Morgunblaðið - 20.09.1979, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1979
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1979
19
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Rítstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og skrifstofur Aöalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Afgreiðsla Sími 83033
Áskriftargjald 4000.00 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 200 kr. eintakiö.
Þáttur stjórn-
valda í olíuverði
Morgunblaðið hefur oft og ítarlega fjallað um þann vanda
sem íslendingum er á höndum, bæði sem þjóð og
einstaklingum, vegna verðþróunar á olíuvörum á heimsmarkaði,
og ekki sízt vegna óhagstæðrar verðviðmiðunar í olíukaupa-
samningum við Sovétríkin. Þessi verðviðmiðun hefur valdið því
að við sitjum við mun lakari viðskiptakjör á olíuvörum en
flestar aðrar Evrópuþjóðir. Morgunblaðið hefur margsinnis
krafist endurmats á þessari viðskiptastöðu okkar, bæði til að
leita hagstæðari verðviðmiðunar í olíuviðskiptum okkar við
Sovétríkin og til að auka á olíuöryggi okkar með því að vera ekki
bundnir einum viðskiptaaðila. Þessar ábendingar Mbl. hafa sætt
mikilli andstöðu, einkum af hálfu Alþýðubandalagsins og
Þjóðviljans, sem einhverra hluta vegna þótti nærri sér höggvið,
svo og ýmissa annarra hagsmunaaðila í málinu.
Nú hefur Kjartan Jóhannsson sjávarútvegsráðherra lagt
fram i ríkisstjórn tillögur til breytinga á tilhögun olíukaupa til
landsins. Ganga tillögur Kjartans í þá átt, að Islendingar bindi
sig ekki við einn viðskiptaaðila, heldur taki virkan þátt í
olíuviðskiptum í heiminum, til að tryggja sem hagkvæmust
olíukaup hverju sinni. Tillögur þessar koma í kjölfar skýrslu
olíuviðskiptanefndar, sem afhent var ríkisstjórn fyrir næst
liðna helgi. Sjálfstæðisflokkurinn hefur kunngjört ríkisstjórn-
inni þá skoðun stjórnarandstöðunnar, að þessa skýrslu eigi að
birta opinberlega, svo að almenningur fái vitneskju um
málavexti en vegna væntanlegra viðskiptaumræðna í Moskvu
hefur verið sætzt á það sjónarmið, að birtingin verði geymd
fram yfir þær viðræður. Tillöguflutningur sjávarútvegsráðherra
gefur hins vegar nokkra ábendingu um efni skýrslunnar og
kemur heim og saman við það sjónarmið, sem Mbl. hefur lengi
haldið fram í þessu máli.
En það er önnur hlið á verðmyndun olíuvara, sem snertir hinn
almenna notanda hér á landi ekki síður en innkaupsverð
vörunnar. Verðþættir stjórnvalda í bensínverði, þ.e. ríkisskattar
sem bætast ofan á söluverð olíufélaganna, eru um 56% af
endanlegu verði á bensíni. í stað þess að lækka skattahlutfall í
bensínverði, er innkaupsverð hækkaði, til samræmis við
áætlaðar fjárlagatekjur, og sporna þann veg gegn verðþenslu-
áhrifum hækkunarinnar og kaupmáttarskerðingu, var skatt-
hlutfallinu haldið. Ríkisstjórnin valdi þann kost að græða á
verðþróuninni erlendis, sem fært hefur milljarða úr vasa
almennings í ríkissjóð, umfram það sem fjárlagaáætlun gerði
ráð fyrir í upphafi. Eðlilegt var að ríkissjóður tryggði sér
viðbótartekjur til að mæta útgjaldahækkunum, sem hann þurfti
að axla vegna hækkunar á innkaupsverði olíu, en slíkt mátti
gera, þó að skatthlutfall ríkissjóðs i bensínverði væri lækkað
nokkuð. Sex af hverjum tíu krónum, sem almenningur greiðir
fyrir bensín á farartæki sín, rennur í ríkissjóð, og þessi
gírugheit vinstri stjórnarinnar eru að gera rekstur heimilisbif-
reiðar að forréttindum hinna efnameiri í þjóðfélaginu.
Ríkisstjórnin þeysti á mörgum loforðafákum í stjórnarráðið
haustið 1978. Þar fóru fyrir gæðingar, sem þóttust geta ráðið
niðurlögum verðbólgu og verndað kaupmátt almennra launa. I
dag er það verðbólgan, sem leiðir lest ríkisstjórnarinnar. Gengi
íslenzkrar krónu hefur sjaldan lækkað örar en í eins árs
bankaráðherratíð fyrrv. ritstjóra Þjóðviljans. Hækkun skatta,
bæði beinna skatta og skatta sem bætast ofan á vöruverð, svo
sem vörugjalds og söluskatts, hefur ekki aukið á kaupmátt
launa, heldur hið gagnstæða. Launaþróun hefur verið stýrt með
einhliða löggjöf, eins og verksvið stéttarfélaga væri það eitt að
hlusta og hlýða.
Stjórnarflokkarnir deila um hækkun búvöruverðs en bera þó
ábyrgð á henni. Þeir deila um vaxtastefnu, en bera þó ábyrgð á
henni, ekki sízt sá stjórnarflokkurinn, sem fer með bankamál,
Alþýðubandalagið. Stjórnarflokkarnir bera einnig ábyrgð á
síauknum ríkisútgjöldum og stóraukinni skattheimtu, sem eru
mikilvirkar orsakir verðbólguþróunar. Afstaða stjórnarinnar,
bæði til kaupmáttar launa og verðlagsþróunar, er þó e.t.v.
dæmigerðust í stjórnarþættinum í verðmyndun á olíuvörum. Af
hverri 15.000 króna fyllingu á heimilisbílinn ganga um 8.400
krónur til ríkisins. Sovétríkin gera sitt bezta til að ná sem mestu
af okkur, gegnum óhagstæða olíuverðmiðun, en sá hlutur er þó
mun stærri, sem ríkisstjórn „hinna vinnandi stétta“, eins og hún
kallar sjálfa sig, tekur af almenningi í verðsköttum. Mál er að
linni.
Fréttir af landsbyggðinni... Fréttir af landsbyggðinni... Fréttir af landsbyggðinni... Fréttir af landsbyggðinni... Fréttir af landsbyggðinni....
MORGUNBLAÐIÐ ræddi í
gær við nokkra fréttarit-
ara sína víðs vegar um
landið og greindu þeir frá
því sem helzt hefur borið
til tíðinda í byggðum
þeirra að undanförnu.
Fara pistlar þeirra hér á
eftir.
Mikið byggt
íHólmavík
Hólmavik 19. Heptember.
ÓVENJU mikið hefur verið um
byggingarframkvæmdir hér í
sumar og á það bæði við um
ibúðarhúsnæði og opinberar
byggingar. 1 smíðum eru hér að
minnsta kosti 5 einbýlishús, Bún-
aðarbankinn byggir hús fyrir
starfsemi sína, byrjað er að
stækka grunnskólann og kaupfé-
lagið reisir rækjuverksmiðju.
Þessar framkvæmdir eru
óvenjumiklar og hefur verið næg
atvinna fyrir alla sem geta unnið,
en fólki hefur fjölgað nokkuð hér
að undanförnu. Fólk er um þessar
mundir að taka upp úr görðum
sínum og er uppskera nokkru
minni en menn áttu von á, en þó er
það misjafnt. Gott veður hefur
verið hér í dag, en snjór er í
fjöllum. Að lokum má nefna fram-
kvæmdir á vegum Orkubús Vest-
fjarða en það er endurnýjun á
rafkerfi í þorpinu. Munu þær
framkvæmdir standa yfir næstu
vikur.
Fréttaritari.
Þingegr-
ingar á
smokk-
Fiskveiðum
bingeyri 19. september.
HAFIN er bygging nýs slátur-
húss á vegum kaupfélagsins. Er
hér um að ræða 960 fermetra
byggingu sem áætlað er að gera
fokhelda fyrir veturinn. Slátrun
er hafin og áformað er að slátrað
verði hér um 9.000 fjár.
Að undanförnu hafa íbúar Þing-
eyrar margir hverjir stundað
smokkfiskveiðar. Smokkur hefur
ekki sézt hér í 15 ár, en nú hafa
verið veidd um 50 tonn, þar af 30
tonn hér í Dýrafirði. Konur og
börn jafnt sem karlmenn stunda
þessar veiðar og hafa margir
gaman af og mætti næstum líkja
við gullgröft.
Framnes I sem aflað hefur
prýðilega í sumar, er nú í slipp á
Akureyri, en þar er verið að
breyta vélabúnaði skipsins til að
brenna svartolíu. Er það væntan-
legt til baka næstu daga, en
línubáturinn Framnes er í slipp í
Hafnarfirði. Þá hafa 10 trillur
verið gerðar út í sumar en aflað
treglega. Af framkvæmdum á veg-
um hreppsins má nefna gatna-
gerð, vinnu við íþróttavöll og
plássið var girt af fyrir ágangi
sauðfjár, en viðamesta verkið er
þó nýbygging við gamla barna-
skólann. Hefur til þessa dags verið
unnið fyrir kringum 100 milljónir
króna, en flutt verður inn í %
hluta nýbyggingarinnar um ára-
mót. Gamli skólinn var tekinn í
notkun á árunum 1908—1909.
Gunnar Sigurðsson bygginga-
meistari er að reisa 6 íbúða
fjölbýlishús á tveimur hæðum
með 2ja, 3ja og 4ra herbergja
íbúðum með bílskúr, sem flestar
eru seldar.
Heyskapur hér um slóðir hefur
verið góður og bændur náð góðum
heyjum víða og gengið vel a.m.k.
miðað við marga aðra staði á
landinu, en tveir bændur urðu
fyrir hlöðubruna. Kartöfluupp-
skeran var léleg og tala menn um
að hér vanti mánuð í sumarið,
enda kominn snjór í fjöll, þótt gott
veður hafi verið hér sé miðað við
Norður- og Norðausturland.
Heilsufar hefur verið gott, en
læknir sem verið hefur hér sl. ár
er nú farinn. Höfum við lækni
næsta hálfa mánuðinn, en óvíst er
um framhald og vonast menn til
að úr rætist fljótt. Þá má nefna að
lokum að Bridgefélagið er að hefja
vetrarstarfið.
Hulda
Óhjákvæmi-
legtað
minnka
btístofninn
Miðhúsum 19. september.
HVÖSS norðanátt hefur verið hér
að undanförnu, en I dag hefur
hins vegar verið hið bezta veður.
Unnið hefur verið við þangöflun
og verður svo áfram meðan tið er
góð og menn fást til að vinna.
Haustverkin eru hafin, slát-
urtíðin byrjuð og virðast lömb
vera lélegri en áður, en eru þó
mjög misjöfn. Heyfengur er um
70—80% og kemur því
óhjákvæmilega til fækkunar og
eru 3 bæir sérstaklega illa settir
með hey. Berjaspretta var engin í
ár.
Sveinn
Aðeins60%
hegfengur
Bæjum 19. september.
HÉR hefur aðallega verið snjór
og kuldi að undanförnu og hefur
fé hrakist undan veðri fram af
brúnum og fundust á dögunum
nokkrar dauðar kindur, bæði
lömb og fullorðið. Smalamennsku
er að mestu lokið.
Ekki hefur verið hægt að þurrka
hey síðan í lok ágúst og hefur engu
verið náð inn síðan. Er búist við að
heyfengur verði um 60% þess sem
hann var í fyrra og er því ekki um
annað að ræða en fækka, en ekki
er enn hægt að segja hversu
mikið. Þá eru lömb smærri en
venjulega, allt að 4 kg léttari
lifandi vigt. Snjór er nú í miðjar
hlíðar að norðanverðu við Djúpið.
Þorskafjarðarheiði var ófær þar
til í dag og hefur heyflutningabíll
setið þar fastur síðan um helgi.
— Jens
Versta
sumar í
manna
minnum
Borgarfirði eystra,
19. september 1979
HÉR hefur verið alveg óskap-
leg tíð undanfarið og snjór
niður í miðjar hlíðar. Um síð-
ustu helgi var hér éljagangur
og slydda. Það er því ekki að
ófyrirsynju að hljóðið er ósköp
dauft i mönnum hér slóðir.
Það mun vera fært jeppum
upp á Egilsstaði yfir Vatns-
skarðið en æði mikil hálka er á
veginum.
Um heyskapinn er það að
segja, að mikil hey liggja á
túnum ennþá og þau, sem náðst
hafa inn, eru heldur slæm. Menn
eru að vona að það geri þurrk
svo unnt verði að bjarga ein-
hverju inn í viðbót. Þá hefur
ekki gefið á sjó í langan tíma og
ekki bætir þar hafnleysið úr
skák.
Þetta er eitthvert það versta
sumar sem menn muna í þessum
landshluta, raunar hefur ekkert
sumar komið. Það hafa komið
einn til tveir ágætir dagar öðru
hvoru en þess á milli hafa verið
gegnumgangandi rigningar og
kuldi í allt sumar.
—Sverrir
Kuldatíð í
Skagafirði
Sauðárkróki 19. september 1979
SJÁLFSAGT er sömu sögu að
segja héðan um árferðið eins og
annarsstaðar á Norðurlandi. Hér
hefur nefnilega verið ákaflega
mikil kuldatíð í allt sumar. Raun-
ar má segja að sumarið hafi farið
framhjá okkur að þessu sinni.
Menn hafa verið að taka upp úr
görðum sínum, en uppskeran er
mjög lítil, mun minni en í venju-
legu ári.
Annars er það einna markverð-
ast að frétta af mannfólkinu, að
hér verður Fjölbrautaskólinn sett-
ur í fyrsta skipti á laugardaginn
kemur. Fjölbrautaskólanum er
ætlað að þjóna öllu kjördæminu
og er annar af tveimur nýjum
fjölbrautaskólum sem hefja göngu
sína í ár, hinn mun vera í Vest-
mannaeyjum.
— Kári
Stórhlaup
íKreppu
EKÍlsstöðum 19. september.
FYRIR skömmu var getið um
hlaup i Jökulsá á Fjöllum, sem
hafði hækkað yfirborð árinnar
um 1 metra. Sl. laugardag er
Gunnsteinn Stefánsson var í
vatnamælingaferð kom í ljós að
stórhlaup hafði komið i Kreppu
og skolað burt fyliingu frá
brúnni og er það um 12 metra
skarð, algjöriega ófært bílum.
Einnig hefur runnið víða yfir
veginn í Krepputungu. Ekki er
vitað um upptök hlaupsins nú, en
fyrir nokkrum árum kom svipað
hlaup, en þó öllu minna, sem átti
upptök í Jökullóni í Kverkárnesi,
skammt frá upptökum Kverkár.
Hafði það þá lækkað um 20—30
metra.
— Steinþór.
Heg hefur
legið á
túnum í
rúman
mánuð
Grímsey 19. september 1979.
HÉR var mikið leiðindaveður um
síðustu helgi, snjókoma og
slydda. í raun má segja að tíðar-
fariA hafi ver’ð í verra lagi það
sem af er árinu. mun verra en í
venjulegu ári.
Þetta hefur vitaskuld haft áhrif
á afla bátanna, einkum litlu bát-
anna sem lítið hafa getað athafn-
áð sig vegna veðurs að undan-
förnu. Samt sem áður er hér nóg
að gera og ekki yfir neinu öðru að
kvarta.
Þessa dagana fækkar óðum hér
í eynni og stafar það af því, að
skólafólk hefur verið að tínast
burt undanfarið til námsdvalar í
landi.
— Alfreð
Snjókoma-
og slgdda
í Grímseg
Vojfum, Mývatnssveit 19. september 1979.
MIKINN snjó setti hér niður um
síðustu helgi og hann hefur ekki
tekið upp ennþá. Göngur hófust í
síðustu viku og gengið var á
föstudag og iaugardag og réttað
á sunnudag. Verið er að smala á
suðurafréttinum í dag og réttað
verður á morgun. Ekki er nærri
því búið að fara í öll leitarsvæði
og ekki vitað hvenær farið verður
i seinni réttir.
Sláturtíð er hafin og verið er að
slátra á Húsavík í dag og næstu
daga. Um heyskapinn er það að
segja, að hey hefur legið á túnum í
mánuð og menn lifa í þeirri von að
snjó muni taka upp á næstu
dögum svo hægt verði að bjarga
einhverju. Ef það gerist ekki er
ekki bjart framundan. Menn verða
að lifa í voninni og vera bjartsýn-
ir.
— Kristján
Commander Gerald H. Carter. yfirmaður fastaflota NATO:
„Flotamáttur Sovétmanna hefur
stóraukist á Norður-Atiantshafi
og því er augljóst að efla verður f astaflota bandalagsins”
„Það er alveg Ijóst, að flotamáttur Sovétmanna á
Norður-Atlantshafi hefur stóraukist á seinni árum. Sem
dæmi um það má nefna að fjöldi sovézkra kafbáta á
hafinu er í kringum 170 á móti 56 kafbátum Þjóðverja í
upphafi heimsstyrjaldarinnar síðari, svo það er aug-
ljóst, að af þeim stafar mikil hernaðarleg ögrun,“ sagði
Commander Gerald H. Carter, yfirmaður fastaflota
NATO, STANAVFORLANT, í viðtali við Morgunblaðið
í gær, en undanfarna daga hafa átta skip úr fastaflotan-
um verið hér í heimsókn. Skipin sigla áleiðis til Noregs
nú í morgunsárið.
„Þá má geta þess, að á
síðastliðnum tíu árum hafa
Sovétmenn eytt um 11—13%
af heildarþjóðarframleiðslu til
varnarmála, á sama tíma og
aðildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins, NATO, eyða á bilinu
2—5,5%,“ sagði Carter.
Er þá ekki tímabært að efla
fastaflotann til muna?
„Frá mínum bæjardyrum
séð er alveg augljóst að efla
verður flota bandalagsins. í
því sambandi má nefna að í
árslok 1977 var gerð ályktun í
fastaráði bandalagsins þess
efnis, að aðildarríkin ykju
framlög sín til varnarmála um
a.m.k. 3% á ári næstu fimm
árin. Sovétmenn hafa á síð-
ustu fimm árum aukið fram-
lög sín til varnarmála um
3—5% á ári svo það er aug-
ljóst hvert stefnir.
Hvert er aðalhlutverk
fastaflotans?
„Hlutverk STANAVFOR-
LANT er það fyrst og fremst,
að til staðar sé þrautþjálfaður
og vel búinn floti aðildarríkj-
anna, sem getur skorist í
leikinn hvenær sem er og þá
við verstu aðstæður. Það er
sérstaklega mikilvægt að
menn í flotum hinna einstöku
aðildarríkja læri að vinna
saman, samræmi aðgerðir sín-
ar og kynnist hver öðrum.“ —
I þessu skaut yfirmaður þýzka
skipsins í flotanum, G. Kaehl-
er, sem var viðstaddur, því inn
í, að fastaflotinn væri eins og
ein stór fjölskylda. Hann hefði
komið með skip sitt í flotann í
síðasta mánuði og hann tryði
því ekki ennþá hversu vel þeim
gekk að falla inn í myndina.
Sem dæmi um samvinnu og
tengsl manna á skipunum inn-
byrðis sagði Carter yfirmaður
flotans það venju, að menn
skiptust á að fara um borð í
hin einstöku skip og starfa
með félögum sínum þar í tvo
til þrjá daga. Væri þar um að
ræða allt frá „messaguttum"
upp í æðstu yfirmenn skip-
anna. Hann nefndi í því sam-
Gerald H. Carter.
bandi, að á síðustu þremur
mánuðum hefðu 500 af 1700
manna áhöfn skipanna tekið
þátt í slíkum aðgerðum.
Hver er tilgangur heim-
sóknarinnar til íslands?
„Hann ét tvíþættur, í fyrsta
lagi er það regla hjá okkur að
heimsækja aðildarríki banda-
lagsins eins oft og við mögu-
lega getum til þess að kynnast
aðstæðum, landi og þjóð. Þá lá
það vel við fyrir okkur að
heimsækja ísland að þessu
sinni, þar sem við erum að
koma frá Norður-Ameríku á
leið okkar til Evrópu, enda eru
aðstæður til æfinga hér við
land mjög góðar. Hér eigum
við von á öllum veðrum og
aðstæðum. Til dæmis fram-
kvæmdum við'éldsneytisflutn-
inga á leið okkar frá Ný-
fundnalandi til íslands.
Frá Islandi höldum við svo í
fyrramálið áleiSis til Noregs,
þar sem við tökum þátt í
viðamiklum'géfingum Atlants-
hafsband^lagsins með þátt-
töku fleirixskipa, ^flugv;éía og
landherja. Síðar munum við
dvelja við ýmiss konar æfing-
ar á höfunum við Eyrópu-
strendur, nánar um þær get ég
því miður ekki sagt. Annars er
það regla hjá okkur í fastaflot-
anum að taka þátt í sem allra
flestum æfingum sem standa
okkur til boða.“
Hér eru nú átta skip flot-
ans, er það föst tala skipa?
„Nei, þessi tala er nokkuð
breytileg, frá sex skipum upp í
níu skip, það er að segja eitt
skip frá hverju aðildarríkj-
anna, séu Grikkland, Tyrkland
og Ítalía undanskilin, en þau
eru með flota á Miðjarðarhafi,
svo og auðvitað íslendingar og
Luxemborgarar. Það mun eitt
skip bætast í flotann um ára-
mót, en það er belgískt."
Hve stórt er athafnasvæði
ykkar?
„Þetta er mjög stórt svæði
eða liðlega 12 milljónir fer-
mílna.“
Hver eru tengsl ykkar við
NATO-stöðina á Keflavíkur-
flugvelli?
„Bein tengsl okkar við stöð-
ina í Keflavík eru svipuð og
við aðrar stöðvar, nema hvað
þaðan fáum við mjög mikils-
verðar upplýsíngar um allar
ferðir sovézkra skipa og flug-
véla hér á Norður-Atlantshafi.
Keflavíkurstöðin er einhver
mikilvægasta stöðin í öllu
varnarkerfinu hvað þetta
áhrærir. Það má segja að hún
sé hornsteinninn ásamt
Kanada og Noregi.“
Yrði það þá ekki mikill
skaði ef hún yrði iögð niður?
„Það hlytist af því alveg
óbætanlegt tjón og veikti
stöðu okkar gagnvart Sovét-
mönnum gífurlega. Ég vil ekki
hugsa þá hugsun til enda.“
Að síðustu var Commander
Gerald H. Carter, yfirmaður
fastaflota NATO, STANAV-
FORLANT, spurður um veru
sovézku verksmiðjutogaranna
hér í höfn nú og hvort þeir
væru þeim kunnugleg sjón.
„Þeir eru ekkert nýjabrum
fyrir okkur, það líður varla sú
æfing hjá okkur að ekki birtist
þessir sovézku togarar. Þó svo
éinhverjir þeirra séu sjálfsagt
að veiðum höfum við vissu
okkar fyrir því að mikill
meirihluti þeirra er búinn
mjög fullkomnum njósnatækj-
um. Þá hefur þeim fjölgað
mjög hin seinni ár.“