Morgunblaðið - 30.01.1981, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1981
Óli í Suður-
garði sjötugur
Óli í Suðurgarði í Vestmanna-
eyjum er sjötugur í dag. Hann er
sérstæður persónuleiki með fjöl-
þættan skóla lífsreynslunnar að
baki. Maður af sterkum stofni sem
minnir á fjöllin i landslaginu, það
sem gnæfir upp úr. íslenska veð-
urfarið er nú einu sinni þannig að
það er alltaf allra veðra von og að
því leyti er Óli líkur því mikla
náttúruveldi, hann er gagnrýninn
og gamansamur í senn, harð-
skeyttur og blíðlyndur, en fyrst og
fremst drengur góður og vinur
vina sinna. Hann er ekkert að
mylja moðið eða flækja málin í
smáatriðum, en maður veit hvað
hann meinar alveg eins og maður
ratar heiðina og fjallið eftir leiða-
merkjum sem maður hefur fundið
af persónulegum kynnum við
landið.
Ólafur Þórðarson fæddist 30.
janúar 1911 í Reykjavík og Njáls-
gatan og nánasta umhverfi var
hans bernskuathvarf með tilheyr-
andi tilþrifum í Skuggahverfinu,
prakkaraskap dugmikilla stráka
og athafnasemi. Sextán ára hóf
hann rafiðnaðarnám og lauk því
um tvítugt. Um árabil stundaði
hann síðan rafvirkjun og búa
margar kunnar byggingar að
handverki hans, Landakot, Korp-
úlfsstaðir, Valhöll á Þingvöllum
og á miðjum aldri má segja að
hann hafi lagt rafmagn í heilt
þorp, Ólafsvík.
Sjómennska var Óla í blóð borin
og mörg urðu árin til sjós, lengi á
Skalla-Grími, síðan ýmsum skip-
um og á stríðsárunum var óli á
millilandaskipum, bæði á islensk-
um skipum og einnig á norskum
skipum sem sigldu víða um heim.
Þá kynntist þessi snaggaralegi
maður ævintýrum heimsborganna
og heimshornanna, gekk á vit
þeirra og naut þess að vera til,
naut þess að vera laus við land-
festar eins og friðlaust skip.
Óli er tvíkvæntur. Með fyrri
konu sinni, Jónu, átti hann tvær
dætur, Þuríði og Ástu og með
Svölu, seinni konu sinni, þrjú
börn, Árna óla, Jónu og Margréti.
Ævi Óla í Suðurgarði er marg-
slungin, en hvarvetna hefur hann
litið á alla menn sem jafningja
sína. Þótt hann legði rafmagn jöfn
höndum í glæsibyggingar og lág-
reist hús verkamannsins þá hafði
hann meiri hamingju af vinnu
fyrir þann sem minna mátti sín.
Þar lék uppreisnarmaðurinn í
honum, hinn sjálfstæði og frjálsi
tónn einstaklingins, enda má
segja án hiks að Óli í Suðurgarði
sé með sjálfstæðari mönnum,
enda ekki alltaf sammála hvorki
síðasta né næsta ræðumanni.
Þegar ÓIi var að ala okkur
peyjana upp fyrir Ofan hraun, þá
var það sjaldnast með sérstökum
blíðmælum. Hann kenndi okkur
að gera starf að leik og leik að
starfi, en umfram allt að skásigla
þrjóskunni fyrir rökum.
Þegar eldraun stríðsáranna var
gengin yfir tók við rólyndara
tímabil, störf að rafvirkjun í
Eyjum og sjómennska jöfnum
höndum auk ýmissa starfa og
búskap stundaði Óli lengi vel í
Suðurgarði, ræktaði jörðina og
efldi nytjar hennar. Sjálfur gerð-
ist hann bjargveiðimaður skjótt
eftir að hann flutti til Eyja um
1940 og er nú einn grónasti
bjargveiðimaður Eyjanna og veið-
ir hvert sumar.
Síðastliðið sumar þegar hann
sló upp á fuglinn í Stórhöfða sló
hann ef til vill ekki eins snöggt og
fyrir þrjátíu árum, en hann sló
lipurt og örugglega, með hand-
bragði veiðimannsins sem þarf að
nota minni orku en ella með þvi að
nýta útsjónarsemina og reynsl-
una. Kappið er það sama, en
aðferðin fágaðri. Ungir menn sem
reyndu sig við hlið hins gróna
veiðimanns náðu ekki sama ár-
angri.
Þau Svala í Suðurgarði og Óli
hafa skilað mörgum lostæti á
matborðið, nýveiddum og reyttum
lunda tilbúnum á pönnuna og í
áratugi hefur sérstakt bragð fylgt
í kaupbæti með lundanum sem
Svala og Nýja reyttu. Nú er Nýja
sigld á vit feðra sinna en það
verður fýsilegt að mæta þar í
lunda ef maður á annað borð fær
að kíkja inn.
Það er tígurleg sjón að sjá
bjargveiðimanninn feta þverhnípt
bjargið með háf sinn, ganga til
verka í umhverfi sem slær öllum
listsýningum mannanna ref fyrir
rass. Slíkir menn bera ákveðna
tilfinningu og lotningu fyrir lífinu
og ekki undarlegt að þeir skuli
taka lærða og leika sem jafningja.
Óli í Suðurgarði gekk svo langt
að hann tók jafnvel Bakkus sem
jafningja sinn. Lengi vel stóð
slagurinn þannig að hvorugur lét
undan síga. Það var sem tveir
þreyttu sjómann en afl stóð í afl,
vöðvar spenntir. Oft brast í borð-
um og nálægri byggð þegar Bakk-
us og Óli sungu dúett. Það var
dýrkeypt reynsla en upp úr stóð
fjallið áður orustunni lauk og um
árabil hefur Óli verið eitt af
ankerum þess þýðingarmikla og
árangursríka starfs sem AA-
samtökin hafa skilað nætur og
daga. Þar kom sér vel árvekni
skapmannsins, næmi þess bók-
elska og seigla veiðimannsins.
Það virðist alltaf fylgja í kjöl-
farið að þeir sem eru víðförlir þeir
verða víðlesnir, því besti vinur
farmannsins er löngum bókin og
bókin hefur einmitt reynst Óla
heilladrjúgt veganesti, ljóðin og
sagnfræðin jöfnum höndum.
Flestir verða að meiru eða
minna leyti samdauna reglum
kerfisins. Slíkt verður ekki sagt
um Óla í Suðurgarði, hann á alltaf
auka vindstig úr einhverri annarri
átt, a.m.k. orð til þess að vekja
umhugsun og umræður. Hann
telur sig stundum gallharður í
hópi þeirra vinstri sinnuðustu, en
við vinir hans þökkum Guði fyrir
að hann skuli búa hérna megin
járntjaldsins þar sem engin hætta
er á að menn fái ekki um frjálst
höfuð strokið þótt þeir segi mein-
ingu sína. Ég hef alltaf litið á Óla
sem gott sýnishorn af sjálfstæð-
ismanni.
Óli í Suðurgarði gengur beinn í
baki til móts við áttunda áratug-
inn í lífshlaupi sínu og þannig er
Þistill og Þönguil — Bjarni Guðmarsson og Steingrímur Másson.
Ljósm. KrÍHtján.
Grimudans.
mf
Herranótt frumsýnir:
Ys og þys útaf engu!
„Herranótt“ ræðst á garðinn
þar sem hann er hæstur og sýnir
Shakespeare. í kvöld klukkan 20
verður frumsýningin á „Ys og
Þys útaf engu“ i Félagsheimili
Seltjarnarness.
Það var eins og að koma í alvöru
leikhús, að koma á æfingu hjá
Herranótt. Leikstjórinn sat með
sígarettu í hendi og kaffibolla
fyrir framan sig og skrifaði í bók.
Svo leit hann upp öðru hvoru og
gaf fyrirskipanir skrækri röddu.
Leikararnir gengu um eins og í
leiðslu talandi við sjálfa sig frasa
uppúr leikritinu, reyktu og drukku
sumir úr glasi, aðrir hlupu og
æptu yfir sig: Ó Gvöð! Gripu
höndum um andlit sér, og aðrir
slógu á lær sér og bölvuðu. Aðal-
leikararnir voru í framkomu eins
og þeir hefðu ekki gert annað um
dagana en leika aðalhlutverk.
Höfðu allt á hornum sér, töluðu og
svöruðu útí hött, og báru sig
stöðugt upp við önnum kafinn
leikstjórann. Einn hlammaði sér
niður og hélt langa tölu, prýdda
bölvi og ragni, um sína dansara-
ævi: — Ég var í dansskóla 7 ára,
sagði hann svo, og ég get bara ekki
lært þetta. Ég get það ekki! — Þú
ert ekki sjö ára núna, æpti einhver
vinur hans. En leikarinn lét ekki
huggast. — Árni minn! Árni minn!
þetta þýðir ekki, hrópaði leikstjór-
inn og hætti skriftum: Þetta þýðir
ekki! Þú verður að læra þetta. Það
þýðir ekki neitt svona. Fyrst
leikstjórinn var hættur að skrifa
greip blm. tækifærið og spurði:
Hvernig datt ykkur í hug að sýna
Shakespeare? — Oh! Kemur nú
þessi sígilda spurning, andvarpaði
leikstjórinn svo mæðulega og allt
að því fyrirlitlega, að blm. áræddi
ekki að spyrja meir. Hann sem
ætlaði að spyrja hvort þetta góða
fólk sem ætlaði að sýna Shake-
speare, hefði nokkru sinni komið í
Stratford! Hann sem vildi fá
nákværnar skýringar á því hvers
vegna unglingum dytti í hug að
leika Shakespeare!
En ekkert „leikskáld hefur
kunnað eins og hinn mikli Breti að
þekja stóran myndflöt, láta margt
fólk og ólíkt lifa fyrir sjónum
vorum með óendanlega fjarsýn að
baki, samræma allt hið sundur-
leitasta í lífinu í eina mikla mynd,
þar sem skugginn gerir skinið
dásamlegra, skinið skuggann
dýpri, þar sem hver persónuleiki
er afbrigði og andstæða og þess
vegna furðulegur dráttur í ásjónu
tilverunnar". Þannig skrifaði
Kristján Albertsson: „En ef þessi
mynd á að njóta sín á leiksviði, þá
verður leikhúsið ekki einasta að
eiga völ á margvíslegum kröftum
sem geta túlkað fjarskyldustu
þætti mannlegs eðlis, hið æðra
sem óæðra, jafnlifandi, jafn-
sannfærandi, heldur og á öruggri
leikforystu, — á tónsprota, sem er
þess megnugur að seiða fullan og
hreinan tón úr hverjum streng, og
stilla öll hijóðfærin í einn voldug-
an samhljóm."
Nú kom stúlka gangandi yfir
salinn og staðnæmdist fyrir fram-
an leikstjórann: — Ég lýsi frati á
þessa grímu, sagði hún með
áhersluþunga, en leikstjórinn
bandaði frá sér hendinni og hélt
áfram skriftum. Svo fór að komast
á ró, allir héldu baksviðs að
klæðast búningum og leikstjórinn
byrjaði að éta samloku. Og með
fullan munn af samlokubrauði,
kallaði hann: Allt í lagi, krakkar
mínir. Við tökum mínútu í einbeit-
ingu. Það varð þögn, svo heyrðist
hvísl og skrjáf í fötum. — Gjöriði
svo vel, heyrðist í leikforystunni,
mínútan var liðin.
Leikurinn var allur hinn
skemmtilegasti, að vísu var fram-
sögn ekki alltaf skýr og handa-
hreyfingar mjög dularfullar á
stundum, en ætli leikararnir hafi
ekki staðið sig eins og hetjur.
Ys og Þys útaf engu, verður
semsé sýnt í Félagsheimili Sel-
tjarnarness, og það er þegar
uppselt á fyrstu þrjár sýningarn-