Morgunblaðið - 09.12.1981, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1981
25
Idnaður:
Vaxandi
taprekstur
I ræðu sinni á félagsfundi iðnrekenda sl. föstudag fjallaði
Valur Valsson, framkvæmdastjóri Félags íslenskra iðnrek-
enda, um afkomu iðnaðar og sagði m.a.:
„Nýjustu opinberar tölur um af-
komu iðnaöarins eru frá árinu
1978, þær tölur byggjast á úr-
takskönnun á rekstrarreikningum
iðnfyrirtækja. Frá árinu 1971
lækkaði hreinn hagnaður sem
hlutfall við framleiðslutekjur úr
3,1% niður í 1,1% árið 1978. Hvað
síðan hefur gerst liggja ekki fyrir
um opinberar skýrslur. í ljósi
þess, að miklar breytingar höfðu
orðið á rekstrarskilyrðum iðnað-
Valur Valsson
arins fyrri hluta ársins ákvað
stjórn FÍI að gangast fyrir skyndi-
könnun. á afkomu iðnfyrirtækja
fyrri hluta þessa árs. Könnunin
var unnin á þann hátt, að reynt
var að tala við flest þeirra fyrir-
tækja innan félagsins, er gætu
mögulega haft hjá sér aðgengi-
legar upplýsingar úr bókhaldi um
rekstrarafkomuna á þessu ári og
þau beðin um að senda inn upplýs-
ingar um helstu rekstrarstærðir.
Fyrir hvert fyrirtæki voru því
næst reiknaðar hlutfallstölur, sem
sýndu hlutfall helstu rekstrar-
stærða miðað við rekstrartekjur.
Hlutfallstölurnar voru reiknaðar
bæði fyrir heildaruppgjör ársins
1980 og svo fyrir þær rekstrar-
upplýsingar, sem lágu fyrir fyrri
hluta þessa árs. Hlutfallstölurnar
voru síðan vegnar samkvæmt
rekstrartekjum fyrirtækjanna á
árinu 1980 og þannig fengnar
heildarniðurstöður. Slík skyndi-
könnun hefur ýmsa annmarka, en
hún færir okkur vissa vísbendingu
um það, hvað er að gerast. Niður-
stöður þessarar könnunar sýndu,
að fyrirtækin, sem þátt tóku í
könnuninni, en þau veltu á milli 3
og 4% af heildarveltu iðnaðarins á
sl. ári voru rekin með 6% tapi á
árinu 1980 og um 8,7% tapi fyrri
hluta ársins 1981. A árunum
1971—1978 minnkaði hreinn hagn-
aður iðnaðarins hægt og bítandi,
en hefur síðan tekið kollsteypu
niður á við. Þótt ekki liggi fyrir
eins og ég sagði áðan opinberar
tölur um raunverulega afkomu
iðnaðarins á síðustu tveimur árum
þá eru að jafnaði stundaðir
svonefndir framreikningar á af-
komu ullar- og prjónaiðnaðarins.
Þeir framreikningar, sem sýna á
hverjum tíma væntanlega afkomu
fyrirtækjanna, ef öll rekstrarskil-
yrði haldast óbreytt, sýna í raun
sömu þróun og tölurnar fyrir allan
iðnaðinn. Framreikningar á ullar-
og prjónaiðnaðinum styðja því
niðurstöður í skyndikönnun okkar
frá sl. sumri. Við gerum hins veg-
ar ráð fyrir því, að ekki verði um
slíkt tap að ræða á öllu árinu 1981
og hér er sýnt, þegar rekstrar-
reikningar fyrirtækjanna liggja
fyrir eftir næstu áramót. Kemur
þar tvennt til, annars vegar hafa
rekstrarskilyrðin heldur lagast
síðari hluta ársins, en ekki síður
vegna þess að við gerum ráð fyrir
að fyrirtækin hafi með margvís-
legum hætti gripið til ráðstafana
til að mæta þessari óheillaþróun.
Hvað raunverulega hafi gerst frá
því við gerðum síðustu könnun
leikur okkur mikil forvitni á að
vita og af þeirri ástæðu er þegar í
gangi önnur skyndikönnun á af-
komu sömu fyrirtækja og tóku
þátt í könnuninni um mitt ár.
Niðurstöður athugana liggja ekki
fyrir og óvíst hvenær það verður
nákvæmlega."
„Notaðir lyftarar til
afgreiðslu nú þegar“
I ræðu, sem Haukur Eggertsson, forstjóri Plastprents hf.,
flutti á fundi Félags ísl. iðnrekenda sl. föstudag, vakti hann
athygli á því, að atvinnufyrirtækjum er nánast meinað vegna
hárra tolla að kaupa tæki til þess að flytja hráefni og vörur
innan fyrirtækjanna.
I ræðu sinni um þetta
efni sagði Haukur Egg-
ertsson m.a.:
„Hugsið ykkur ef þið ætt-
uð að flytja til 60 þús. tonn
um ca. 20—30 metra með
ófullkomnum tækjum?
Hvað haldið þið að þetta
kosti fyrirtækin og þjóðfé-
lagið allt og þetta er aðeins
lítijl hluti atvinnulífsins,
sem allt líður fyrir þetta.
En við megum ekki kaupa
tækin, gjöldin eru 80% af
megin flutningatækjunum.
Þetta vita útlendingarnir,
þeir koma hingað í hópum
til að selja útjöskuð og úr-
elt tæki og það er orðin heil
atvinnugrein hér á Islandi
að flytja inn gamla lyftara,
gera þá upp, eftir atvikum
vel, mála þá og fá ný vöru-
merki frá framleiðendun-
um til að setja á þá svo allt
líti vel út. Einn innflytj-
andinn auglýsir dag eftir
dag: „Hafirðu ekki efni á
nýjum bjóðum við mikið
úrval af notuðum lyfturum
til afgreiðslu nú þegar.““
Hugleiðing um
öldungadeildir
eftir Huldu Vilhjálms-
dóttur, Selfossi
Vegna þeirrar óvissu sem starfi
öldungadeilda virðist nú stefnt í
með launadeilu fjármálaráðuneyt-
is og öldungadeildakennara langar
mig að koma á framfæri nokkrum
hugleiðingum um öldungadeildir,
starf þeirra og tilgang, og það
hvort yfirleitt sé þörf fyrir þær.
Vegna þeirra sem ekki þekkja
til öldungadeildanna vil ég stutt-
lega gera grein fyrir starfi þeirra.
Kennsla fer fram á kvöldin eftir
að venjulegum vinnudegi lýkur.
Kennslustundir í hverri grein eru
helmingi færri en í dagskóla svo
enginn skyldi halda að nám þar sé
aðeins leikur. Hægt er að leggja
stund á tvær eða fleiri greinar í
einu. Próf í lok hverrar annar gefa
„punkta" og rétt til áframhalds í
viðkomandi grein alveg á sama
hátt og í dagskólanum. Nemendur
greiða námsgjald fyrir hverja önn
og er reiknað með að það sé um ‘4
af launum kennara. Það er útaf
fyrir sig umhugsunarefni hvers
„öldungar" eiga að gjalda að þeir
skuli einir nemenda verða að
greiða hluta kennslulauna úr eigin
vasa. Það sýnir e.t.v. best hvernig
stjórnvöld líta á fullorðinsfræðsl-
una.
Tilgangurinn með starfrækslu
öldungadeilda álít ég að sé sá að
gefa því fólki, eldra og yngra sem
ýmissa hluta vegna hvarf frá
námi, kost á að byrja að nýju eða
Ijúka því sem þegar var hafið.
Um það er varla ágreiningur að
þjóðfélagið sem við nú lifum í er
til muna flóknara en það sem var
fyrir t.d. 20 eða 30 árum. Þar af
leiðir að sú skólaganga sem þá var
talin sæmileg undirstaða þ.e.
gagnfræðapróf er það varla leng-
ur. Nú er full þörf á fjölreyttari og
meiri skólamenntun bæði til þess
að hafa einhverja möguleika til
vals á vinnumarkaðnum og líka til
að geta varið stórauknum frí-
stundum sjálfum sér og öðrum til
gagns og þroska. Það er því engin
spurning að fullorðinfræðsla er
nauðsynleg hvernig sem henni
verður best háttað þannig að sem
flestum verði að gagni.
Flestir kannast sjálfsagt við, úr
sínu umhverfi, konuna sem er
svona milli fertugs og fimmtugs,
hefur í 15—20 ár sinnt heimili og
barnauppeldi af samviskusemi og
ánægju en hefur nú orðið ekki nóg
að gera heima fyrir þar sem þörn-
in eru flogin úr hreiðrinu. Hún
hefur enga starfsmenntun eða
„réttindi" og veigrar sér við að
bjóða starfskrafta sína í þessu
menntunar og réttinda þjóðfélagi
okkar. Henni finnst hún e.t.v. geta
sótt um skúringar eða færibanda-
vinnu í verksmiðju. Og kaupkröfur
gerir hún ekki miklar því svo fegin
er hún ef hún fær einhverja vinnu.
Þessi „kona“ er samnefnari fyrir
allt of marga í okkar þjóðfélagi,
líka þá yngri sem af ýmsum
ástæðu duttu út úr skólakerfinu á
unglingsárum. Nú má enginn
skilja orð mín svo að mér finnist
skúringar eða færibandavinna
nokkuð óæðri vinna en hvað annað
heldur vildi ég að hver og einn
ætti þess kost að hafa nokkurt val.
Og þá kem ég að því sem átti að
vera markmið með þessum skrif-
um þ.e. að vekja athygli á öld-
ungadeildunum og því starfi sem
þar fer fram.
Líklega geta allir verið sam-
mála um það að menntun hvort
sem hún er fengin í skóla eða með
almennri lífsreynslu opnar innsýn
til fleiri átta, víkkar sjóndeild-
arhringinn og gerir manninn fær-
ari um að lifa innihaldsríku lífi
sjálfum sér og öðrum til góðs.
Það fyrirkomulag að nemendur
geta stundað nám (tvær eða fleiri
greinar) eftir tíma og aðstæðum
hvers og eins er ákaflega mikil-
vægt. Margir byrja smátt, eru hik-
andi, vilja reyna, en vita ekki
„Fullorðinsfræðsla er
nauðsynleg hvernig sem
henni verður best hátt-
að, þannig að sem flest-
um verði að gagni.“
hvers þeir eru megnugir sem varla
er vona þegar jafnvel eru áratugir
síðan þeir síðast voru í skóla.
Þessir nemendur myndu fæstir
leggja út í nám sem byggist á
gamla bekkjakerfinu þess vegna
finnst mér að áfangakerfið sé nán-
ast lífsspursmál fyrir öldunga-
deildirnar. Vonandi bera alþingis-
mennirnir okkar gæfu til þess að
hafa þetta í huga þegar fram-
haldsskólafrumvarpið kemur enn
til umræðu og vonandi jákvæðrar
afgreiðslu í þeirra hópi.
Opinber umræða um þessi mál
hefur að því er ég best veit verið
harla lítil. Helst hefur borið á því
að blaðamenn hafi tekið viðtöl við
stúdenta sem lokið hafa prófi á
ótrúlega skömmum tíma miðað
við aðstæður, s.s. fulla vinnu, stór
heimili o.s.frv. Minna hefur heyrst
frá nemendum sjálfum og kennur-
um, t.d. las ég nýiega langa pistla
í tímariti Kennarasambandsins,
Heimili og skóli, þar sem fram-
haldsskólafrumvarpið var rætt
frá ýmsum hliðum. Ekki minnist
ég þess að þar væri sérstaklega
tekin til umræðu framtíð fullorð-
insfræðslunnar í landinu.
Varðandi launadeilu fjármála-
ráðuneytis og kennara hef ég ekki
mörg orð, þekki málið ekki nógu
vel. Þó vil ég ætlast til þess af
yfirvöldum hver sem þau eru að
þau setji sig vel inn í þau mál sem
undir þau heyra og reyni að skilja
mikilvægi þeirra fyrir þegnana.
Mér sýnist t.d. að verið sé að
dæma til dauða öldungadeildir á
landsbyggðinni ef ákvæði um
fjölda nemenda í hverjum áfanga
eiga að ráða launum kennara. Það
getur e.t.v. gengið á Reykjavík-
ursvæðinu en minnumst þess að
íslendingar búa ekki bara í
Reykjavík.
Það er sannfæring mín að öld-
ungadeildirnar hafi sannað ágæti
sitt mörgum til blessunar og þó að
þær kosti ríkið nokkuð fé þá skili
það sér margfalt aftur á ýmsan
hátt.
Eg tel mig mæla fyrir munn
„öldunga" þegar ég ætlast til að
séð verði um að halda lífi í óska-
barni okkar öldungadeildunum.
Hulda Vilhjálmsdóttir,
„öldungur“ á Selfossi.
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU
Al GLYSINGA-
SÍMINN ER:
22480
Hnefaréttur
Höfundur Eðvarð Ingólfsson.
Saga við hæfi barna a aldrinum
9—13ára.
Verö kr. 123,50
með söluskatti.
20 sogur fyrir unglinga.
Safnað af Kristjáni Jónssyni.
Flestar sögurnar hafa uppeldis
legt gildi. Ætla má, að margar
sögurnar verði lesendum minn
isstæðar, enda hafa sumar þei
notið mikilla vinsælda.
Verð kr. 135,85
með söluskatti.
Bókaútgáfa
Æskunnar