Morgunblaðið - 04.08.1979, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1979
25
trúar borgarinnar gerðu samn-
ing við ráðuneytið um þetta mál,
sem fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins gátu alls ekki sætt sig við. í
þessari samningagerð kom fram
mikið ósjálfstæði gagnvart rík-
inu og virtist sem ríkismenn
hreinlega spiluðu á það í hverju
atriðinu á fætur öðru. Niður-
staðan varð samningur, sem var
óhagstæður borginni við ríkj-
andi aðstæður og greiddu borg-
arráðsmenn Sjálfstæðisflokks-
ins atkvæði gegn samningum í
borgarráði eftir að hafa gagn-
rýnt mörg efnisatriði hans.
Samning-
arnir um
Lands-
virkjun
Fjórðu samningar vinstri
meirihlutans við ríkisvaldið eru
samningarnir um Landsvirkjun.
Þeir samningar eru mikilvæg-
astir, enda mestu verðmætin í
húsi. Þeir endemissamningar
hafa rækilega verið gerðir að
umtalsefni hér í blaðinu og
verður það ekki gert nánar á
þessu stigi. Það skal þó ítrekað,
að hagsmunir Reykvíkinga hafa
mjög verið bornir fyrir borð í
þeim samningum og bætir þar i
engu um það yfirklór, sem birzt
hefur í blöðunum undanfarna
daga í formi greinargerðar frá
samningamönnum borgarinnar.
Allt á sömu
bókina lært
Allir þessir fjórir samningar,
sem hér hafa verið gerðir að
umtalsefni, eiga það sameigin-
legt, að illa hefur verið haldið á
málum Reykvíkinga við þá
samningsgerð. Svo er að sjá, sem
vinstri mennirnir í borgarstjórn
séu heillum horfnir um leið og
þeir setjast að samningaborði
með fulltrúum cinstri ríkis-
stjórnarinnar. I hverju stórmál-
inu af fætur öðru semja þeir af
sér mikil verðmæti og mikla
hagsmuni.
þeir þvert gegn uppkasti Haf-
réttarsáttmálans, beint gegn
einstökum greinum og gegn öll-
um anda þess. Þá væri um að
ræða hreint siðleysi og árás á
íslenzka lífshagsmuni, sem við
hlytum að svara með öllum
tiltækum og friðsamlegum ráð-
um, með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum.
Þegar fiskifræðingar eru sam-
mála um, að ekki megi nú veiða
meira en rúman þriðjung þess
magns af íslenzku loðnunni, sem
óhætt var talið að veiða fyrir
tveim árum og íslendingar sátu
einir að, þar til Norðmenn komu
á miðin í fyrra, er ljóst, að
ríflegur er sá skerfur, sem við
höfum fallist á, að Norðmenn
megi veiða. Á sama hátt er
augljóst að fjarlægum þjóðum er
með öllu óheimilt að ráðast inn á
þessi mið. Mjög ber því að fagna
yfirlýsingu forsætisráðherra um
harkaleg viðbrögð, ef t.d. Rússar
ætluðu að hefja veiðar og eyði-
leggja loðnustofninn.
Nei, Norðmenn veiða ekki
nema 90 þús. tonn. Ef þeir gerðu
það, jafngilti það yfirlýsingu
þeirra um, að þeir hefðu í Ráð-
herrabústaðnum ætlað að ginna
íslendinga (eða „blackmaila") til
að fallast á einhliða norsk yfir-
ráð á Jan Mayen-svæðinu, svo að
þeir gætu á næstu árum drepið
allt sem kvikt er.
Auk þess legg ég til, að Norð-
menn og íslendingar geri þegar í
stað frambúðarsamninga á
sanngirnisgrundvelli í anda Haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna.
Magni Kristjánsson skipstjóri á Berki:
„Megum ekki semja af
okkur hagsmuni fyrir
nokkur tonn af loðnu”
— MÉR finnst meginmálið vera
það hvort Norðmenn stoppa við
eitthviert ákveðið mark og þá
hvar, með öðrum orðum hvort
veiðunum verði stjórnað eða þær
verði stjórnlausar, sagði Magni
Kristjánsson skipstjóri á afla-
skipinu Berki frá Neskaupstað er
Morgunblaðið spurði hann í gær
álits á loðnuveiðum Norðmanna
við Jan Mayen.
— Norðmenn eiga leikinn
næstu vikurnar því loðnan gengur
í átt til Jan Mayen, sagði Magni.
— Ég sé ekki ástæðu fyrir okkur
að fara af stað. Reynslan hefur
sýnt okkur að það er ekki gott
hráefni, sem fæst á þessum tíma
og mikill kostnaður yrði samfara
því að halda flotanum þarna
norður frá. Með þvi að fara af stað
gætum við skemmt fyrir Norð-
mönnum, en þó mest fyrir okkur
sjálfum, því Norðmenn taka það
sem þeir ætla sér á þessum slóð-
um.
— Fiskifræðingar hafa lagt til
að ekki verði veitt meira en 600
þúsund tonn í haust og næsta
vetur og ég tel hyggilegra að við
reynum að fá okkar afla þegar
verðmæti loðnunnar er meira en
nú og á skemmri tíma og þá um
leið kostnaðarminni hátt. Ef
Norðmenn og jafnvel flotar ann-
arra þjóða taka kannski 3—400
þúsund tonn þarna við Jan Mayen
er stór hætta á ofveiði, en ég vona
að til þess þurfi ekki að koma. Þá
gæti farið svo að við þyrftum að
draga loðnuveiðar okkar verulega
saman eða jafnvel að þeim yrði
sjálfhætt, en ég vona að til þess
komi ekki.
— Þó það sé bölvað að sitja
aðgerðarlaus, þá held ég að það sé
skárri kostur heldur en að ana af
stað. Við megum ekki semja af
okkur hagsmuni, sem nú eru ef til
vill ekki í sjónmáli, fyrir nokkur
tonn af loðnu. Þó svo að samkomu-
lag næðist á næstu vikum milli
íslendinga og Norðmanna þá
kæmist það varla í gagnið fyrr en
á næstu vertíð úr því sem komið
er, en ég endurtek að meginmálið
er, að Norðmenn stoppi við eitt-
hvert ákveðið, skynsamlegt mark.
Á það þarf að leggja alla áherzlu,
sagði Magni Kristjánsson að lok-
um.
Þess má að síðustu geta að
Börkur hefur undanfarið verið í
vélarskiptum í Noregi, skammt
sunnan við Bergen. Upphaflega
var reiknað með að skipið kæmi
heim í byrjun júlímánaðar, en
eilífar tafir hafa komið í veg fyrir
að svo yrði. í reynsluferð fyrir
nokkru kom í ljós að legur utan
um skrúfuöxul ofhitnuðu og er
ekki vitað hvenær nauðsynlegum
viðgerðum lýkur.
Pétur Stefánsson skipstjóri á Pétri Jónssyni:
r
..Astæða til að endur-
skoða h vað við ger um ’ ’
- NORÐMENN eru komnir
þarna með stóran flota og ég er
ekki búinn að sjá að hann verði
stöðvaður svo fljótt ef vel aflast,
þá er ekki auðvelt að segja allt í
einu nú verðið þið að koma heim,
sagði Pétur Stefánsson skipstjóri
á Pétri Jónssyni er Morgunblaðið
spurði hann í gær hvernig afla-
skipstjóra liði þessa dagana þegar
loðnufréttir bærust frá Jan
Mayen-svæðinu. Pétur benti á að
miklum afla væri fljótt náð ef 150
skip væru við veiðarnar, slíkur
floti gæti náð 100 þúsund tonnum
á innan við vikutíma.
— Ég hef persónulega alltaf
verið þeirrar skoðunar, að ef við
þurfum að takmarka loðnuveiðarn-
ar, þá eigum við að gera það þegar
arðsemi loðnunnar hefur verið sem
minnst, sagði Pétur. Það hefur
einmitt verið þessi tími og þá
sérstaklega erfiður fyrir verksmiðj-
urnar og þar af leiðandi hefur
verðið ekki verið hátt. Þess vegna
hafa menn verið rólegir.
— Þarna er opið hafsvæði eins
og er og ég er hræddur um að þarna
komi inn fleiri þjóðir. Mér finnst
ástæða til að það verði endurskoðað
hvað við eigum að gera ef þetta
verður látið ganga svona óbeizlað.
Ef aðrar þjóðir geta bætzt við án
nokkurra hafta getum við ekki, sem
liggjum næst þessu, setið aðgerða-
lausir og horft á. Éf að þeir fara
ekki að leysa þessi mál og fá
hlutina á hreint þýðir ekkert fyrir
okkur að bíða meðan hinir veiðá
loðnuna okkar.
— Menn hafa alltaf reiknað með
að loðnuveiðarnar byrjuðu 20.
ágúst, en skipin eru mörg tilbúin og
önnur þurfa lítinn tíma til að gera
allt klárt. Hins vegar ef þetta hefði
allt verið í föstum skorðum og
menn vitað að hverju þeir gengju,
þá hefði ég ekki talið tímabært að
byrja. Ef aflahámark Norðmanna
væri ákveðið 90 þúsund tonn og
engin ótti væri við þriðju þjóð þá
væri ekki ástæða til að fara af stað,
en nú eru ýmsar blikur á lofti.
— Það hefur verið látið í ljós við
okkur að Norðmenn myndu ekki
veiða meira en 90 þúsund tonn, við
gætum verið öruggir með það, en
síðan er hverjum og einum frjálst
að efast um það. Norðmennirnir eru
að enda makrílveiðar sínar núna og
loðnuveiðarnar í Barentshafi byrja
ekki fyrr en um miðjan þennan
mánuð.
Þannig er þessi tími dauður
fyrir Norðmenn nema þeir fái loðnu
við Jan Mayen. Norsk stjórnvöld
hafa auglýst öll þessi mál mjög í
Noregi og eins og staðan er í dag þá
lítur þetta alls ekki vel út, sagði
Pétur Stefánsson að lokum.
Bjarni Jakobsson, formadur Idju:
Hlutskipti ófaglærðra
Stór hluti "iðnverkafólks vinnur
nú að miklum hluta framleiðslu-
iðnaðar, er fyrir ekki allmörgum
árum var nær eingöngu unninn af
iðnlærðum mönnum. Hver iðn-
greinin af annari hverfur orðið í æ
i'^kara mæli til fjöldaframleiðslu,
og er nú svo komið, að þáttur
ófaglærðra og iðnlærðra er orðinn
um það bil jafnmikill í framleiðsl-
unni. Með aukinni vélvæðingu í
allflestum greinum iðnaðar, svo
og ört vaxandi tækni hefur fram-
þróunin í raun orðið sú, að iðnað-
urinn krefst orðið jafnhliða sér-
menntunar og starfsþjálfunar, til
handa þeim fjölmörgu er að fram-
leiðslunni vinna. Það er því höfuð-
nauðsyn að þannig sé búið að
innlenda iðnaðinum að hann geti
keppt við aðrar atvinnugreinar í
landinu hvað vinnuafl snertir, því
framtíð hans er ekki hvað síst
undir því komin, að hann geti
keppt við aðrar atvinnugreinar í
landinu hvað vinnuafl snertir, því
framtíð hans er ekki hvað síst
undir því komin, að hann hafi á að
skipa sérþjálfuðu og hæfu starfs-
fólki. Þar sem nú er svo komið að
óiðnlært fólk tekur orðið jafnmik-
inn þátt í framleiðslunni og raun
ber vitni, og að sérhæfingin er
hlutverk allra, hvort sem er óiðn-
lærðra eða faglærðra, er það orðin
knýjandi þörf að sem flestir óiðn-
lærðir fái tækifæri til menntunar
til jafns við aðra, í hinum ýmsu
greinum iðnaðar, en margir óiðn-
lærðir hafa unnið þessi störf í
áratug eða áratugi. Á vinnumark-
aðinum er þegar á heildina er litið
í dag, of stór hópur fólks, sem
lítinn lærdóm hefur hlotið og
eygir litla eða enga möguleika til
frekari menntunar. Það er óviðun-
andi og nær gersamlega óþolandi,
að í okkar nútímaþjóðfélagi skuli
það vera svo. Verður því að vinna
bráðan bug á að ráða á þessu
varanlega bót.
Framþróunin
Fyrir ekki allmörgum árum
unnu nær eingöngu faglærðir
menn í allflestum greinum hins
verkskipta iðnaðar. Með breyttum
vinnsluháttum, svo og ört vaxandi
framþróun, hefur raunin orðið sú,
að í mörgum tilvikum er þessu á
annan veg farið nú. Vinnan hefur
færst í æ ríkari mæli yfir á
hendur ófaglærða fólksins. Tökum
fataiðnaðinn sem dæmi, þar sem
yfir 90% hans er nú unnin af
ófaglærðu fólki. Við megum held-
ur ekki loka fyrir því augunum, að
þróunin er að færast í þessa átt í
mun fleiri iðngreinum, þar er til
að nefna húsgagnaiðnaðinn, járn-
iðnaðinn, svo nokkuð sé nefnt. Þar
sem hinir svökölluðu,
„aðstoðarmenn" eru fyrir löngu
farnir að vmna mörg þau sömu
störf og hinir faglærðu, í viðkom-
andi greinum. Þetta er þegar farið
að skapa fleiri vandamál en að
framan greinir. Þar má líka nefna
launabilið, svo og það, að mörgum
iðnaðarmönnum finnst vera geng-
ið all nærri þeirra rétti.
Það þarf að vinna að því að
komið verði á þrepmenntun, í sem
flestum iðngreinum, og að hvert
þrep, eða áfangi, gefi viðkomandi
viss réttindi, sem svo í framhaldi
leiddu til fullra iðnréttinda —
löggildingar.
Framleiðsluiðnaður
Allflest iðnfyrirtæki hér á
landi, hafa verið stofnuð af mönn-
um með litla sem enga sérþekk-
ingu í viðkomandi framleiðslu-
grein. í mörgum tilvikum hafa
fyrirtækin náð að dafna, og orðið
til þess að eiga sívaxandi þátt í að
bæta á tiltölulega fáum árum
afkomu þjóðarbúsins. En til að
stuðla að frekari framgangi
íslensks iðnaðar, þarf að gera
hverjum og einum kleift að öðlast
alla þá menntun, er til þarf og
hann æskir, svo og aukið atvinnu-
öryggi. Einnig þurfa allflestir
atvinnurekendur að afla sér frek-
ari þekkingar á rekstri fyrirtækja
og hagræðingu, sem og stjórn-
fræðslu. Á þeim 50 árum sem liðin
eru frá því að iðnlöggjöfin var sett
hefur orðið á stór breyting í
þjóðfélaginu, en árið 1927 voru
iðngreinar fáar og verksmiðjuiðn-
aður nánast enginn. Þetta vill oft
gleymast í önn dagsins. Þá ber því
ekki að neita, að almenn menntun
hefur aukist all verulega, og verk-
menntun hefur jafnhliða vaxið,
því að skapast hefur ört vaxandi
verksmiðjuiðnaður. Það hefur
margt gerst og áunnist á tiltölu-
lega fáum árum. En við verðum
ætíð að horfast í augu við þá
staðreynd að ekki verður allt gert
í einu. Engu að siður megum við
varast það að staðna.