Morgunblaðið - 04.08.1979, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1979
Pottarím
Umsjón: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
Um þetta leyti er silungurinn
yfirleitt upp á sitt bezta, svo það
er ekki úr vegi að spreyta sig á
því góðgætinu. Við íslendingar
erum ekki þeir einu sem eru
hrifnir af silungi, sjóbirtingi,
bleikju og urriða. Þessir fiskar
hafa lengi verið vinsælir í Ev-
rópu og einnig í Bandaríkjunum,
og reyndar áreiðanlega alls stað-
ár þar sem þeir veiðast.
Allir þekkja steiktan silung
með soðnum kartöflum og það er
matur sem svíkur engan silungs-
aðdáandann. Reyktur silungur
er mikið hnossgæti og þið getið
reykt silunginn sjálf í þar til
gerðum kössum, sem fást í sum-
um veiðarfærabúðum. Þá fáið
þið léttreyktan silung, sem er
beztur heitur. Harla gott. Það
má gera fleira gott við silunginn
og hér fylgja nokkur sýnishorn.
Uppskriftirnar eru jafn góðar
fyrir silung og lax.
Góða skemmtun!
Möndlu-
silungur
(Handa fjórum)
Þessi réttur er einkar einfald-
ur og undragóður. E.t.v. er þessi
samsetning, silungur og möndl-
ur, komin frá Spáni. Spánverjar
rækta möndlur og nota þær í
ýmislegt gott, m.a. með silungi,
sem þeir halda mikið upp á. Allt
og sumt sem þarf að gera er að
flaka fiskinn. Okkur vex það nú
ekki í augum. Við byrjum á því
að skera upp og niður með
hryggnum og notum svo fing-
urna til að renna fiskinum af
beinum. Þannig náið þið hrygg-
beinunum nettilega úr. Verið
ekki að hafa fyrir því að roð-
fletta silunginn, því roðið er
sælgæti. Það er hins vegar gott
að skafa hreistrið af. Steikið
ekki fiskinn fyrr en allir eru
tilbúnir að borða, því það er
synd að láta þennan undurljúf-
fenga fisk þorna upp.
4 væn flök eða 6 minni, ca. 800 gr
30 gr smjör (tveir litlir pakkar)
100 gr af möndluflögum eða
grófsöxuðum möndlum
1 msk sítrónusafi
1. Hitið smjörið og látið
möndlurnar stikna í því, þar til
það rétt byrjar að brúnast.
Setjið þá silunginn í, steikið
hann báðum megin, dreypið
sítrónusafanum yfir og berið
fram. Soðnar kartöflur með,
pipar og salt á borðið, fiskinn
Iíka og ánægjuleg máltíð er að
hefjast.
Silungur
fylltur
með jurtum
(Handa fjórum)
Það er ekki margt að segja um
þennan rétt, nema að hann er
góður. Meginatriðið er, að sil-
ungurinn er fylltur með nýjum
kryddjurtum, og þar verður auð-
vitað hver og einn að taka það
sm hann hefur. Uppskriftin er
því fremur ábending, sem þið
getið svo notfært ykkur. Það er
rétt að benda á, að hundasúra er
ágætis kryddjurt. Takið litlu
blöðin, en ekki þau sm eru
stærst, þvoið vel og saxið þau
niður. Bragðið er frísklegt og
gott. í Frakklandi er skyld jurt,
oseille, mjög eftirsótt kryddjurt,
ekki sízt til að hafa með fiski.
4 litlir eða 2 stórir silungar, ca.
1 kg
Fylling:
5 msk söxuð steinselja
5 msk saxaður graslaukur
5 msk saxaður kerfill eða dill
2 msk mjúkt smjör eða brætt
2 msk sítrónusafi
nýmalaður pipar
1. Setjið ofninn á 200°C
2. Blandið fyllinguna. Gætið
þess aðeins að þerra kryddjurt-
_ Q
^ ^ .svE??i2.i 6<ZAS~
LAwEwft oe- E&-
(3-6TT Sil_UíJ6-l
sceei-o sen n"°0srr ap-
ivepfWíriíi'Oóú wun ui-B
>^eÍMíuO,ávo peií2- *-&JI
5Sn niwNSV.
irnar vel, eftir að þið hafið
skolað þær, svo fyllingin verði
ekki vatnsósa. Þá er að undirbúa
fiskinn. Bezt er að hafa hausinn
á. Opnið fiskinn aftur úr kviðn-
um og skerið að innan frá, sitt
hvoru megin við hrygginn að
endilöngu, en þó ekki í gegnum
bakið. Annarw er bezt að nota
fingurna líka og renna þeim með
beinunum, því þannig losnar
fiskurinn hreinlegar af þeim og
hann rýrnar ekki eins. Skerið
eða klippið hrygginn úr við sporð
og haus og hrinsið burt einstök
smábein. Nú er fiskurinn opinn
eins og bók, þar sem bakið er
heilt rétt eins og bókarkjölurinn.
3. Jafnið nú fyllingunni á
fiskinn, leggið hann aftur og
setjið hann á smurt, ofnfast fat.
Nú er hann tilbúinn í miðjan
ofninn. Baksturstíminn fer
nokkuð eftir stærð, líklega
10—20 mín. Það er bezt að vaka
yfir honum svo hann þorni nú
ekki upp. Góðar, soðnar kartöfl-
ur er ágætis meðlæti, eða soðin
hýðishrísgrjón. Brauðaðdáendur
láta sér líklega nægja gott og
ilmandi heimabakað brauð með
silungnum.
Silungur fylltur
með nýjum sveppum
(Handa fjórum)
Það er ekki amalegt að leiða
saman silung og svo þessa ljóm-
andi góðu íslenzku sveppi, sem
alltaf gleðja auga okkur öðru
hverju í búðum núorðið. Ég er þó
hrædd um, að það séu nú aðeins
við á höfuðbogarsvæðinu sem
njótum þeirra, enn sem komið
er. En auðvitað eru víða til
niðursoðnir sveppir, þó þeir séu
aðeins svipur hjá sjón miðað við
nýja sveppi. Ef þið notið niður-
soðna sveppi, þá skuluð þið sía
þá vel, sjóða soðið þar um 1 msk
er eftir og blanda því saman við
rjómann. Sveppina hitið þið svo
sem snöggvast í smjöri og bland-
ið svo rjómasósunni saman við
þá og kryddið.
4 litlir silungar eða 2 stærri, ca.
lkg.
Fylling:
'Æ laukur
20 gr smjör
3 msk rjómi, má vera sýrður
1 msk sftrónusafi eða þurrt
sérrí
nýmalaður pipar
1. Setjið ofninn á 200°C.
2. Opnið fiskinn eins og lýst er
hér að ofan.
3. Hreinsið sveppina og skerið
þá í litla bita, ásamt lauknum.
Bræðið smjörið. Látið sveppina
og laukinn stikna í smjörinu.
Hrærið í á meðan, því þetta á
ekki að brúnast. Þegar safinn
kemur úr sveppunum, bætið þá
rjómanum út í. Látið þetta sjóða
þangað til sósan þykknar. Það
tekur varla meira en fimm mín-
útur. Þegar sósan er orðin þykk,
takið hana þá af hitanum og
bætið bæði steinseljunni og
safanum eða víninu út í. Fyllið
nú fiskinn og bakið eins og lýst
er hér að ofan.
Viðbót
um smurt brauð
í síðasta þætti talaði ég um
ferðamat og minntist á smurt
brauð. Það er tilvalið að fylla
snittubrauð með einhverju góð-
gæti, eða horn og rúnnstykki eða
brauðkollur. Sumir bakarar eru
svo fremmilegir að baka ágætis
heilhveitisnittubrauð. Þið skerið
þá brauðið að endilöngu og takið
það mesta innan úr því, en rífið
það ekki og hafið veggina ekki of
þunna. Innmatinn má auðvitað
borða á staðnum eða þurrka í
brauðmylsnu. ,
Fyllingin getur t.d. verið
sardínur með tómötum, þ.e. heil-
ar sardínur, eða skornar að
endilöngu, með tómatsneiðum
ofan á. Einkum bendi ég á
portúgalskan makríl, sem er
soðinn niður í olíu ásamt
piparávexti og því sterkur, fyrir
þá sem þykir það gott. Tómat-
arnir milda þó bragðið mjög. Ef
andinn býður ykkur svo, má
bæta við paprikuhringjum
og/eða gúrkum og jafnvel ólífum
fyrir þá sem aðhyllast þær. í
staðinn fyrir sardínur er gott að
nota túnfisk eða soðinn kaldan
fisk. Kalt kjöt, t.d. nauta- eða
lambakjöt og kjúklingar, og svo
kjötálegg, t.d. skinka eða spægi-
pylsa er heldur ekki slaklegt.
Hvers konar salöt úr sýrpum
rjóma eru góð. Gætið ykkar á
rækjum, þær geymast illa, og
auðvitað geymist svona brauð í
réttu hlutfalli við geymsluþol
innmatarins. Pressið brauðið
saman, eftir að það er fyllt.
Brauðið er svo sneitt niður líkt
og venjulegt brauð, þegar þap er
borðað.
Svona brauð eru auðvitað ekk-
ert bundin við ferðalög, heldur
eru þau jafn góð heima við, sem
fullkomin máltíð eða snarl. Og
hvernig væri að hafa eitthvað
svona í afmæli hjá stálpaðri
krökkum? Þau geta útbúið
brauðið sjálf með sínum uppá-
haldsfyllingum. Brauðið, ein góð
súkkulaðikaka, ávaxtasafi í skál
með ávaxtabitum og ísmolum og
svo e.t.v. ís ætti að vera gott efni
í ágætis sumarafmæli. Svona
brauðgeta krakkarnir nefnilega,
gripið og borðað á
hlaupum,
þegar annir afmælisins
kalla.
sjálfsvígs þarf að fylgjast með árum
saman. Það er ekki fyrr en viðkomandi
einstaklingur hefur ýtt þeirri óþroskuðu
lausn frá sér að Ianga til að deyja sem
batinn kemur. Flestir þeir sem gera
tilraun eða fyrirfara sér eru í geðlægð,
þótt ekki séu þeir allir geðveikir.
Algengur misskilningur er að
aðeins geðveikt fólk fremji
sjálfsmorð. Annar algengur
misskilningur er að góður
efnahagur og öryggi í
félagslegu umhverfi komi í
veg fyrir að fólk svipti sig lífi. í
Bandaríkjunum er tíðni sjálfsmorða til
dæmis talin algeng meðal manna í
æðstu stöðum.
Þriðji algengi misskilningurinn er að
fólk sem talar opinskátt um sjálfsmorð
láti ekki verða af því.
„Okkur ber öllum skylda til að reyna
að fremsta megni að fyrirbyggja sjálfs-
víg“, segir Guðrún Jónsdóttir. „Kristin
trú boðar að við eigum að gæta bróður
okkar. Hins vegar á hverjum manni að
vera það ljóst að við berum sjálf ábyrgð
á eigin lífi þrátt fyrir frjálsan vilja til
að velja, sé viðkomandi á annað borð
ábyrgur fyrir vali sínu og gerðum.
Áhættusamur lífsstíll stuðlar meðal
annars að sjálfsvígum eða tilraunum í
þá átt. Gott dæmi um slíkt er æviferill
Hemingways, sem svipti sig lífi eftir
ótal tilraunir.
Lífsstíll er þó, þrátt fyrir mismun-
andi aðstæður og uppeldi eigi val.
Það er algengt að fólk í sjáifsmorðs-
hugleiðingum líti á sig sem ólæknandi
andlega og líkamlega. Meðan einstakl-
ingur heldur í þá neikvæðu og ógn-
vekjandi hugsun, að dauði fyrir eigin
hendi sé eina lausnin þá eykur það á
vanlíðan og þunglyndi og viðheldur því,
engu síður, en mikil vanlíðan var orsök
sjálfsvígshugsana í upphafi. Þetta verð-
ur því vítahringur, sem rjúfa þarf með
ölum tiltækum læknisfræðilegum ráð-
um. Það er einkenandi fyrir fólk sem
grípur til þessara ráða að það hefur
lægra álagsþol enn aðrir".
I meðferð sinni á fólki í þessu ferli
segist Guðrún Jónsdóttir spyrja fólk
hvaða hugmyndir það hafi um dauðann.
Fólk virðist almennt ekki hafa hugsað
mikið út í hann. Það virðist bara vera
að flýja óbærilegt hugarástand.
Fyrirbyggjandi aðferðir sem
Guðrún Jónsdóttir talar um,
eru í fyrsta lagi að reyna að
fyrirbyggja að sjálfsvígs-
hugsanir verði til og að ferlið
hefjist. Það getur orðið ævi-
starf foreldra og annarra aðstandenda
og er lang erfiðasti þátturinn.
í öðru lagi að grípa inn í þegar
sjálfsvígsferlið er hafið. Það þyrfti að
koma á fót sjálfsvígsstöðvum hér á
landi eins og víða annars staðar þar
sem fólk gæti náð sambandi við lækna
og heilbrigðisstéttir, klerka og leik-
menn.
Þriðja leiðin til að fyrirbyggja sjálfs-
morð er eftirlit með öllum sem gert
hafa tilraunir. Það er þó aldrei hægt að
fyrirbyggja sjálfsvíg nema að viðkom-
andi einstaklingur vilji það sjálfur.
Guðrún Jónsdóttir geðlæknir er mjög
trúuð kona. Hún segist hafa með Guðs
hjálp reynt að hjálpa öðrum til að
hjálpa sér sjálfum. Hún telur að fátt
fari betur saman en trú og sönn vísindi.
„Vaxtarmáttur manneskjunnar er
stórkostlegur. Það getur verið hættu-
legt að velta sér sífellt upp úr orðnum
mistökum. Bænin getur hjálpað okkur á
leið til jákvæðra lausna og forðað okkur
frá þeirri neikvæðustu sem völ er á að
taka — sitt eigið líf...“