Morgunblaðið - 19.12.1980, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 1980
49
13. starfsár Nor-
rænu lýðsfræðslu
stofnunarinnar
múrum og skrautturnum í Jerú-
salem. En í Betlehem er hann
frægastur fyrir barnamorðin, þeg-
ar Jesús fæddist, þar eð hann vildi
koma í veg fyrir að nokkur
konungur Israels yrði sér æðri og
frægari, en trúði hins vegar spá-
dómunum.
Og þú Betlehem Efrata, lítil
meðal Júda þúsundanna, frá þér
mun sá koma, er vera skal drottn-
ari í Israel. Reyndar mátti nánast
kalla þennan spádóm bergmál
hins liðna um Davíð konung, sem,
eins og áður er sagt, var frá
Betlehem. En þetta er samt ávallt
talinn spádómur um komu Messí-
asar, sem nefndist Kristur — hinn
smurði eða vígði, sem sameinaði í
einni persónu tign, mátt og vald
konungs, spámanns og biskups eða
æðsta prests.
Þýðing orðanna eða nafnanna
Betlehem og Efrata birtir ef til
vill bezt þá skoðun, sem upphaf-
lega og allt fram á þennan dag býr
í vitund fólksins.
En Betlehem þýðir brauðhús, og
Efrata hin ágæta eða frjósama.
Hún er í hæð eða fjallshlíð nálægt
Jerúsalem og í jaðri Júdeuauðnar-
innar og sést þaðan lagt að, sem
útvörður lífs í Landinu helga.
Sennilega eru fáir staðir í víðri
veröld, sem börn hafa gert sér
betur í hugarheimi en þessi staður
jólagleðinnar í boðskap Kristinn-
ar trúar.
Sjálfur varð ég ekki fyrir von-
brigðum með Betlehem, sem ég
hugsaði mér lítið ljósum prýtt
þorp í fjallshlíð. En velli hjarð-
mannanna fann ég hvergi.
Reyndar er djúp lægð líklega
kallað dalur við rætur fjallsins og
fætur borgarinnar, ef svo mætti
orða það. Og þar voru einmitt
kir.uahópar, með smölum eða
hirðum standandi með stafi í
höndum. En varla var þar um velli
að ræða, heldur líkast uppþornuð-
um mýrardrögum, þar sem nú í
sumarhitanum sáust nokkur strá
á stangli líkt og í íslenzkri auðn.
Enda voru kindurnar eða virtust á
sífelldu flökti snapsandi þessa
grastoppa.
Borgin sjálf eða þorpið, er nú
sem sjálfsagt allt annað í útliti en
sú húsaþyrping, þar sem gistihús-
ið stóð, sem átti fjósið eða asna-
stallinn, sem María og Jósef fengu
til gistingar hina frægu nótt fyrir
nær tveim þúsundum ára.
Þarna er nú smábær, um 25 þús.
manns, með nýtízkusvip og nær
Vesturlandayfirbragði til sýndar
að sjá.
Sagt er að mikill meiri hluti
íbúanna játaði kristna trú og bæri
þess blæ með frjálslegri fram-
komu, gestrisni og góðvild.
Samt voru þarna hópar af
sölumönnum, sem virtust bók-
staflega hafa þaulskipulagt aðför
sína eða aðfarir að ferðamönnum,
hlaðnir minjagripum, beltum,
festum, fléttum og úlfaldalíkönum
í löngum lestum. Þeir reyndu að
afkróa einstaklinga út úr hópnum
og tókst það á hinn furðulegasta
hátt, svo hafa mátti sig allan við
að týnast ekki.
Þarna var líka dálítið af betl-
andi börnum. Og varð mér í fyrsta
skipti ljóst, að orðið betl er
kannski dregið af nafni borgar-
innar og þýðir að biðja um brauð.
Samt er það lehem, sem þýðir
brauð, en bet þýðir hús. Samanber
Bet E1 = Hús Guðs.
Það er líka í eða eftir hungurs-
neyð, sem Betlehem kemur fyrst
við sögu, þegar Rut frá Móabs-
landi fékk að tína saman öxin, sem
urðu eftir á akri Bóasar bónda, og
varð þannig á vegi hans í ást og
ættmóðir, amma Davíðs konungs
fyrir 3000 árum.
Enn, já, frá upphafi blandaðist
þetta fólk, sem betur fer, þrátt
fyrir allar reglur um hreinleika og
varðveizlu kynstofnsins. Ástin
lætur ekki að sér hæða.
Öldum saman var Betlehem
samt örlítil byggð í auðninni.
Hefur vafalaust notið leyndra
vatnslinda, þar sem auðvelt var að
rækta vínber og vatnsmelónur að
ógleymdum olífutrjánum og
hjörðunum í dalnum eða kvosinni
við rætur fjallsins.
Þessi litla borg, með tilbúnum
stöllum og syllum í hlíðinni, er
ofurlítið eða mikið undur lífs, sem
brosir við eyðimerkurförum og
pílagrímum, sem tákn þeirrar
sögu, óska og vina, sem aldrei gæti
dáið.
Með fjöllin í Júdeuauðninni
fjólublá í baksýn, sem nær renna
saman við daufbláan eilífðargeim
himinsins og mjúkar útlínur
dyngjufjalla þessa lands, verður
Betlehem ósjálfrátt einn af helg-
ustu stöðum í heimi. Þar við
bætist, að herforingjar, valdhafar
og höfðingjar heims, að undan-
teknum Herodesi, hafa yfirleitt
látið hana í friði. Hún var of lítil
til að eyða á hana hertækjum,
vígvélum og múrum.
Það var á 4. öld, sem móðir
Konstantínusar mikla markaði
staðinn, þar sem Jesús átti að
hafa fæðzt í asnastallinum, með
því að reisa þar kirkju í byzantísk-
um stíl. Hún entist þó ekki mjög
lengi. Á 6. öld undir ríkisstjórn
Justiníans keisara var hún brotin
niður en önnur reist á sama stað,
sjálfsagt meiri og stærri. Þótt
merkilegt megi teljast létu Persar
hana í friði í innrás sinni og
eyðileggingum nær allra helgi-
staða landsins. Sagt er að mosaik-
myndirnar á vesturhliðinni hafi
hrifið sigurvegarana svo mjög, að
þeim féllust hendur. Sama mátti
segja um Araba síðar. Þeir létu
fæðingarkirkju Krists í friði:
Betlehem er þannig borg friðarins
án allra múra úr grjóti gjörðar.
Borg ástar og saknaðar í Minn-
ingu Rakelar, einu ættmóðurinnar
sem ekki er jörðuð í Hebron. Hún
hefur aldrei verið nein höfuðborg
að heimsins sið, en varðveitt fram
á þennan dag hugljúfan blæ
sveitasælu og einfaldleika.
Fæðingarkirkja Krists er þar
frægust allra bygginga og eins og
þegar er að vikið elzta kirkja í
Gyðingalandi, þótt hún beri auð-x
vitað minjar margra og mikilla
breytinga í aldanna veltandi
straum. í þessari kirkju var
franski krossfarinn Baldwin
krýndur til konungs árið 1100 á
jóladag. Og í þessari kirkju söng
íslenzkur kirkjukór frá Akranesi
undir stjórn Hauks Guðlaugsson-
ar á jólunum 1978.
Þar sýnist langt á milli í tíma
og rúmi. En eilífðin brúar öll bil
og gerir hið stóra smátt og hið
smáa stórt.
Klukknahringingin í þessari
kirkju er allra alda og allra landa
himinkveðja og ómar á innstu og
viðkvæmustu strengjum undir yf-
irskrift orðanna:
Sælir eru hjartahreinir, því að
þeir munu Guð sjá.
Og þá ekki síður í bergmáli
englasöngsins eilífa:
„Dýrð sé Guði í upphæðum,
friður á jörðu, og velþóknun
Guðs yfir mönnunum."
Það fer því vel á því að uppi í
aðaldyrnar var múrað að mestu
fyrir mörgum öldum svo óvinir
gætu ekki ruðzt inn fyrirvaralaust
og ráðizt með vopnum á söfnuð-
inn. En þess vegna verða allir enn,
nema börn, að beygja sig til að
komast inn um kirkjudyrnar líkt
og í auðmýkt, lotningu og til-
beiðslu. Það gengur jafnt yfir alla.
Vissulega hafa þar mörg stór-
menni að heimsins hætti orðið að
lúta þessu óskráða lögmáli um
inngöngu að dýrastalli þeim, sem
varð vagga hins æðsta kærleika á
þessari jörð.
Hér verður þessari kirkju ann-
ars ekki lýst nánar, enda munu
margar lýsingar af henni nú þegar
finnast á íslenzku. Þar nægir að
minna á frásagnir guðfræð-
inganna Ásmundar Guðm. bisk-
ups, Magnúsar Jónssonar prófess-
ors og skáldsins og prestsins
Sigurðar Einarssonar, síðast
prests í Holti undir Eyjafjöllum.
Líklega mun hann hafa kynnzt
helgistöðum ísraels flestum eða
öllum íslenzkum prestum fremur.
Dvaldi þar jafnvel mánuðum sam-
an ásamt Hönnu, sinni ágætu frú.
Silfurstjarnan yfir fæðingar-
stað frelsarans hefur kallað
marga til kærleiksbæna, en líka
æst hrokafull hjörtu til sundrung-
ar og haturs, jafnvel milli kirkju-
deildanna, sem telja sig fylgjend-
ur Krists.
Er sárgrætilegt til þess að vita,
að sá helgidómur Guðs kristni,
sem ókristnir menn hafa hlíft og
þyrmt, skuli ekki hafa fengið að
vera í friði fyrir sínum eigin.
Samt hefur allt slíkt horfið að
mestu hina síðustu áratugi, síðan
bjarmaði af morgni til samstöðu
og samstarfs milli kirkjudeild-
anna. Og nú er svo komið að telja
má að Betlehem sé að verða í
brennidepli í árlegum jólafagnaði
fólks úr öllum löndum, án þess að
draga það í dilka eftir játningum
og helgisiðum.
Heill þér Betlehem, Efrata.
NORRÆNA lýðfræðslustofnunin
(Nordens folkliga akademi) hefur
nú brátt þrettánda starfsár sitt,
fjórða starfsárið sem sjálfstæð
stofnun, því að fyrstu starfsárin
var þar um að ræða tilraunastarf,
sem reynslan skyldi skera úr um,
hvort halda skyldi áfram.
Lýðfræðslustofnunin — eða aka-
demían — hefur þegar sannað gildi
sitt og er mikils metin af öllum
þeim, sem á einhvern hátt standa
að lýðfræðslu á Norðurlöndum. í
Kungálv, sem er raunar sá staður,
sem konungasögurnar nefna Kon-
ungahellu, koma saman til skrafs
og ráðagerða jafnt háir sem lágir á
sviði lýðfræðslunnar og hvort sem
um er að ræða fulltrúa stórra eða
smárra menningarhópa, sem menn
rökræða og velta fyrir sér vanda-
málunum, leita lausna, finna þær
stundum, stundum ekki.
Forstöðumaður eða rektor stofn-
unarinnar er nú Maj-Britt Imnand-
er, sem veitti Norræna húsinu
forstöðu í Reykjavík 1972—1976.
Starfsemi akademíunnar er
einkum fólgin í námskeiðahaldi,
þar sem aðaláherslan beinist að
þeirri lýðfræðslu, sem fram fer á
hverjum stað í lýðháskólum, náms-
flokkum, bréfaskólum, leshringjum
og hvers konar virkum sjálfsnáms-
hópum. Nú er verið að leggja
síðustu hönd að dagskrá ársins
1981, vormisserisins, og kennir þar
margra grasa.
Fyrsta námskeið ársins er „Myt-
er í voksenundervisningen" þar
sem tekið verður til umræðu — og
raunar gefur heiti námsskeiðsins
viðfangsefnið til kynna — hversu
langt getur verið milli þess, sem
raunverulega er rétt á sviði lýð-
fræðslunnar og hins sem talið er
að sé. I mars verður námskeið, þar
sem svipað efni verður á döfinni, og
er það námskeið kallað „Folkesply-
sningen og græsrodderna", og verð-
ur þar sérstök áhersla lögð á
hlutverk það, sem lýðfræðslunni er
ætlað í okkar norræna lýðræðis-
þjóðfélagi. Viðfangsefni, sem sífellt
skýtur upp kollinum er þáttur
nemandans sem og kennarans/
leiðbeinandans á námskeiðunum.
— Þekking á tungu og bókmennt-
um frændþjóða í milli er mikilvæg
forsenda þess, að tengsl milli
norrænna landa geti þróast, og tvö
af námskeiðum akademíunnar á
vormisserinu fjalla einmitt um
það, hvert sé hlutverk og hverjir
möguleikar lýðfræðslunnar, þegar
um er að ræða að vekja áhuga á
þessum hliðum norrænnar menn-
ingar.
Þótt starfsemi akademíunnar
beinist einkum að norrænum mál-
efnum, er hún þó engan veginn
einskorðuð við þau, heimsmálin
eiga líka þar sinn stað. Má í því
sambandi benda á námskeið, sem
haldið verður síðast í júlí í sam
vinnu við samtök Sameinuðu þjóð-
anna á Norðurlöndum. Þetta nám
skeið hefur yfirskriftina „Oprustn-
ing eller udvikling?" og fjallar eins
og heitið bendir til um vígbúnað
arkapphlaup og þróunarmál, og eru
þá einkum þróunarlöndin höfð í
huga.
Á þeim námskeiðum, sem verða
á vormisserinu, er gefinn kostur á
túlkun til og frá finnsku. Finnland
hefur jafnan haft sérstöðu hvað
snertir námskeiðahald akademí-
unnar, og stafar það ekki síst af
tungumálavandanum, en einnig af
landfræðilegri legu landsins. Það
hefur orðið hefð, að eitt eða tvö
námskeið séu haldin þar árlega, og
að þessu sinni verða það Uö
vornámskeiðanna. Þau námskeið
sem haldin eru i Finnlandi eru að
sjálfsögðu opin öllum eins og önnur
námskeið akademíunnar.
Island hefur einnig sérstöðu
vegna landfræðilegrar legu sinnar
engu síður en Finnland, en mála-
vandinn er nokkur annar, þar eð
Islendingar vel flestir skilja eitt-
hvert Norðurlandatungumálanna
og geta oftast tjáð sig á einhveru
þeirra. Til íslands hafa verið farn-
ar námsferðir á vegum akademí-
unnar. Ein slík var farin sumarið
1977. Var ferðast um landið vítt og
breitt og að endingu dvalist í
Skálholti á lýðháskólanum, og
komu þangað nokkrir þeir aðilar
íslenskir, sem standa að lýð-
fræðslumálum á íslandi og tóku
þátt í umræðum um þau mál og
önnur skyld.
Fjarlægð íslands frá öðrum
Norðurlöndum hefur í för með sér,
að ferðir þangað eru mjög dýrar.
Norræna lýðfræðslustofnunin veit-
ir nokkurn ferðastyrk þeim er
sækja langt að til að taka þátt í
námskeiðum, og eins má sækja um
ferðastyrk til Menntamálaráðun-
eytis Islands, og veitir Reynir G.
Karlsson, æskulýðsfulltrúi upplýs-
ingar um það, en hann er fulltrúi
Islands í stjórn lýðfræðslustofnun-
arinnar, sem er rekin af öllum
Norðurlöndunum á svipaðan hátt
og Norræna húsið í Reykjavík.
íslenskur bókavörður starfar nú
sem stendur og til ársloka 1981 við
bókasafnið á akademíunni. Það er
Þórdís Þorvaldsdóttir, bókavörður
við bókasafn Norræna hússins í
Reykjavík, en hún er nú í leyfi frá
störfum þar. Bókasafnið í Kungálv
er raunar sameign akademíunnar
og Norræna lýðháskólans (Nor-
diska folkhögskolan), sem er mörg-
um íslendingum að góðu kunnur,
því að þar hafa margir stundað
nám. Einnig var þar skólastjóri
árum saman allt til dauðadags sá
mæti íslendingur Magnús Gísla-
son, en hann lést um aldur fram á
páskum 1979.
Hér er að lokum yfirlit yfir
námskeið akademíunnar á vor-
misseri 1981:
„Myter i voksenundervisningen" 26.—30.
janúar.
wFremmedsprog i folkeoplysningen- 23.—
27. febrúar.
„N&r nabolandslitteraturen ud til læseren?*4
2.-4. mars (haldið í Finnlandi, í menning-
armiÖstöðinni finnsk-sænsku á Hanaholm-
en).
„Folkeoplysningen og græsredderne“ 23.—
27. mars.
wNordisk sprogár — og hvad s&?“ 6.—10.
apríl.
wAt informere i folkeoplysningen- 11. —15.
maí.
„Nordisk folkehejskolekonference** 28.—30.
maí.
„Voksne lærer“ 9.—13. júní (haldið í Karis í
Finnlandi).
„Lærerrollen og den alternative pædagog-
ik“ 22.-27. júní.
„Oprustning eller udvikling?“ 26. júlí — 1.
á«Ú8t.
Jólabjöllurnar i Betlehem.
(Fréttatilkynning)