Morgunblaðið - 02.08.1980, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 1980
Gísli G. Auðunsson læknir, Húsavík:
Álfakóngurinn
í Ásbyrgi og aðrar
verndarvættir
Eftir tæplega 14 ára búsetu á
Húsavík fannst mér ég kominn
í fulla sátt við allar vættir
Ásbyrgis og annarra kletta-
borga meðfram Jökulsá í Öxar-
firði. Þar hafði ég fundið
marga furðureiti fegurðar og
þokka, sem eiga sér fáa líka,
þar sem unun er að dvelja.
Samverustundirnar meðal
þessara náttúruvætta hafa þó
bæði orðið of fár og of stuttar,
enda tími tómstundanna oftast
naumur. Þessar samverustund-
ir hafa þó alltaf verið jafn
kærkomnar — og ég hafði á
tilfinningunni að það væri
gagnkvæmt.
En nú hafa skipast veður í
lofti. Varnarlið hefur verið
sent á vettvang og fornar
vættir flúnar. Nýr álfakóngur
er kominn í Ásbyrgi, holdi
klæddur og að því er virðist
með heitu blóði. En með köldu
blóði framkvæmir hann fyrir-
skipanir varnarmálaráðuneyt-
is sem hreiðrað hefur um sig í
miðju menntamálaráðuneyti
íslands og kaliast Náttúru-
verndarráð. Þar situr hers-
höfðingi eða æðstiklerkur.
Hann ígrundar hernaðarað-
gerðir í baráttunni við bænda-
þý og tómthúsamenn í
Þingeyjarþingi. Hann brá sér
nýverið á vígvöllinn í Ásbyrgi
til að kanna stöðuna. Og viti
menn. Hann sá að hvorki voru
grundir þar jafn grænar sem á
Arnarhóli, né sá flokkur
manna jafn fríður, sem þar
bældi grasið, eins og sá flokkur
mannna sem helst bælir grasið
á Arnarhóli. Hér var því
brugðið við hart og skjótt. Ný
víglína ákveðin í hvelli og nú
mátti enginn fara lengra en að
bílastæðinu við „völlinn”, nema
þá gangandi, en þó helst skríð-
andi. Allra náðarsamlegast var
þó leyft að bera tjöld til
næturskjóls inn á völlinn.
Þeim, sem voru svo ósvífnir að
draga á eftir sér atómsprengju
í líki hjólhýsis, var plantað á
mitt bílastæðið og þar skyldu
þeir dvelja. Vessgúohólkjeft.
Athafnir náttúruverndar-
ráðs meðfram Jökulsá í Öxar-
firði hafa vakið furðu heima-
fólks og valdið því miklum
vonbrigðum. Heimamenn hafa
mikið dálæti á þessari völund-
arsmíð náttúrunnar. Þeirra
fróma ósk var sú að fleiri
fengju að njóta þessara
náttúruundra en þeir einir.
Þeir töldu að með þjóðgarðs-
stofnun yrði vakin verðskulduð
athygli á þessu svæði og jafn-
framt yrði sem flestum gert
kleift að njóta þess og að því
mundi náttúruverndarráð
stuðla. En engu er líkara en
náttúruverndarráð sé saman-
safn einsýnna sérvitringa sem í
anda hreintrúarstefnu telur
það sjtt hlutverk fyrst og
síðast að gera fólki sem erfið-
ast að nálgast þessi náttúru-
undur. Vegir og bílar eru algert
eitur í þeirra beinum. Enginn
skal fá að nálgast náttúru-
undrin nema með þeirra hætti
— þ.e. fótgangandi fleiri kíló-
metra. Þetta er í sjálfu sér
meinlaust þeim sem fullfrískir
eru og hafa nægan tíma. En
fyrir allan þann stóra hóp, sem
ekki eru fullfrískir, fyrir þá
sem eru teknir að eldast og
lýjast, fyrir börn, sem fljót eru
að þreytast, öllu þessu fólki er
meira og minna bægt frá þessu
svæði með skipulagsáformum
Gisli G. Auðunsson
náttúruverndarráðs. Svo ég
nefni nú ekki þá sem eru
hreinlega fatlaðir.
Ásbyrgi er einn af þessum
unaðsreitum. Ekki einungis
hrikaleg furðusmíð heldur
einnig sérstaklega skjólsæll
staður, skýlt af allt upp undir
100 metra háum hamra-
veggjum með vöxtulegum birki
skógi. Gisting í Ásbyrgi gleym-
ist engum. Fram að þessu
hefur það staðið opið hverjum
sem er, enda undir verndar-
væng skógræktarmanna. Þeir
buðu alla velkomna með orðun-
um: Hér er griðastaður. hér er
öllum frjálst að dvelja. Og
siðan voru gestir beðnir um að
gerast eigi griðníðingar með
óvarlegri umgengi. Manni
hlýnaði um hjartarætur við
þetta ávarp. En nú eru komnir
nýir húsbændur. í þeirra aug-
um er engin þörf að ávarpa
almúgann hrífandi orðum,
enda búið að fjarlægja spjaldið
með ávarpi skógræktarmanna.
Þess í stað koma boð og bönn.
Allir virðast fyrirfram dæmdir
griðníðingar.
Ásbyrgi er engin smá kletta-
kvos, heldur um 3 'Æ km á dýpt,
eða öllu heldur lengd. Það
opnast á móti norðri á móti
sandinum. Þar byrja kletta-
veggirnir nánast úr engu og
hækka síðan í látlausri stíg-
andi uns þeir ná tæplega 100
metra hæð innst. Sannleikur-
inn er líka sá að sem dvalar-
staður hefur Ásbyrgi mjög
takmarkaðan „sjarma" fyrr en
komið er djúpt inn í byrgið.
Því vekur það ugg og furðu
að náttúruverndarráð hefur
uppi áætlanir um að banna
tjaldstæði inni í byrginu. Á
þess vegum er verið að byggja
þjónustumiðstöð um 500 metra
frá mynninu og þar eiga fram-
tíðartjaldstæðin að vera. Stað-
urinn hefur ekkert við sig, er á
bersvæði gengt norðri út undir
Sandinum.
„Miklu er logið til um fegurð
Mývatns", sögðu Bretarnir,
sem leigðu sér hesta á Húsavík
á öldinni sem leið og riðu að
Másvatni og sneru þar við.
Hugðu sig hafa skoðað Mývatn
— leiðsögnin var ekki betri.
Eitthvað þvílíkt verður ein-
kunnagjöf aimennings um Ás-
byrgi eftir að hafa notið gisti-
vináttu náttúruverndarráðs út
undir Sandi.
Það er ekki að furða að
gamlir Keldhverfingar tárist
fyrir slíkum heraga í þeirra
helga reit.
í sama anda eru fram-
kvæmdir náttúruverndarráðs á
svæðinu Hljóðaklettar — Vest-
urdalur — Svínadalur —
Hólmatungur. Leyft er að aka
á bílum niður í Vesturdal og
aðeins áleiðis niður að Hljóða-
klettum. Bannað er að aka úr
Vesturdal til suðurs, þ.e.a.s.
búið að loka gamla veginum í
Svínadal og Hólmatungur.
Gefið er nú í skyn að veginn í
Svínadal eigi að opna, en ekki
lengra. í stað þess að lagfæra
gamla veginn, sem engu spillir,
er fjármunum náttúruvernd-
arráðs sóað í 13. km. langan
veg á heiðum uppi hálfhring í
kringum svæðið. Hann á þó
aldrei að koma niður í Hólma-
tungur, heldur að enda við
Þórunnarfjall ytra, um kíló-
meter ofan við syðsta hluta
Hólmatungna, en þær ná yfir
um 3ja km langt svæði með-
fram Jökulsá. Gamli vegurinn
úr Vesturdal í Hólmatungur er
nálægt helmingi styttri en nýji
vegurinn — og liggur í gegnum
svæðið. Af honum er víða
steinsnar til að heilsa upp á
fjölmörg náttúruvætti.
Ótti náttúruverndarráðs við
stórfelld sþjöll af umferð í
gegnum svæðið á við engin rök
að styðjast og virðist helst
sóttur í umsagnir grænfrið-
unga um umferðarþunga í
milljónasamfélögum Engil-
saxa. Þar að auki mundi það
varla vefjast fyrir náttúru-
verndarráði að loka veginum ef
spár þeirra um umferðarþunga
reyndust réttar þegar fram í
sækir.
Margt á ég eftir ósagt um
reynslu mína af athafnasemi
starfsmanna náttúruverndar-
ráðs meðfram Jökulsá í Öxar-
firði, en læt þó staðar numið að
sinni. Eg vildi aðeins vekja
landsmenn til umhugsunar um
hvort þjóðgarðarnir eigi að
vera sem aðgengilegastir okkur
öllum til að njóta, undir lipurri
leiðsögn þeirra sem trúað er
fyrir að gæta þeirra. Eða hvort
þar á að ráða ríkjum einskonar
hysteria eða hreintrúarstefna
með því ofstæki sem æfinlega
er fylgifiskur slíkra viðhorfa.
Verður þjóðgarðurinn með-
fram Jökulsá í Öxarfirði fólk-
vangur eða einskonar frímúr-
aragarður?
Mennirnir frá CATERPILLAR við 375 h.a. alhliða dieselvél við
Sundahöfn á ísafirði.
Caterpillarmenn
í heimsókn
ixafirAi.
FYRIR nokkru voru hér á ferðinni
menn frá Heklu h.f. í Reykjavík að
kynna díselvélar í báta og landvél-
ar. Þegar fréttaritari Morgunblaðs-
ins á Isafirði hitti þá að máli, létu
þeir vel af ferð sinni. Þeir voru
búnir að fara um Vestfirði sunnan
ísafjarðar, þar sem þeir kynntu
Caterpillar vélar þær sem þeir eru
með á boðstólum auk þess sem
þeir a.huguðu eldri vélar, sem í
notl ’o t’'i, í vestfirska bátaflot-
anuri. *.•*• í ff.ðinni er banda-
rísktr » ■!. ^ðing-. i f.á Caterpill-
arverksmiöjur.u’.'., ’-m farið hefur
yfir vélarnar og gefið góð ráð um
viðhald. Caterpillarvélarnar eru
vel þekktar hér vestra, af margra
ára strangri notkun og láta sjó-
menn mjög vel af þeim. Auk
sjómanna voru margir vörubíl-
stjórar og þungavinnuvélstjórar,
sem skoðuðu þessa 375 h.a. vél sem
var til sýnis, enda er hún notuð
jafnhliða til sjós og lands.
Héðan fóru þjónustumenn
Heklu h.f. norður í land þar sem
vélin var sýnd víða.
Úlfar
Sun.arferð Félags
óháðra borgara
HIN árlega sumarferð Félags
óháðra borgara í Hafnarfirði
verður farin laugardaginn 16.
ágúst og lagt af stað kl. 8 frá
Ráðhúsinu. Ekið verður um Þing-
völl, Uxahryggi og skoðuð kirkjan
að Lundi í Lundarreykjadal. Það-
an verður haldið um Bæjarsveit að
Varmalandi. Síðan liggur leiðin
um Borgarfjarðarbrúna að
Grundartanga og járnblendiverk-
smiðjan skoðuð. Þá verður
byggðasafnið að Görðum heim-
sótt. Sameiginlegur kvöldverður
að Hótel Akranesi.
Allir Hafnfirðingar og gestir
þeirra eru velkomnir í ferðina, en
þátttöku þarf að tilkynna eigi
síðar en 11. ágúst til skrifstofunn-
ar að Austurgötu 10, sími 50764.
Fólki er ráðlagt að tryggja sér far
sem fyrst, þar sem stundum hafa
komist færri með en vildu í þessar
sumárferðir Félags óháðra borg-
ara. Fararstjóri verður Snorri
Jónsson, yfirkennari.
(Fréttatilkynning).
Símtæknimenn á Bretlandi:
Hleranir úr böndum
Lundúnum. 31. júli. AP.
SAMTÖK simtæknimanna í
Bretlandi halda þvi fram, að
brezkar öryggisþjónustur og
lögregla standi fyrir viðtækum
simhlerunum og að umfang
þeirra hafi gjörsamlega farið
úr böndunum, svo viðtækt sé
það nú. Þá halda samtök sím-
tæknimanna (POEU) þvi fram,
að sterkar likur séu á þvi, að
bandariska öryggisþjónustan,
NSA, stundi hleranir og hafi
William Whitelaw innanrikis-
ráðherra ekkert vald yfir þess-
ari iðju NSA.
„Hleranir ná langt yfir þau
mörk, sem stjórnvöld hafa sagt
til um, — það er að hlerunum sé
beint gegn undirróðurssamtök-
um, grunuöum njosnurum, glæpa-
samtökum og fíkniefnasmyglur-
um,“ segir í tilkynningu samtak-
anna. Símtæknimenn segjast
hafa öruggar sannanir fyrir
ólöglegum hlerunum og samtök
þeirra hafa hvatt stjórnvöld til
að láta fara fram víðtæka rann-
sókn þessara mála þar sem frelsi
brezkra þegna sé stefnt í voða.
Framkvæmdastjóri samtak-
anna, Bryan Stanley, vildi ekki
gefa upp nánari upplýsingar um
starfsemi NSA þar sem það
bryti í bága við 'öryggismála-
löggjöf. Því hefur verið haldið
fram, að hægt sé að hlera 5
þúsund simtöl samtímis. Þá hef-
ur því verið haldið fram, að NSA
geti hlerað 75 milljón samtöl á
ári en stofnunin hefur leynilega
bækistöð í Bretlandi.