir verði reknir úr
Arababandalaginu, en viður-
kenna, að bágborinn efnahagur
þeirra er viðkvæmur fyrir
þrýstingi frá öðrum Aröbum.
Egyptar hafa mestar áhyggj-
ur af því að Saudi-Arabar muni
beita þá efnahagslegum þving-
unum með því að stöðva eða
minnka eins milljarðs dollara
efnahagsaðstoð sem þeir veita
Egyptum nú á ári. Þeir hafa líka
áhyggjur af því, að nokkur
önnur Arabalönd kunni að
stöðva annan einn milljarð doll-
ara sem streymir til Egypta-
lands frá egypzkum tæknifræð-
ingum, sem starfa í öðrum
Arabalöndum.
Egyptar viðurkenna, að þeim
hafi ekki tekizt að sannfæra
aðra hófsama Araba um gildi
samkomulagsins, sem var undir-
ritað í Camp David í september.
Þeir telja, að vegna lélegrar
frammistöðu og of mikillar
LEIKARINN
Bandarískir embættismenn, sem voru í fylgd með
Jimmy Carter forseta í ferðalagi hans til Miðaustur-
landa, kvörtuðu yfir því að svo mikill tími hefði farið
í veizlur og hátíðahöld þegar þeir voru í Kaíró, að of
lítill tími hefði gefizt til alvarlegra samningavið-
ræðna. Anwar Sadat forseta var líkt við eins konar
pólitískan leiksýningarstjóra.
Hámarki náðu þessar leiksýningar með járnbraut-
arferð Sadats og Carters um óshólmasvæði Nflar þar
sem glöggt kom fram sá mikli stuðningur, sem Sadat
nýtur meðal almennings í Egyptalandi. Og það var
einmitt tilgangur Sadats að sýna fram á að almenn-
ingur stæði á bak við friðarstefnu hans. Hér var á
ferðinni „gagnárás“ gegn harðnandi gagnrýni, sem
friðarstefna Sadats hefur sætt hjá róttækum Aröbum
og vaxandi taugaóstyrk, sem hún hefur vakið hjá
hófsömum Aröbum.
SADAT
á Egyptum nema því aðeins að
þeir séu nægilega vel vopnaðir.
Bandaríkjamenn hafa verið
tregir til að útvega þeim vopn
án tryggingar fyrir því í formi
friðarsamnings, að þeim verði
ekki beitt gegn ísrael. Hins
vegar hafa Egyptar ekki efni á
því að kaupa vopn. Þeir hafa
oftast fengið ný vopn með fjár-
hagsstuðningi annarra Araba-
landa, meðal annars
Saudi-Arabíu, sem hefur fallizt
á að greiða 525 milljónir dollara
fyrir 50 F-5E þotur, sem banda-
ríska þjóðþingið samþykkti að
Egyptar gætu fengið í fyrra-
sumar.
Útgjöld Egypta til landvarna
nema 1,4 milljörðum dollara og
fara í að fæða, hýsa og klæða
5.000.000 manna herafla þeirra.
Jafnvel þótt fækkað yrði í her-
aflanum um þriðjung, eins og
talað er um, mundu herútgjöld-
in ekki minnka, þar sem brýn
þörf er á að bæta frumstæðan
aðbúnað egypzkra hermanna,
sem fá kannski ekki nemá um
1500 ísl. kr. í mánaðarkaup.
Egyptar gera ráð fyrir, að
þegar friðarsamningur hefur
verið gerður við Israel muni
Arabar hætta að borga hergögn
þeirra, en búazt við að Banda-
ríkjamenn gætu komið í stað-
inn. Talið er, að hergögnin, sem
Sadat vill fá, kosti allt að átta
A fundi.
fljótfærni hafi þeir misst af
tækifæri til að fá aðra Araba til
að taka þátt í friðartilraununum
og vilja ekki að sömu mistök
hendi þá aftur. Þess vegna hafa
þeir sett fram skýlausari kröfur
um skýrara orðalag og hagstæð-
ari skilmála um heimastjórn
Palestínumanna en komið hefur
fram í tillögum Bandaríkja-
manna.
Helzt vilja Egyptar, að samn-
ingaviðræðum um heimastjórn
Palestínumanna og kosningar
um hana ljúki á þessu ári, en
Bandaríkjamenn telja nú, að
viðræður um Palestínumálið
muni taka eitt ár. Hingað til
hefur Sadat beitt þrýstingi í
Palestínumálinu með því að
neita að ræða kröfur Israels-
manna um langtíma samning
um olíuna á Sinaiskaga eftir
gerð friðarsamnings og krefjast
þess, að fellt verði úr viðbót við
friðarsamninginn loforð um, að
skipzt verði á sendiherrum ein-
um mánuði eftir að ísraelsmenn
ljúka níu mánaða bráðabirgða
brottflutningi herliðs síns frá
Sinai.
Egyptar hafa lítið vilja gera
úr þeim ágreiningi, sem er enn
óleystur, gagnstætt Menachem
Begin, forsætisráðherra Israels,
sem hefur fremur viljað gera
mikið úr honum. Sadat virðist
með þessu hafa reynt að leita
eftir stuðningi og samúð al-
mennings í Bandaríkjunum, en
Begin hefur viljað vega upp á
móti þrýstingi frá Bandaríkja-
mönnum. En þótt sagt sé, að
ummæli Sadats hafi verið vill-
andi, er viðurkennt að hann geti
einn ráðið stefnunni í Kaíró.
Sadat og Carter aka um götur Kaíró.
Viö komuna.
Sadat notaði heimsókn Cart-
ers til að sýna, að Egyptar geta
tekið að sér mikilvægt hlutverk
í Miðausturlöndum við það við-
sjárverða ástand, sem ríkir í
þessum heimshluta.
Þeir hafa yfir að ráða hálfrar
milljónar manna her, sem hefur
stríðsreynslu og er fjölmennasti
her Miðausturlanda og Afríku,
og á stjórnmálasviðinu er ennþá
á þá hlustað í Arabaheiminum
þrátt fyrir gagnrýnina, sem
friðarviðræðurnar við Israels-
menn hafa sætt. En Egyptar eru
fátæk þjóð og stórskuldugir
auðugari þjóðum, þar á meðal
Bandaríkjamönnum. Það hefur
dregið úr hernaðarmætti þeirra,
að fimm ár eru síðan Rússar
hættu að senda þeim vopn og
varahluti og hergögn þeirra eru
að verða úr sér gengin.
Þessar staðreyndir hafa
áreiðanlega haft áhrif á viðræð-
ur Carters og Sadats. Öryggi
Miðausturlanda virðist hafa
tengzt friðartilraunum Egypta
og Israelsmanna vegna falls
keisarastjórnarinnar í íran,
landamærabardagar Norður- «g
Suður-Jemens, þar sem and-
stæðingar og stuðningsmenn
Vesturlanda eigast við, og send-
ingar bandarískrar flotadeildar
til Arabíuhafs.
Egyptar telja, að þetta hafi
stutt þá röksemd þeirra, að
Egyptar séu rökréttur arftaki
írana sem öflugt bandalagsríki
Bandaríkjanna. Sadat mun hafa
lýst áhyggjum sínum vegna þess
að undanförnu, að tækifæri
Rússa hafi aukizt í Miðaustur-
löndum. Þess vegna segja
Egyptar, að Harold Brown,
landvarnaráðherra Bandaríkj-
anna, hafi verið tjáð þegar hann
kom í heimsókn í febrúar, að
Egyptar væru reiðubúnir að
taka að sér löggæzluhlutverk í
Miðausturlöndum og Afríku,
gegn því að þeir fengju mikið af
nýtízku vopnum.
Sadat er sagður þeirrar skoð-
unar, að ekkert mark verði tekið
milljarða dollara. Egyptar fá nú
venjulega aðstoð að upphæð
einn milljarður dollara frá
Bandaríkjunum.
Carter forseti hefur óbeinlínis
viðurkennt nýtt hlutverk
Egypta með ummælum um, að
friðarsamningur muni losa
fimm egypzk herfylki sem
standa andspænis ísraelsmönn-
um við Súez, þannig að þeir geti
stuðlað að varðveizlu jafnvægis
í þessum heimshluta. Hann
sagði í síðasta mánuði, að slíkt
herlið mætti nota til að varð-
veita frið, ef öðru ríki í Miðaust-
urlöndum væri ógnað með árás.
Nokkrir vestrænir hernaðar-
sérfræðingar telja, að Egyptar
geti tekið að sér það löggæzlu-
hlutverk sem Sadat og Carter
hafa stungið upp á. Því er haldið
fram, að egypzkir hermenn séu
betur þjálfaðir og betur búnir
hergögnum og þeim sé betur
stjórnað en fyrir tíu til fimmtán
árum. En Egyptar vilja fremur
taka að sér kennsluhlutverk en
bardagahlutverk. Ihlutun þeirra
í borgarastriðinu í Jemen á
árunum eftir 1960 varð þeim
dýr.
Tveir þriðju hlutar egypzka
hersins munu vera staðsettir í
þríhyrningi frá Kairó til
Súez-skurðar, en að undanförnu
hafa Egyptar sýnt að þeir vilja
hverfa frá kyrrstæðum, venju-
bundnum varnarhernaði og taka
upp sveigjanlegri og hreyfan-
legri hernað. Það sést á því að
Egyptar hafa orðið sér úti um
nokkrar franskar Gazelle-þyrl-
ur og semja nú við Breta um
Lynx-þyrlur.
t *-* -c » a' 4i 4 * a
i'jHA-.* **■*«**•*»••.*■:*•.*.* »-« # t mm nifiiittat *•.»