Morgunblaðið - 11.01.1981, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1981
Jiang Qing
afklæddi
sig við yfir-
heyrslur
- segir í tímariti
i Hong Kong
Donx Kong. 9. jan. — AP.
JIANG Qing, ekkja Maos for-
manns, afklæddi sig við yfir-
heyrsiur áður en réttarhöldin
yfir henni hófust. Stóð hún eftir
nakin og allir karlmenn sem
viðstaddir voru yfirgáfu herberg-
ið, að því er segir í grein í
andkommúnisku tímariti, Zhang
Ming, sem gefið er út i Hong
Kong.
í blaðinu segir enn fremur að
Jiang hafi neitað að fara í föt sín á
ný fyrr en skrúfað hefði verið
fyrir hitann í húsinu.
Eitt sinn mun hún hafa lokað
sig inni á salerni i 15 mínútur og
orsakað með því uppátæki mikla
ringulreið meðal varðanna.
Þá segir í blaðinu að Jiang Qing
sé mjög hreykin af frammistöðu
sinni í réttarhöldunum. Eitt sinn
spurði hún konurnar sem gæta
hennar hvort þær hefðu horft á
réttarhöldin í sjónvarpinu þennan
tiltekna dag. „Virtist ég vera
innblásin? Hvernig leit ég út? Ég
vona að ég hafi virst innblásin,"
sagði hún.
Þegar Jiang var sökuð um að
hafa handtekið fólk ólöglega og
framkvæmt ólöglegar húsrann-
sóknir segir blaðið að hún hafi
sagt reiðilega:
„Hvað er rangt við það að
fangeisa fólk og framkvæma hús-
leit? Er ég í fangelsi núna? Var
leitað í husi mínu?“
Þetta gerðist
11. jan.
1681 — Brandenburg og Frakk-
land mynda varnarbandalag.
1811 — Joakim Murat, konungur í
Napoli, snýr baki við Napoleon og
gengur í lið með Bandamönnum.
1898 — Esterhazy majór sýknað-
ur af ákærum um skjalafais í
Dreyfus-málinu.
1919 — Rúmenar innlima Tran-
sylvaníu.
1923 — Frakkar og Belgar her-
nema Ruhr.
1942 — Japanir hertaka Kuala
Lumpur í Malaya.
1943 — Bandaríkjamenn og Bret-
ar afsala sér réttindum í Kína.
1945 — Vopnahléi lýst yfir í borg-
arastríðinu í Grikklandi.
1946 — Alþýðulýðveldi stofnað í
Albaníu.
1962 — 3.000 farast í snjóflóði í
þorpi í Andesfjöllum.
1%8 — ísraelsménn og Egyptar
semja um fangaskipti.
1970 — Fall Biafra-stjórnar í
kjölfar sóknar stjórnarhers Níg-
eríu eftir 32 mánaða aðskilnað.
1974 — Henry Kissinger kemur
til Kaíró til friðarumleitana.
Afmæli. Francesco Parmigianino,
ítalskur listmálari (1504—1540) —
Alexander Hamilton, bandarískur
stjórnmálaleiðtogi (1757—1804) —
William James, bandarískur
heimspekingur (1842—1910) — Al-
an Paton, suður-afrískur rithöf-
undur (1903---).
Andlát. 1829 Friedrich von
Schlegel, skáld — 1928 Thomas
Hardy, rithöfundur.
Innlent. 1234 d. Oddr Álason
(veginn af Órækju). — 1809 Vörur
berast til Reykjavíkur með enska
kaupskipinu „Clarence" — 1897
Leikfélag Reykjavíkur stofnað —
1949 Fréttir berast um mænuveiki
á Akureyri — 1965 d. Thor Thors
sendiherra.
Orð dagsins. Ég er alltaf fús til að
læra, en mér líkar ekki alltaf að
mér sé kennt — Sir Winston
Churchill (1874-1965).
Blessaður
Björn minn,
það gerir
enginn
betur
en vel
Þegar ég settist fyrst á tal við þennan risastóra
skeggja, fannst mér hann mjög sleggjukastara-
legur. Hann var líka margfaldur Islandsmeistari í
sleggjukasti. Ég var sannfærður um að sleggju-
kastarar væru menn fullir mannvonsku og hatri
útí þennan heim, og skelfdur hafði ég horft á þá í
sjónvarpi, belgja sig út, yggla sig í framan og reka
upp villimannlegt öskur um leið þeir fíruðu þessu
manndrápstæki sínu eitthvað útí bláinn. Ég er
alltaf mjög hissa þegar áhorfendur koma óslasaðir
úr sleggjukeppni. Ekki hafði ég þó talað lengi við
risann og séð hann hlæja með öllu andlitinu — eins
og góðir afar hlæja við barnabörnum sínum —
þegar mér fannst hann hreint ekki sleggjukastara-
legur, og svo hvarf ég alveg frá þeirri hugmynd að
sleggjukastarar væru vondir menn.
Skeggrisinn reyndist sjöbarna faðir, velkvæntur
og sagðist vera bjartsýnn maður. Samt leist honum
ekki á blikuna þegar hann kom í lögfræðideildina:
— bau fræði, segir hann, fara létt með að gera
bjartsýnustu menn að bölsýnismönnum; efasemda-
mönnum ef ekki annað.
Þórður B. Sigurðsson heitir hann þessi maður og
það er hann sem leikur Björn á Leirum i löngu
myndinni sem við sáum í sjónvarpi um jólin. Svo er
hann líka forstjóri fyrir Reiknistofu bankanna.
Kvikmyndaleikarinn
— En hvað er gamall og feitur
sleggjukastari og núorðinn for-
stjóri, að gera á kvikmynd?
— Það segi ég með þér. En
einhvern daginn fyrir einu og
hálfu ári, eða svo, fékk ég þau
skilaboð, að ég skyldi hafa sam-
band símleiðis við Guðnýju Hall-
dórsdóttur hjá Paradísarheimt —
eins og stóð í skilaboðunum. Ég
þekkti ekki þá konu og vissi þaðan
af siður, hún væri dóttir Halldórs
Laxness, en þann mann dái ég
öðrum skáldum fremur.
Ég hringdi samt í þessa konu,
hélt hana vantaði skeggjaða stat-
ista — en svo kalla leikarar það
fólk á kvikmynd, sem haft er til
uppfyllingar, eins og málverk á
vegg og þvíumlíkt. En það var nú
eitthvað annað uppá teningnum.
Konan Guðný sagðist einhvern
tímann hafa séð þessum sleggju-
kastara bregða fyrir, og sem hún
lifandi væri, hefði þá sér sýnst
sem þar færi sjálfur Björn á
Leirum. Ég var auðvitað mjög fús
að verða Björn á Leirum, svo sem
eins og eitt sumar, og fór í prufu.
Svo vissi ég nú reyndar aldrei
hvernig á því stóð, nema ég varð
fyrir valinu, og þakka það mest
Helga Skúlasyni: Það var óneitan-
lega mjög gaman að standa í þessu
og kynnast svo ágætu fólki.
Mér finnst svolítill viðvanings-
bragur á mér í Paradísarheimt,
sumsstaðar kom ég ekki textanum
nógu vel til skila. En það gerir
enginn betur en hann getur. —
Blessaður Björn minn, það gerir
enginn betur en vel, sagði Steinar
bóndi, að vísu í annarri meiningu,
en þetta er svo góð setning.
Það hefur verið uppúr 1960 sem
ég fékk nasasjón af kvikmynda-
gerð. Þá sást ég í tvær mínútur í
ítalskri landkynningarmynd, og
lék pabba sem hellir mjólk í glas
við morgunverðarborð. Mikið and-
skoti fannst mér það oft sem ég
þurfti að hella þeirri mjólk í
glasið, áður en þessir ítölsku menn
voru sáttir við handbragðið. Svo
ég vissi svo sem að hverju ég gekk,
þegar ég tók það að mér að verða
Björn á Leirum í kvikmynd.
Föðursystir mín, Regína heitin
Þórðardóttir leikkona, sem mér
þótti afar vænt um, reyndi eitt
sinn að plata mig uppá leiksvið, og
þegar ég varð Björn á Leirum eitt
sumar, fannst mér sem ég væri að
greiða þessari ágætu frænku
minni gamla skuld, því hún var
mér ógleymanleg í mörgum Lax-
ness-hlutverkum, eins og kerlingu
Árna Magnússonar og ömmunni í
kvikmyndinni um Brekkukotsann-
ál, sem hún reyndar lék með
dauðann í sjónmáli.
Bók á mynd og horn-
firsk gestrisni
Jú, sumum finnst myndin helsti
langdregin, en ég vil aftur á móti
minna á, að þessari mynd var
ætlað að vera myndgerð af bók.
Þetta er semsé ekki kvikmynd í
venjulegum skilningi, óg sem slík
held ég að myndin sé óvenju vel
lukkuð. í það minnsta hafði ég
gaman af þessum þáttum og
landslagsmyndirnar fundust mér
sérílagi fallegar. Það var maður
sem kunni sitt fag, Frankí
Baunscher, myndatökumaður, og
allir þeir menn sem gerðu þessa
mynd, voru andskoti góðir lista-
menn. Frankí notaði íslenska
landslagið sem punt á myndina,
því þýskir menn eru miklir lands-
lagsunnendur. Og fyrir þá var
myndin fyrst og fremst gerð.
— Og hvernig gekk það svo
fyrir sig að endursegja bók á
mynd?
— Það gekk mjög prýðilega
fyrir sig. Þetta var allt mikið
ágætis fólk sem stóð að myndinni
og krakkarnir stóðu sig eins og
hetjur. Til að mynda klikkaði hún
Fríða mín aldrei á texta.
Ég átti sem betur fer inni
sumarfrí frá árinu áður, og gat
með góðri samvisku eytt sumrinu í
þetta kvikmyndastúss.
Það er ótrúlega mikil vinna í
einni kvikmynd. Fyrst fylgdist ég
með myndgerðinni hér í Reykja-
vík, síðan á Hvolsvelli, og loks
austur á Hornafirði.
Oft fannst manni sem heilu og
hálfu dagsverkin væru unnin fyrir
lítið. Til dæmis fór langur tími í
að mynda hóp ríðandi manna uppí
gilinu við Tröllafoss, og það eina
sem sést af því dagsverki í endan-
legri gerð myndarinnar, er Krapi
standandi nokkrar sekúndur á
gjárbarminum. Svona var um
fleira.
Það var eftirminnilegt að koma
austur i Hornafjörð, og það er
hornfirskum hestamönnum öðrum
fremur að þakka, hversu hestasen-
ur eru vel heppnaðar. En ég var
ógurlega sár við þá í fyrstunni, því
það þorði enginn þeirra að setja
undir mig hest. Gunnar Eyjólfs-
son hafði auðvitað verið svo fyrir-
hyggjusamur að verða sér útum
mikinn gæðing, en ég fékk ekkert
nema 3 vetra fola ótaminn. Það er
tekið skýrt fram í sögunni, að
Björn á Leirum hafi verið vel
ríðandi — svo þarna hefðu orðið
vandrææði, ef Magnús bakari á
Höfn hefði ekki brugðið við og
látið mér eftir gæðinginn sinn,
Tandra. Það var hestur sem mun-
aði ekki um að bera mig.
Einn daginn í regnhraglanda
fengum við frí og skruppum við
Gunnar Eyjólfsson þá á bæinn
Reyðará, þar sem Gunnar þekkti
til. Þá voru allir menn á bænum á
leið í brúðkaup, okkur var samt
tekið fagnandi og boðið til stofu,
þar sem var mikið bókasafn og
gott. Svo var settur matur í pott
og okkur uppálagt að sjóða þegar
okkur svengdi: Hún gleymist mér
seint gestrisni þeirra Reyðarár-
hjóna.
Eitt og annað
af lifsleiðinni
— En Þórður B. Sigurðsson
hcfur gert fleira um dagana, en
vera Björn á Leirum eitt sumar.
— Ég er fæddur 1929, segir
hann, í því húsi við Skólavörðustíg
í Reykjavík, þar sem Þjóðviljinn
hafði síðar meir aðsetur sitt.
Foreldrar mínir voru Sigurður
Þórðarson, bankastarfsmaði'r og
Ólafía Hjaltested. Á öðru ári fór
ég í fóstur til Björns Vigfússonar
og konu hans, Önnu, og ólst síðan
upp hjá þeim ágætu hjónum. Ég
hef alla tíð átt heima í Reykjavík,
í uppvextinum einna lengst í
Skerjafirði.
Það er í lok kreppu, sem ég fer
að muna almennilega eftir mér.
Undir niðri bjó um sig öfund
meðal nágranna okkar, að fóstri
skyldi vera í fastri vinnu sem
lögregluþjónn, og fór ekki hjá því,
að við fyndum stundum fyrir því,
krakkarnir. Ríkidæmið var þó
ekki meira en það, að við átum
þorsk fimm daga vikunnar — ekki
ýsu, hún var 5 aurum dýrari
pundið. Þessir tímar festust
manni í minni og alla tíð síðan
hefur mér skilist hvílíkt böl at-
vinnuleysið er.
Ég átti áfallalausa æsku með
góðu fólki, og minnist annars
einskis nema ánægjulegra stunda.
Svo kláraði ég Verslunarskólann
1949. Og það er með mig eins og
fleiri, ég gleymi seint Vilhjálmi Þ.
Gíslasyni. Við lékum það síknt og
heilagt, strákarnir, að leggja
spurningar fyrir kallinn í tímum,
og ævinlega gleymdi hann sér í
Svarinu, áttaði sig kannski í miðri
kennslustund, að ekkert var farið
að athuga námsefnið. Við þótt-
umst góðir að leika svona á
kallinn, en í rauninni var þetta sú
besta menntun sem við gátum
fengið; að fá að ræða við svo
fjölmenntaðan mann um eiginlega
allt sem tungum tjáði að nefna.
Það voru fleiri góðir kallar í
Verslunarskólanum í þennan tíma
og það gat ekki farið hjá því,
maður öðlaðist ást á móðurmál-
inu, þegar þeir bræður Ingi og
Vilhjálmur kenndu manni ís-
lensku. Og þá kannski ekki síður
hjá dr. Jóni Gíslasyni. Hann var
aldrei ánægður með þýðingu,
nema hún væri á réttri og um leið
fallegri íslensku. Jón kenndi okkur
þýsku, frönsku, ensku og latínu, og
líka bókmenntasögu og griska
goðafræði.
Ég var í góðum félagsskap í
Verslunarskólanum. Við vorum
fimmti árgangurinn sem útskrif-
aðist og meðal samstúdenta
minna eru kunnastir Eyjólfur
Konráð og Már Elísson.
Svo fór ég í lögfræðideildina, en
þótti það, eins og ég hef sagt þér,
alveg sérdeilis leiðinlegt fag, og sá
aldrei eftir að hafa hætt þar eftir
þriðja ár. Þá var ég líka kominn
með fjölskyldu.
Ég hafði unnið með skólanum í
Búnaðarbankanum og þangað fór
ég eftir að ég gufaði uppúr lög-
fræðinni, og þar var ég lausamað-
ur allt til 1959. Aðalbókari hjá
Landnámi ríkisins var ég í aldar-
fjórðung, frá 1947—1972, Ég rak
með öðrum manni raftækjaversl-
un niðri í Tryggvagötu í sex ár,
eða þangað til við fórum guðs-
blessunarlega á hausinn. Þá var ég
ritstjóri íþróttablaðsins tvö ár og
kenndi stærðfræði í Vogaskóla í
fimm ár.
Árið 1972 var mér síðan boðið
að taka að mér þá einu deild í
Búnaðarbankanum, sem ég hafði
aldrei unnið í, rafreiknideildina,
og þar var ég þangað til ég tók við
hér í Reiknistofu bankanna, eftir
að Einar heitinn Pálsson fórst í
bílslysi árið 1977.
Blaðamennska
Ég var blaðamaður á Vísi
sumarið 1956. Það var síðhausts
þetta ár, sem Vilhjálmur Einars-
son lenti annar í þrístökkinu á
Ólympíuleikunum í Melbourne.
Hersteinn fól mér að sjá um það
mál þegar Vilhjálmur kæmi heim.
Svo kom Vilhjálmur, og var tekið
eins og þjóðhöfðingja og haldin
veisla í ráðherrabústaðnum. Þar
söfnuðust gestir í kringum Vil-
hjálm og fengu að heyra af hans
eigin vörum hvað á daga hans
hafði drifið. Ég stóð þarna álengd-
ar og fylgdisi með og heyrði allt.
Eftir þriðja sjússinn þakkaði ég
fyrir og fór.