Morgunblaðið - 19.12.1980, Page 1

Föstudagur
19. desember
Bls. 33—64
Þegar norskur
stríðsmaður
;sigraði eina af
Islands dætrum
Viðtal við Önnu Lovísu og Ingvald 0. Eidsheim
— Sögulegt varð það að vera,
þegar norskur stríðsmaður sigr-
aði eina af íslands dætrum, eins
og Ingvald orðaði það. Við hitt-
um þau hjónin að máli uppi í
Breiðholti, þar sem þau búa nú
hjá systur Önnu.
Að góðum íslenzkum sið er
rétt að byrja á því að gera grein
fyrir viðmælanda. Anna Lovísa
var fædd og uppalin í stórum
systkinahópi á Reyðarfirði, þar
sem faðir hennar Johan Peidri
Malmquist bjó í Borgargerði.
Móðir hennar Kristrún Bóas-
dóttir, af hinni fjölmennu
Stuðlaætt, var ljósmóðir og út-
lærður skreðari, sem ekki var
algengt í þá daga. En hún dó
ung, og Anna Lovísa fór til
Reykjavíkur 17 ára gömul. Réði
sig á heimili sr. Sigurbjarnar
Gíslasonar og Guðrúnar Lárus-
dóttur alþingismanna í Ási, og
síðar til Péturs Lárussonar og
Ólafíu í Hofi, „og það voru mín
bestu ár. Þetta var þvílíkt af-
bragðsfólk," segir hún. Síðar fór
hún á Húsmæðraskólann á Hall-
ormsstað. Og giftist svo Þorbirni
Björnssyni frá Borgarfirði
eystra. En hann drukknaði af
Braga á fyrstu stríðsárunum.
Skipið var siglt niður í myrkv-
aðri höfn í Bretlandi og flestir
fórust. Hún varð því ung ekkja
með tvö börn, sjö ára dreng og
nýskírða dóttur.
— Tveimur árum seinna
kynntist ég svo Ingvald, segir
hún. Edwald bróðir minn hafði
verið í skóla í Noregi, og var oft
túlkur fyrir Norðmennina hér.
Hann bauð Ingvald heim, og
kom svo seinna með hann heim
til mín. Þetta voru okkar fyrstu
kynni og urðu örlagarík.
Ingvald hafði flúið frá Noregi í
júní 1940, eftir að Þjóðverjar
höfðu tekið landið. Hann hafði
verið til sjós frá 15 ára aldri og
var búinn með stýrimannapróf.
Hann komst með skútu frá
Álasundi og lenti fyrst í Færeyj-
um, var síðan í Grænlandi, og
Færeyjum aftur, áður en hann
kom til íslands í október 1940.
— Við opinberuðum trúlofun
okkar á páskunum 1942, heldur
Anna áfram frásögninni, og
skömmu seinna fékk ég að vita
að Ingvald yrði sendur til Skot-
lands. Ég beið með brúðarkjól-
inn, og sá hann ekki aftur fyrr
en um haustið. Þá drifum við
okkur í hjónabandið í Þingvalla-
kirkju. Fjölskyldan mín öll
viðstödd. En það var enginn
friður, í orðsins fyllstu
merkingu. Enda var heimsstyrj
öldin í fullum gangi, og Ingvald í
sjóhernum norska. Morguninn
eftir kom kallið. Hann varð að
fara tii Hjaltlandseyja og það
Anna Lovísa Malmquist og
Ingvald O. Eidsheim, komin til
íslands aö halda jól og fagna
sjötugs afmssli önnu.
leið hálft ár áður en hann kom
til að sækja okkur. Ég fór þá
með honum út með dótturina
litlu, Guðbjörgu, sem hann varð
að ættleiða til að við fengjum að
hafa hana með okkur, og við
vorum á Hjaltlandi til stríðs-
loka. Og þar fæddist sonur
okkar, Ólaf Birgir.
— Ingvald var í siglingum
milli Noregs og Hjaltlands og
það var oft erfitt fyrir útlending,
sem engan þekkti, að sitja og
bíða. Ég varð líka samtímis að
skipta yfir í bæði norsku og
ensku, til að geta haft samband
við fólk.
Hættuför í
stríðinu
Áður en lengra er haldið
spyrjum við Ingvald hvað þeir
hafi verið að gera í Noregi, sem
var hernumið af Þjóðverjum.
Það kemur í ljós, að hann var í
því sem fyrst var kallað „Marin-
ens Spesialavdeling" en seinna
varð frægt undir nafninu „Shet-
landsgjengen". Og hann fór 48
ferðir til Noregs á skipum, til að
sækja eða flytja fólk og varning
fyrir norsku andspyrnuhreyfing-
una. Fyrir þátt sinn hefur Ing-
vald 0. Eidsheim hlotið mörg
heiðursmerki, norsk, bresk og
bandarísk. Sjálfur segir hann
bara að flestar þessara ferða
hafi tekist vel. — Við komumst
heilu og höldnu fram og til baka
og oftast tókst okkur að leysa af
hendi viðfangsefnin. Og alltaf
steig ég á land, til að hafa
norska grund undir fótum. Loks
tekst að toga út úr honum
frásögn af einni slíkri ferð, sem
Hér á landi eru stödd hjónin Anna Lovísa
Malmquist og norski sjóliðsforinginn Ingvald 0.
Eidsheim. Ilann er var í hópi stríðshetjanna norsku
frá árum heimsstyrjaldarinnar. Þá var hann m.a. á
íslandi í norska liðinu, sem var örlagarikt fyrir
hann, því hér kynntist hann og giftist islenzkri konu,
Önnu Lovísu Malmquist. Þau hjónin eru nú komin til
íslands til að halda jól og fagna í hópi vina og
ættingja sjötugsafmæli Onnu Lovísu. Þau Ingvald
Eidstein og Anna Lovísa giftu sig mitt í stríðinu, 26.
september 1942 í Þingvallakirkju, en
daginn eftir þurfti hann að fara
< burtu til að stríða.

*
hófst rétt eftir miðnætti á jóla-
kvöld 1944.
— Farið var á bandarískum
hraðbáti, kafbátaveiðara af
minnstu gerð, frá Scallowag. Svo
sem venja var, vorum við með
menn og vistir til neðanjarðar-
hreyfingarinnar, hóf hann frá-
sögnina. En aðalerindið var að
sækja einn af okkar mönnum
sem hafði utan úr skerjagarðin-
um tilkynnt okkur um allar
skipaferðir við ströndina. Nú
hafði eitthvað komið fyrir og
nauðsynlegt að bjarga í snar-
heitum bæði honum og fjöl-
skyldunni, sem hann bjó hjá, því
þau urðu að fara í felur. Gestapo
hafði leitað þeirra milli fjalls og
fjöru. Við áttum stefnumót á
ákveðnum stað og stundu, til að
taka við fólkinu. Allt varð að
stemma upp á mínútu, því mörg
mannslíf voru í hættu, auk þess
sem við urðum fyrst að afhenda
neðanjarðarhreyfingunni menn
og vistir. Siglingin til Noregs
gekk vel og við sigum hægt upp
að landinu, eftir að dimmdi.
— Þegar við vorum komnir
næstum inn að Víkinganesi, sem
liggur norðan megin í Fensfirði,
komum við brot úr sekúndu auga
á ljósglampa. Rétt eins og kveikt
væri á eldspýtu. Við stöðvuðum
vélarnar snarlega og lágum
grafkyrrir til að vita hvað þetta
gæti verið. Skömmu seinna bar
við himin skugga af varðskipi á
leið út fjörðinn og á eftir því
stærra skip. Síðan kom enn eitt
skip fyrir nesið. Þá hugsaði ég,
nú fer að verða of fjölmennt hér,
og tók þá ákvörðun að leita
skjóls í myrkrinu bak við litla
eyju, skammt frá, meðan þessi
þýzka skipalest væri að fara hjá.
Meðan við vorum að koma okkur
í skjól, gaf ég skipun um að
senda út reykteppi til að hylja
okkur fyrir fjandmönnunum. Á
sömu stundu tók reykinn að
leggja aftur úr skipinu, en í stað
þess að leggjast eins og teppi
yfir okkur, þá lagði hann í
andvaranum inn að landinu —
og leit brátt út eins og risastór
gráhvítur loftbelgur. Ég varð
alveg máttlaus í hnjáliðunum og
skil ekki enn þann dag í dag að
Þjóðverjarnir skyldu ekki sjá
okkur með reykbelg hangandi
yfir okkur eins og merki: Hér
erum við!
— Felustaður okkar var
skammt frá staðnum, þar sem
við áttum að taka okkar mann
SJA NÆSTU SÍÐU
Ljósm. Emilía