Morgunblaðið - 16.05.1981, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MAI 1981
Hermaður kristinna hægri
manna i Líbanonljöllum.
Tilbúnir í
„takmörkuð átök“?
Enn versnar ástandið í Líbanon þar ætlar stríðinu aldrei að linna
Það blandast fáum hugur um,
að ástandið í Miðausturlöndum er
nú eldfimara en um langa hríð.
ísraelar og Sýrlendingar eru í
þann veginn að fara í hár saman
fyrir alvöru, báðir telja sig kallaða
til að vernda Líbani, það er satt
bezt að segja ekki sannfærandi
skýring. En víst er það báðum
mikilvægt, hvernig valdahlutföll
varðandi Líbanon skipast. Israelar
segjast ekki horfa á það aðgerð-
arlausir að Sýrlendingar þurrki út
kristna menn í Líhanon. Sýrlend-
ingar vilja vernda hagsmuni mú-
hammeðstrúarmannanna og þess-
um markmiðum verður varla náð
nema með vopnaskaki, eftir allt
sem á undan er gengið. Sýrlend-
ingar eru sagðir treysta sér í
,vopnuð átök að vissu marki" við
Israela og þeir hafa enda sýnt á
síðustu dögum og vikum, að þeir
hafa ekki í hyggju að láta í minni
pokann að sinni, hver svo sem
framvindan verður.
Sendiför Philip Habibs — sem
er af líbönsku foreldri, en fæddur
í Bandaríkjunum og þrautreyndur
diplómat — virðist hafa borið
lítinn eða engan árangur. Að vísu
er vert allrar athygli, að Assad
Sýrlandsforseti skyldi fást til að
taka á móti Habib, því að undan-
farin tvö ár hefur Assad neitað að
eiga orðastað við sendimenn frá
Bandaríkjunum.
Hvernig sem á málið er litið
verður ekki annað séð en ósveigj-
anleiki sé á báðar hliðar. Assad
Sýrlandsforseti virðist vera eðlis-
grimmur maður, hatur hans í garð
„síonistanna í ísrael" stýrir at-
höfnum hans. Á hinum endanum
er harðlínumaðurinn Menachem
Begin, forsætisráðherra ísraels,
sem gæti allt að einu unnið
væntanlegar kosningar í landinu
út á þá harðfylgni sem hann sýnir
í viðureigninni við Sýrlendinga.
Hvorugur þessara manna er lík-
legur til að hvika og forsmekkur-
inn af því, sem í vændum er, er
þegar farinn að sjást, báðir aðilar
hafa byrjað áreitni, þótt í tiltölu-
lega smáum stíl sé, þegar þetta er
ritað. En það er deginum ljósara
að það má ekki mikið út af bera til
að allt fari í bál og brand. Þó er
líka margt sem gefur til kynna, að
Bandaríkin og Sovétríkin hafi
reynt að bera klæði á vopnin. Það
er hvorugu stórveldanna geðfelld
tilhugsun að til styrjaldar komi
milli Israela og Sýrlendinga, enda
gæti hún kostað, að þessi við-
kvæma jafnvægiskúnst, sem bæði
Bandaríkin og Sovétríkin reyna að
stunda, þrátt fyrir allt, í sam-
skiptum sín á milli, færi algerlega
út um þúfur. Ef til styrjaldar
drægi milli ísraeia og Sýrlendinga
verða Bandaríkjamenn að styðja
Israela og Sovétmenn myndu
varla geta skorazt undan því að
veita Sýrlendingum stuðning. Og
það kemur fleira til. Hvernig
myndu Egyptar bregðast við —
þrátt fyrir friðarsamning við Isra-
el, og mikla úlfúð og illsku milli
þeirra persónulega, Egyptalands-
forseta og Sýrlandsforseta, er
vafamál hvort Egyptar gætu látið
átök milli Arabaþjóðar og ísraels
afskiptalaus. Og trúlegt er að
fleiri drægjust inn í þau. ísraelar
hafa mjög gagnrýnt Bandaríkin
fyrir að veita Saudi-Aröbum
ádrátt um nýtízku vopnabúnað og
raunar stendur ísraelum að
mörgu leyti stuggur af auknum
áhrifum Sauda bæði á Vesturlönd-
um og ekki sízt í Bandaríkjunum.
Og Saudar myndu sjálfsagt ekki
sitja með hendur í skauti, þó svo
að Bandaríkjamenn reyndu að
hemja þá eftir mætti. Og þótt kalt
sé með Irökum og Sýrlendingum
gætu þeir fallizt í faðma, þegar
sameiginlegur fjandi þeirra, Isra-
el, á í hlut.
Og einhvers staðar þarna inná
milli alls er svo Líbanon, sem
ágreiningurinn stendur um. Og
skiptir þó ekki máli nema óbein-
línis. Land í rúst en var fyrir
fáeinum árum talið ódáinsreitur
Miðausturlanda, ferðamenn úröll-
um heimshornum streymdu til
landsins, fjármagn erlendis frá
flæddi inn í bankana, þar var allt í
blóma. „Sá sem dvelur hálfan
mánuð í Líbanon, fer ekki þaðan
aftur“, var sagt og allir vildu
heimsækja þá paradís Miðaustur-
landa sem Beirút var. Nú er Beirút
ekki aðeins skipt borg, hún er líka
borg í dauðateygjunum. Mú-
hammeðstrúarmenn og kristnir
hafa borizt á banaspjótum, Pal-
estínumenn og þeir herskáir eru á
hverju strái og „friðargæzlusveit-
ir“ Sýrlendinga magna ófriðarbál-
ið.
Sumir segja að upphaf þessa
máls megi rekja til þess er Huss-
ein Jórdaníukonungur rak PLO-
menn af höndum sér fyrir röskum
tíu árum, þegar þeir voru farnir
að gerast of aðsópsmiklir í ríki
hans. Þeir leituðu margir skjóls í
Líbanon og hafa látið mjög til sín
taka, um það þarf ekki að fjölyrða,
svo margt og mikið hefur verið
skrifað um þetta. En harmleikur
Líbana er meiri en svo að nokkur
hugsandi maður geti leitt hann
hjá sér. Kannski iíka með það í
huga að Líbanir reyndu áður að
halda sér utan við átökin í kring-
um sig, þeir vildu aðeins fá að lifa
óáreittir og í friði sínu góða lífi.
Þó að Líbanir hafi að vísu tekið
þátt í árás á ísraela var sú atlaga
í lágmarki. Enda hafa Israelar
sína kenningu um það og segia
hana eina af ástæðunum fyrir því
að þeir sýni Líbönum umhyggju,
þeir telja að Líbanir séu sem sé
afkomendur Esaú.
Begin — berst eins og ljón og
sópar til sín fylgi.
Frá Zahle.
Upphaf átakanna nú má rekja
til bardaga um bæinn Zahle, þar
sem búa um 200 þúsund manns,
meirihlutinn kristið fólk. Zahle
hefur áður lent inn á milli í
átökum stríðandi aðila, en ekkert
viðlíka og nú, er segja má að
borgin hafi verið í umsátri svo
vikum skipti. Borgin er á hernað-
arlega mikilvægum stað bæði
fyrir Sýrlendinga og hermenn
kristinna hægri manna. Og þar
sem hægri menn krefjast þess, að
bæði Palestínumenn og Sýrlend-
ingar haldi brott. frá Líbanon,
væri það rós í hnappagat kristnu
Yoram Aridor, hinn klóki
fjármálaráðherra ísraels.
hersveitanna á Beirútsvæðinu og
yfirráðasvæði þeirra gæti þá
spannað fjallahéruðin umhverfis
og inn í Bekaadalinn.
Fyrir Sýrlendinga felst mikil-
vægi borgarinnar einkum í að hún
er við þjóðveginn til Damaskus.
Færi svo að kristnir hægri menn
lokuðu leiðinni, væru Sýrlend-
ingar vægast sagt illa staddir.
Þessi barátta síðustu vikurnar,
þótt á öðru svæði sé, virðist hafa
orðið Saad Haddad major í suðri
og mjög umdeildum til framdrátt-
ar, það sýnist allt benda til að
kristnum hægri mönnum sé að
vaxa fiskur um hrygg og ekki
aðeins á yfirráðasvæði Haddads.
Sýrlendingar líta það óhýru auga,
svo að ekki sé meira sagt.
Þar sem Sýrlendingar óttast að
ef til styrjaldar kæmi færu ísrael-
ar eldi yfir Bekaadalinn með
aðstoð kristinna líbanskra banda-
manna sinna, myndi það veikja
varnir Sýrlands í Golanhæðum og
því hafa Sýrlendingar reynt af afli
að yfirbuga kristna menn í Zahle
og ná bænum á sitt vald. Síðan
breiddust bardagarnir snarlega til
Beirút sem er ekki langt undan,
eða í aðeins um 25 km fjarlægð,
þar sem mörg úthverfin eru yfir-
gefnar rústir eftir fimm ára hlé-
litla bardaga. Kom þá til einna
harðastra bardaga sem orðið hafa
í hrörlegum húsarústunum síðan
1976 og skothríðin yfir Grænu
Iínuna varð ákafari og mannskæð-
ari en í mörg ár. Beirútbúar
Assad Sýrlandsforseti — grimm-
ur maður og einhver mesti haturs-
maður síonismans allra Araba-
leiðtoga — og er þá mikið sagt.
reyndu að flýja í skjól. Þeir fara
að venjast vist í byrgjum. Fólks-
flótti frá Líbanon hefur magnazt
mjög sl. ár, margir hafa t.d. sezt
að í Grikklandi og er það yfirleitt
efnameira fólki sem hefur tekizt
að hafa með sér drjúgan hluta
eigna sinna.
Samtímis því að bardagar geis-
uðu grimmt í Beirút og Zahle
hertu ísraelar árásir sínar á
stöðvar Palestínumanna í suðrinu.
Dag eftir dag flugu ísraelskar
flugvélar lágflug yfir flótta-
mannabúðir jafnt sem skæru-
liðahreiður og vörpuðu niður
sprengjum. En þá fyrst, fór sem
sagt leikurinn að æsast þegar
Sýrlendingar svöruðu með því að
flytja eldflaugar til stöðva í Líb-
anon. ísraelar kröfðust brott-
flutnings þeirra, Sýrlendingar
létu hótanir Begins eins og vind
um eyru þjóta. Og við það situr.
Það er athyglisvert þegar velt er
fyrir sér þróun mála í Líbanon að
fjendurnir nú eru fyrrum banda-
menn: þegar sýrlenzka friðar-
gæzluliðið kom fyrst til Líbanon
fyrir fimm árum, litu hinar
hrjáðu kristnu hægrisveitir á það
sem bjargvætt sinn og fögnuðu
því. Síðan fór sambúðin fljótlega
að kólna. Sýrlendingar voru ekki
dús við hernaðaraðgerðir kristnu
falangistanna í óþreytandi við-
leitni þeirra að koma Palestínu-
mönnunum frá Líbanon. Enn
meiri ama hafði stjórnin í Dam-
askus af þeim vaxandi stuðningi
sem ísraelar veittu kristnu hægri
mönnunum. Sá stuðningur hefur
auðvitað lengi verið opinbert
leyndarmál, en var í fyrsta skipti
opinberlega viðurkenndur af
stjórninni í Jerúsalem í fyrra
mánuði.
Þessir átakaatburðir og átakan-
legu hafa orðið stórkostlegt vatn á