Morgunblaðið - 11.01.1981, Side 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1981
VER®)LD
SKOTVOPN
Hin blóðuga
„hefð“ Banda-
ríkjamanna
Eina helgina í desemher sl. var
mikill mannfjöldi samankominn
úti fyrir lögreglustöð í einu
úthverfi Washingtonborgar í
Bandarikjunum. Erindiö. sem
fólkið átti þangað. var að lita á
og vita hvort það kannaðist ekki
við eigur sínar í einhverju mesta
þýfi, sem nokkru sinni hefur
fallið í hendur lögreglunnar.
Eftir því sem lögreglan taldi sig
komast næst var þýfið, sem fannst
á heimili Charles Welch, silfur,
skartgripir, forngripir og ýmislegt
fleira, metið á fjórar milljónir
dollara og hafði flestu verið stolið
aðeins á undanfarandi fjórum
mánuðum. Jafnvel meðan verið
var að kanna þýfið, sem fannst í
Washington, bárust fréttir um að
16 körfur fullar af stolnum mun-
um hefðu fundist á öðru heimili
Welch í Minnesota.
Það var vegna morðsins á dr.
Michael Halberstam, frægum
hjartasérfræðingi, að allt þýfið
kom í leitirnar. Dr. Halberstam
kom heim til sín síðla eitt kvöld og
kom þá beint í flasið á innbrots-
þjóf í húsinu, sem skaut hann til
bana. Charles Welch var handtek-
inn skömmu seinna.
Morðið á dr. Halberstam og á
John Lennon um svipað leyti hafa
nú valdið því, að Bandaríkja-
mönnum finnst nú mælirinn loks
fullur og þykir sem tími sé kominn
að skera upp herör gegn glæpafar-
aldrinum í landinu.
I Bandaríkjunum er byssan
gjarnan höfð við höndina hvert
ári.
svo sem afbrotið kann að vera að
öðru leyti. Samkvæmt skýrslum
FBI voru framin 21.460 morð í
Bandaríkjunum árið 1979, sem er
10% aukning frá árinu á undan,
og þar af voru rúmlega 10.000
drepnir með skotvopnum. Talið er
að nú séu um 25 milljónir
óskráðra skammbyssna í landinu.
Það kemur því ekki á óvart að
flestir húsráðendur óttast ekki
aðeins að tapa eigum sínum held-
ur einnig lífi sínu. Dr. Halberstam
virðist t.d. ekki hafa gert neitt til
að hefta för þjófsins Charles
Welch en var drepinn þrátt fyrir
það. Sala á alls kyns öryggisút-
búnaði hefur af þessum sökum
aukist gífurlega og „baráttan gegn
byssunni" hefur fengið byr undir
báða vængi. Ekki hvað síst vilja
nú margir draga úr þeim miklu
áhrifum, sem The National Rifle
Association, eða Skotfélagið
þeirra Bandaríkjamanna, hefur á
löggjafann.
Skotfélagið, sem er hvort
tveggja í senn fulltrúi byssufram-
leiðenda og veiðimanna, hefur
bundið málflutning sinn við þá
klásúlu í stjórnarskránni þar sem
segir, að ekki megi ganga á „rétt
fólks til að eiga og bera vopn“. Þar
er raunar um rangtúlkun að ræða
því í raun og veru er átt við
skipulegan her eða heimavarnar-
lið.
Þegar upplýst var að Nancy
Reagan, eiginkona Ronalds Reag-
ans, hefði ávallt skammbyssu á
náttborðinu hjá sér, vakti það
miklu meiri athygli í Evrópu en í
Bandaríkjunum. Flestum Banda-
ríkjamönnum finnst það bara
sjálfsagt og æ fleiri húsráðendur
tala nú um að verða sér úti um
byssu vegna glæpafaraldursins.
Ekkja dr. Halberstams, sem nú
hefur gerst merkisberi í barátt-
unni gegn byssunum, lýsti því vel
hve byssan er ríkur þáttur í lífi
Bandaríkjamannsins, þegar hún
sagði: „Eg er frá Missouri og
karlmennirnir í minni fjölskyldu
hafa stundað veiðar allt sitt líf.
Byssur voru alltaf inni á mínu
heimili og ég er ekkert hrædd við
þær.“ Með því að leggja áherslu á
þetta er ekki ólíklegt að hún geti
gert sig skiljanlega löndum sínum.
„Við höfum ekkert með þessar
skammbyssur að gera. Við notum
þær ekki til að skjóta lynghænur.
Kjarninn í þessu öllu er sá, að við
hjónin komum heim eitt kvöldið
og glæpamaður drap manninn
minn. Við getum ekki Iifað í
þjóðfélagi þar sem þetta getur
gerst."
—HAROLDJACKSON
DAUÐADOMUR
Meinið var
að keisarinn
át þegnana
Kappinn krýndi sjálfan sig og hásætið vó tvö tonn.
Réttarhöldin I máli Jean Bedel
Bokassa, fyrrv. keisara Mið-Afríku-
lýðveldisins, sem á sinum tima
krýndi sjálfan sig krúnunni að
hættl Napóleons, hafa nú enn á ný
vakið upp ýmsar spurningar um
stuðning Frakka við þennan afsetta
einræðisherra. í réttarhöldunum
var Bokassa dæmdur til dauða þó að
fjarverandi væri og voru sakarefnin
hin margvislegustu, t.d. mannát,
fjöldamorð á skólabörnum og opin-
ber fjárdráttur.
í forsíðuleiðara í hinu virta
franska dagblaði Le Monde nú nýlega
var ráðist allharkalega á Giscard
d’Estaing forseta fyrir að reyna að
draga fjöður yfir fyrri vináttu sína
við „slátrarann frá Bangui". „í rétt-
arhöldunum var varpað skýru ljósi
yfir grimmdarverk Bokassa," sagði í
leiðara Le Monde. „Hitt duldist hins
vegar flestum hvers vegna Frakkar
voru að hlaða undir hann í allan
þennan tíma. Mið-Afríkulýðveldið er
bláfátækt land, sem hefur enga
pólitíska eða efnahagslega þýðingu
fyrir Frakkland."
Bokassa var steypt af stóli í
byltingu, sem Frakkar studdu 20.
september 1979 en síðan hefur hann
búið á Fílabeinsströndinni. Bokassa
var af fátækum kominn eins og
raunar aðrir landar hans, ólst upp í
kofahreysi í frumskóginum en þegar
hvað hæst stóð í stönginni fyrir
honum sat hann í tveggja tonna
bronshásæti með gullkórónu á höfði,
skreytta 13 karata gimstein.
I leiðara Le Monde var það rifjað
upp, að Giscard hefði farið til
Mið-Afríkulýðveldisins til að stunda
eftirlætisíþróttina sína, dýraveiðar,
minnst var á ásakanir um að hann
hefði þegið demanta að gjöf frá
Bokassa og að Frakkar hefðu kostað
hina fáránlegu krýningarhátíð árið
1976, sem talin er hafa kostað 24
milljónir dollara. .
„Hvernig gat forsetinn verið svo
lengi í vinfengi við mann, sem hann
kallaði „grimman og fyrirlitlegan“
eftir að hartn hafði verið rekinn frá,“
spurði Le Monde.
Á sínum tíma vildi Bokassa ekki
viðurkenna að hann hefði sjálfur
tekið þátt í því að drepa 100
skólabörn en að sögn Amnesty Int-
ernational voru þau að mótmæla
keisaralegri fyrirskipun um að þau
skyldu bera skólabúninga og gjalda
fyrir þá okurfé. Búningana var að-
eins unnt að fá keypta í einni verslun
og svo vildi til, að hún var að hluta í
eigu einnar af níu eiginkonum Bok-
assa. Hver búningur kostaði 20
dollara en það jafngildir mánaðar-
launum kennara í Mið-Afríkulýð-
veldinu.
I skýrslu Amnesty International
kemur fram, að börnunum hafi verið
smalað saman eftir mótmælin og
flutt til Bangui-fangelsisins þar sem
þau hafi verið lamin, pyntuð, kæfð og
skotin til bana. Nefnd lögfræðinga
frá ýmsum Afríkulöndum komst
síðar að þeirri niðurstöðu, að Bok-
assa hefði „með vissu" tekið þátt í
drápunum.
Kvitturinn um mannátið komst
fyrst á kreik með byltingunni 1979 en
þegar byltingarmennirnir ruddust
inn í keisarahöllina fundu þeir i
frystikistunum sundurlimaða
mannslíkama. Hallarstarfsmenn
Bokassa sögðu síðar að hann og hans
nánustu hefðu lagt sér mannakjöt til
munns við trúarlegar athafnir.
Bokassa var mikill aðdáandi Napo-
leons Bonaparte og reyndi að líkja
eftir honum í ýmsu. Sem fyrr segir
krýndi hann t.d. sjálfan sig keisara
og krýningarskrúðann gerði sama
fyrirtækið og Napoleon skipti við
þegar hann var krýndur 1804. De
Gaulle var einnig í miklu uppáhaldi
hjá Bokassa og þegar hann var
jarðsettur árið 1970 brast Bokassa í
ofsalegan grát, varpaði sér yfirkom-
inn af harmi ágröfina og stundi upp
á milli ekkasoganna: „Pabbi, pabbi.”
Bokassa leitaði fyrst hælis í
Frakklandi eftir að honum hafði
verið steypt af stóli. Einkaþota hans,
sem franska ríkisstjórnin hafði gefið
honum, lenti á flugvelli fyrir utan
París en Bokassa var meinuð land-
vist. Hann hélt þá til Fílabeins-r
strandarinnar og hefur síðan gert
Giscard d’Estaing lífið leitt með alls
konar yfirlýsingum um hina miklu
vináttu þeirra.
- CAROLYN LESII
Svona lék skjálítinn niu hæða fjölbýlishús i Napoli. Nú bítast
harðsvíraðir pólitikusar um gróðann sem þeir þykjast eygja í
fyrirhuguðu uppbyggingarstarfi.
■
ÍTALÍA
Mafían eygir
hagnaðarvon í
hörmungunum
Hálfgert hernaðarástand rikir
nú í fátækrahverfum Napolí. Þar
slást húsnæðisleysingjar um þak
yfir höfuðið, en eins og kunnugt
er misstu fjölmargir heimili sín
við hina gifurlegu jarðskjálfta
sem urðu á þessum slóðum í
nóvember sl. Þá berjast pólitisk
öfgaöfl innbyrðis baráttu. Rétt
fyrir jól hlutu kona, karlmaður
og 14 ára gamall drengur skotsár
i bardaga milli nýfasista og
kommúnista, er þeir börðust um
að ná á sitt vald ófullgerðu
húsnæði í fátækrahverfinu Sec-
ondigliano. í þessu húsnæði var
hvorki ljós né hiti.
Pólitískir öfgahópar á báða
bóga reyna nú að færa sér í nyt
það ástand, er skapaðist eftir
jarðskjálftana, er þúsundir manna
voru húsnæðislausir og illa haldn-
ir.
Mafían í borginni reynir nú
einnig að búa í haginn, þannig að í
hennar hlut komi bróðurpartur
þess gróða, sem vænta má að verði
vegna þeirra byggingasamninga,
sem væntanlega verða gerðir á
næstunni. Húsnæðisþörfin er
gríðarleg og nauðsynlegt að greiða
úr henni hið fyrsta, eigi stærsta
borgin á Suður-Ítalíu að verða
byggileg á nýjan leik.
Ríkisstjórn landsins hefur skip-
að Guiseppe Zamberletti yfir-
umsjónarmann þess hjálparstarfs,
sem unnið er á jarðskjálftasvæð-
inu. Ekki virðist hann vera öf-
undsverður af þeim starfa, því að
nokkrum sinnum hefur honum
verið hótað því, að hann verði
tekinn af lífi, og hann ferðast um í
brynvörðum bíl. Zamberletti er
góðviljaður stjórnmálamaður frá
Norður-Italíu, en honum er óger-
legt að hafa stjórn á ástandinu í
Napólí þar sem löngum hefur ríkt
fátækt, atvinnuleysi og ótti við
glæpi, enda eru stórglæpamenn
vanir að fara þar sínu fram.
Hann hefur einnig orðið fyrir
árásum flokksbræðra sinna,
Kristilegra demókrata í Napolí, en
þeir eru uggandi um, að utanað-
komandi aðilar hrifsi til sín þann
ávinning, sem þeir höfðu talið, að
falla myndi þeim sjálfum í skaut
vegna jarðskjálftanna.
Með degi hverjum fer þeim
fjölgandi, sem hvergi eiga höfði
sínu að halla. Hundruð fjölbýlis-
húsa hafa verið lýst óíbúðarhæf
og skipanir gefnar um að þau skuli
tæmd. íbúarnir hafa bókstaflega
verið bornir út.
Elzti borgarhlutinn, miðborg
Napólí, hefur verið lokuð fyrir
allri bílaumferð af ótta við að hús
hrynji. Mikið umferðaröngþveiti
ríkir á þeim fáu götum, sem
leyfilegt er að aka um, og raunir
ökumanna í borginni eru ólýsan-
legar.
Stór hluti borgarbúa dró til
skamms tíma fram lífið eða drýgði
tekjur sínar með leynd — til
dæmis með því að smygla tóbaki,
en talið er að allt að 50 þúsund
manns hafi stundað þá atvinnu.
Talsverður hópur manna stundaði
skransölu í ígripum svo og skó-
smíðar. Jarðskjálftarnir hafa haft
þær afleiðingar, að þessar tekju-
lindir hafa gersamlega þornað upp
og eykur það enn á eymd borgar-
búa. Þar leggst allt á eitt við að
magna ógn og skelfingu — at-
vinnuleysi, húsnæðisleysi og að-
gerðir harðsvíraðra öfgahópa, sem
notfæra sér ástandið til að mata
krókinn.
- DAVID WILLEY
AFRÍKUSLÓÐIR
Þjóðfrelsi - Já!
Kvenfrelsi — Nei!
Nú eru brátt liðnir 9 mánuðir
frá þvi að íhúar Zimbabwe hlutu
fullt sjálfstæði, þ.e.a.s. helmingur
þeirra. Konur i landinu kvarta
yfir því, að þær séu enn þrælar
og þurfi að lúta stjórn karlmann-
anna í einu og öllu.
Örfáar konur hafa djörfung til
að mótmæla misréttinu — og
karlarnir kveða þær yfirleitt í
kútinn með röksemdum eins og
þessari: — Við erum æðri en
konur vegna þess að það erum við
sem greiðum lóbóluna (brúðar-
gjaldið) fyrir þær. Þetta skrifaði
Josiah Chirasa úr hverfinu Seke í
Salisbury í dagblaðið Herald og
var það tillegg hans til baráttu
kynjanna, sem staðið hefur á
ritvellinum æði lengi.
Þessi barátta hófst á þann veg,
að sama dagblað birti viðtal við
Naomo Nhiwatia, sem er 39 ára
gömul kona. Hún hefur hlotið
menntun sína í Bandaríkjunum og
lauk þar háskólaprófi. Hún er
ráðherra póst- og símamála í
ríkisstjórn Mugabe og er ógift en
það er mjög sjaldgæft fyrir konu á
hennar aldri f Afríku.
í viðtalinu sagði hún m.a.: —
Karlmenn hafa leyfi til þess að
neyta áfengis á almannafæri. Þeir
mega jafnvel vera alkóhólistar.
Þeir mega reykja og eiga eins
margar konur og þá lystir.
Nhiwatia vill láta loka öllum
bjórkrám. Hún vill, að réttur
kvenna sé virtur og að brúðar-
gjaldið verði afnumið en það er á
bilinu frá kr. 1400—14.000.
— En vandinn er sá, segir hún,
að lóbólan á sér orðið svo djúp-
stæðar rætur í afrísku samfélagi,
að fyrirbærið hefur ranglega verið
tengt kapítalisma. Ég hef enn ekki
I