Tíminn - 01.08.1965, Page 8

8
TIIVHNN
SUNNUDAGUR 1. ágúst 1965
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
Skemmtisamkm-
urnar ©g kirkjan
Einn er sá þáttur í starfsemi
íslenzku kirkjunnar, sem of
oft gleymist, þegar um hana
er talað, er þátttaka hennar í
mótum og sérstaklega sumar-
samkomum fólksins, og þá
einkum unga fólksins. Þau eru
ekki mörg þingin og skemmti-
samkomurnar, sem eitthvað
kveður að, sem ekki hefjast
með einhvers konar snertingu
við kirkjuna.
Til dæmis heyrist oft aug-
lýst að þetta héraðsmót hefjist
með guðsþjónustu, eða þessi
eða hinn presturinn orediki
eða flytji ræðu.
Þegar farið er á sams kon
ar mót erlendis er þetta miög
sjaldgæft. Hitt er fremur að
þar tali borgarstjórar og iands
höfðingjar, þingmenn eða jafn
vel þjóðhöfðingjar. En biskup-
ar og prestar eru sjaldfundnir
þar á samkomum unga fóiks-
ins. Og sé spurt um slíkt vek-
ur það undrun líkt og rninnzt
sé á algjöra fjarstæðu.
Öruggt má telja, að á pessu
sviði eigi íslenzka kirkjan því
nokkra sérstöðu. Og auðvitað
er hún þarna á undan eins og
á fleiri sviðum í frjálsu starfi
og hugsun. Og væri því mikils
vert að þessi hugnæmi starfs-
þáttur presta og kirkjulífs hér
nái að eflast og þróast á eðli-
legan hátt til enn merkari og
virkari áhrifa en orðið er.
Því ber ekki að leyna, að
mörgum finnst þetta bera vott
um hræsni eða vera aðeins
dauð venja á skemmtisamkom-
um þar sem síðan tekur við
hið mesta taumleysi með
drykkjulátum og djöfulgangi,
eins og því miður á sér oft
stað þegar líða fer á skemmti-
tímann og komið er fram á
kvöld eða nótt.
Ein árleg samkoma hér
sunnanlands ber þó af að því
leyti, að þar virðist um var-
anleg áhrif frá guðsþjónust-
unni að ræða allan samkomu-
tímann og allur blær og skipu-
lag skemmtanarinnar á þann
veg að til heiðurs megi verða
og menningar. Þessi samkomu
gæti því verið fyrirmynd ann
arra og tákn þess, sem koma
skal á þessu sviði. Hún byrjar
að aflíðandi hádegi og lýkur
fyrir miðnætti eða jafnvel fyrr.
Þetta er hin mikla og fjöl-
menna árlega Álfaskeiðs-
skemmtun, sem hófst fyrir
mörgum áratugum sem ættar
eða fjölskyldumót fólksins frá
Birtingaholti og mun hafa ver-
ið stjórnað í byrjun af ættmóð
urinni þar rammíslenzkri aðals
húsfreyju og margra presta
móður.
Það sem hvatti mig til að
skrifa þessi orð var einmitt sá
ótti, sem snerti mig, þegar ég
þóttist veita því athygli að þessi
samkoma hafi sleppt þess-
um vígða þætti í sumar. Ég
hef ekki séð auglýsta neina
guðsþjónustu á Álfaskeiði að
þessu sinni. Og er það rauna-
legt, ef svo verður. Aftur á
móti er það gleðilegt, að sum-
armót bindindismanna í Húsa
fellsskógi mun nú hefjast með
predikun og sálmasöng.
Mætti sannarlega af því
læra hin myndarlegu samtök
ýmissa héraða, sem nú eru
farin að gangast íyrir skemmti
samkomum ungs fólks, þar sem
áfengisnautn er útilokuð. En
það er eitt hið gleðilegasta
menningartákn okkar tíma.
Slíkar skemmtinefndir héraða
og sýslna eru vormerki í upp-
eldismálum og ættu að starfa í
sem flestum stöðum. En það
var Ásgeir Pétursson, sýslu-
maður í Borgarnesi sem hófst
þar handa. Heill sé hverjum
forystumanni, sem þannig skil
ur samtíð sína að beina fótum
unga fólksins á friðarveg en
bægja frá því hættum og voða.
En hugmyndina gæti hann hafa
fengjð frá kirkjulegu starfi hér
í sjálfri höfuðborginni, sem ár
eftir ár hefur staðið fyrir áfeng
islausum skemmtisamkomum,
sem öllum hafa verið til sóma.
En þannig mun jafnan verða,
ef kirkjan skilur hlutverk sitt
fyrir æskuna á réttan hátt.
Eitt hið nauðsynlegasta nú í
uppeldismálum íslenzku þjóð-
arinnar er að kenna unga fólk-
inu að skemmta sér á fallegan
og hugnæman hátt. Þetta þarf
kirkjan meðal annars að telja
sitt hlutverk bæði beint g
óbeint. Beint með predikun og
leiðbeiningum. Óbeint með
þátttöku presta og fræðara í
sjálfum skemmtisamkomunum.
Allar samkomur, sem hefjast
með guðsþjónustu þurfa að
bera þess blæ frá upphafi til
enda. í því felst ábyrgð kirkju-
legrar þátttöku. Þetta er áreið.
anlega hægt. Það sanna t.d.
Jaðarsmótin ár eftir ár. Unga
fólkið lætur sér ekki til skamm
ar verða, ef því er skipulega
stjórnað. Það er ekki æskan
yfirleitt, sem setur svarta bletti
á félagslífið, heldur aðeins ör-
fáir einstaklingar, sem eyði-
leggja allt fyrir hinum og svo
er skrifað um allt í blöðin eins
og samtaka eða ósamtaka skríl.
En það má koma í veg fyrir
slík mistök fyrirfram. Og æsk-
an vill þar rétta kirkjunni örv
andi hönd, ef kirkjan og prest-
arnir sýna henni skilning, og
umburðarlyndi. Þetta sannar
síðasta mót Ungmennasam-
bands íslands á Laugarvatni á
hinu fegursta hátt. Forseti þess
er og hefur verið prestur um
mörg ár. Sr. Eiríkur Eiríksson
á Þingvöllum hefur þar ekki
til einskis unnið, þótt oft hafi
verið erfitt að sjálfsögðu og
ekki allt hverju sinni eftir
beinum óskum. Og mun það
ekki óvenjulegt kannske ein-
stakt í menningu þjóðar og
starfsemi kirkju, að prestur
stjórni fjölmennustu og við-
feðmustu æskulýðssamtökum
hennar.
En svona er íslenzka kirkj-
an enn þá. Og þar má ekki
verða brestur á. Tengsli æsk-
unnar og kirkjunnar þurfa að
verða sem mest. Það verður
báðum til heilla.
Útisamkomur unga fólksins
á sumrin þurfa að fá sinn fasta
kirkjulega blæ eins og Álfa-
skeiðsmótið. Og handbók eða
helgisiðabók kirkjunnar þarf
að eiga sérstakt form til að
leiðbeina og áminna um sem
bezt fyrirkomulag slíkra út
hafna bæði i sálmavali til söngs
og Ritningarköflum til lestrar
Fjallræðan fræga var flutt
af sjálfum Veistaranum i fjalls
Framhald á bls II'
Sextugur í dag:
Jóhann Fr. Sigvaldason
BrekkuBæk
Jóhann Frímann Sigvaldason,
bóndi á Brekkulæk í Miðfirði, er
sextugur í dag, 1. ágúst. Hann er
eitt af mörgum börnum hjónanna
Sigvalda Björnssonar og Hólmfríð
ar Þorvaldsdóttur, er lengi bjuggu
á Brekkulæk. Sigvaldi var sonur
Björns Sigvaldasonar bónda á Úti
bleiksstöðum og víðar og Ingi-
bjargar Aradóttur konu hans, en
Hólmfríður var dóttir hjónanna
Þorvalds prests Bjarnarsonar á
Melstað og Sigríðar Jónasdóttur.
Þegar Jóhann var rúmlega
tvítugur fór hann til náms í Hvít
árbakkaskólann. Að lokinni skóla
vist þar fór hann til Þýzkalands
og var þar um tíma við nám og
störf, en kom heim vorið 1930.
Sumarið 1929, þegar Jóhann var
í Þýzkalandi, fór hann í ferðalag
til Balkanskaga, austur í Litlu-
Asíu og til Ítalíu, ásamt nokkrum
ungum Þjóðverjum. Ferðafélagar
hans voru fimm stúdentar, tveir
iðnfræðingar og einn bókhaldari.
Nú Jpykir ekki tíðindum sæta þó
að íslendingar bregði sér austur
að Svartahafi og jafnvel enn
lengra út i veröldina, en í fjar-
lægar heimsálfur fara menn nú í
loftköstum á örskömmum tima.
Fyrir 36 árum voru ferðalög með
allt öðrum hætti, langtum erfið-
ari og tímafrekari. — Jóhann
skrifaði síðan bók um ferðalagið,
og nefnist hún Ferðasaga Fritz
Liebig.
í upphafi ferðarinnar gerðist
það, að t þega-rf;þei»rifélgga)3K Wtrju
samap komnir til að stígaánn..ú
járnbrautarlest, sem átti að flytja
þá fyrsta áfangann, fannst ekki
vegabréfið hans Jóhanns. það
hafði verið sent til Berlínar, og
glatast þar. Nú var ekki gott í
efni, því að lestin var rétt á för-
um og enginn tími til að ná 1 ný
skilríki handa íslendingnum.
Voru því horfur á að hann yrði
að sitja eftir, og mundi honum
hafa þótt það mjög illt. En þá kom
upp að á járnbrautarstöðinni voru
nokkur vegabréf í óskilum. Tóku
þeir félagar það ráð, að velja eitt
i af þeim handa Jóhanni. Á því vega
bréfi var nafnið Fritz Liebig frá
Breslau, og er hér fengin skýring
á heiti ferðabókarinnar. Þarna
var djarft teflt hjá þein ungu
mönnum, en Jóhann slapp fram
hjá lögreglumönnum allra þeirra
landa, sem þeir fóru um, undir
nafninu Fritz Liebig. Var hann
þó oft kynntur sem íslendingur
á ferðalaginu.
í ferðabók Jóhanns segir frá för
Hþeirranfiélaga < um ' imörgf'lönd'- frá
því áéint írrjúlí og fram í septém-
ber. Þeir höfðu fjármuni af skorn
um skammti, og ferðuðust því svo
ódýrt sem unnt var. Fóru með
járnbrautum, bifreiðum, hestvögn
um og fótgangandi. Oft sváfu þeir
| i tjaldi um nætur, og fengu ódýra
! gistingu í skólahúsum. Komust á
hæsta tind fjallsins Tatra, sem er
talið 540 metrum hærra en hæsta
fjall íslands, en voru svo óheppn-
ir að þar var svartaþoka. Margt
bar þeim fyrir augu og eyru í
ferðinni, en oft voru þeir þreyttir
og ákaflega þyrstir á göngunni.
En sá þeirra, sem þeir höfðu kos-
ið fararstjóra, bannaði þeim að
drekka vatn, því að það taldi hann
stórhættulegt. í þeim löndum, er
þeir fóru um, hittu þeir oft Þjóð-
verja, sem þar voru búsettir, og
fengu mjög góðar viðtökur hjá
þeim. — Ferðasaga Jóhanns gef-
ur góða lýsingu á löndum og fólki,
og er krydduð með gamansemi,
svo að hún er skemmtilestur.
f niðurlagi bókarinnar segir höf
undur, að þott gaman sé að fara
til annarra landa, sé meira gaman
að koma heim. Og Jóhann Sig-
valdason kom heim. Hann hefur
búið í meira en 20 ár á jörðinni,
þar sem hann var fæddur og upp
alinn.
Jóhann lauk prófi frá Kennara-
skóla fslands árið 1936. Síðan
stundaði hann barnakennslu
í sveitum í báðum Húnavatnssýsl-
um, austur í Hjaltastaðaþinghá,
norður á Tjörnesi og vestur í
Dýrafirði. Heyrt hef ég að í því
starfi hafi hann lagt sérstaka rækt
við móðurmálskennsluna, enda
ágætlega að sér í þeirri grein eins
og fleirum. Hann hóf búskap á
Brekkulæk 1942, og hefur búið þar
síðan. Kvæntist árið 1947 frænd-
konu sinni, Sigurlaugu Friðriks-
dóttur frá Stóra-Ósi. Eiga þau fjög
ur börn á aldrinum 6—15 ára.
Og áður en Jóhann kvæntist eign-
aðist hann einn son.
Jóhann. á Brekkulæk er dugn-
aðarmaður að hverju sem hann
gengur. Hefur þó ekki verið heilsu
hraustur. En þó að alvara lífsins
hafi ekki farið fram hjá garði
hans, er hann gæddur þeim ágæta
hæfileika að sjá broslegu hliðina
á tilverunni, og því er alltaf gam-
an að eiga tal við hann.
Ég sendi Jóhanni og fjölskyldu
hans beztu heillaóskir í tilefni af
sextugsafmælinu.
Skúli Guðmundsson.
85 ára í dag:
KRISTJAN S. JONSSON
Aldraður vinur minn og kunn-
ingi Kristján Sumarliði Jónsson í
Ólafsvík er 85 ára í dag 1. ágúst.
Langar mig að senda honum
nokkrar línur, þótt allt verði það
í molum, margra hluta vegna.
Kristján er fæddur í Bárðarbúð
við Hellna á Snæfellsnesi 1. ágúst
1880. Voru foreldrar hans hjón-
in Herdís Árnadóttir og Jón Daní-
elsson þá búandi í Bárðarbúð.
Herdís móðir Kristjáns varð fyrir
þeirri sáru raun, að missa mann
sinn með sviplegum hætti sumarið
1883. Drukknaði hann ásamt fleir
um, í blíðskaparveðri, á leið úr
kaupstaðnum á Búðum, með þeim
hætti, að bátinn bar á sker eða
flúð, sem flætt var yfir, skammt
fyrir framan Hellnaplássið. En svo
voru þeir bæir nefndir í daglegu
tali, sem stóðu á Hellnanesinu
(Kveifarnesinu). Bárðarbúð og
Vætuakrar svo og þær búðir er
þeim fylgdu
Má nærri geta, hve nörmuiegt
slys það var fyrir unga konu með
þrjú kornung börn. Kristján þá
aðeins tæpra þriggja ára. og tvær
dætur.
Þá bar hæst þá plássbændur
Ólafsvík
Helga sjálfseignarbónda, Árnason
í Gíslabæ, kona hans var Kristín
Grímsdóttir frá Hellu í Bervík, og
Ólaf óðalsbónda og smið, Ólafs-
son Skjaldartröð, en kona hans
var Kristín Daníelsdóttir föður-
systir Kristjáns. Til þeirra mætu
hjóna Kristínar og Ólafs fór hann
skömmu síðar, og ólst upp á því
fjölmenna rausnarheimili hjá
frænku sinni.
Það er ekkert of sagt að heim-
ilið í Skjaldartröð var þá, og fyrr
og síðar eitt af ríkustu og merk-
ustu heimilum í Breiðavíkur-
hreppi, og skorti Kristján
hvorki klæði né fæði i uppvext-
inum. heldur þvert á móti, að
eigin sögn, meiri matur en hann
hafði rúm fyrir, og þakkar hann
það, hversu vel hann var undir
lífsstarfið búinn. En nokkuð varð
að gjalda í staðinn Börnum og
unglingum var ekki hlíft þá við
þrotlausa vinnu og erfiði. Og varð
Kristján ungur að taka þátt i bar
áttu lífsins, og mun ekki hafa
verið hár i loftinu, þegar hann
varð að tak, til hendinni við þau
daglegu störf, sem börnum voru
ætluð. og þætti þrældómur nú.
Aðal lífsstarf hans varð þó á
sjónum, og mætti þar um skrifa
merka og langa sögu. Þeim þætti
í sögu hans og starfi vil ég helzt
sneyða hjá, enda ófróður um störf
er lúta að sjómennsku, og ókunn-
ur honum á þeim árum. Og held-
ur ekki grunlaus um að góður
kunningi okkar geri þeirri sögu
góð skil á öðrum stað. Herdís,
móðir Kristjáns giftist síðar Guð-
mundi Vigfússyni í Melabúð við
Hellna, og eignaðist þrjár dætur
með honum. Af systrum hans eru
nú á lífi Ingibjörg búsett í'Hafn-
arfirði og Elínborg búsett í
Réykjavík. Kristján flutti ungur
frá fósturforeldrum sínum, eða ár
ið 1896, og lá leið hans þá hingað
til Ólafsvíkur, þar sem lífsstarf
hans hófst fyrir alvöru. Varð hann
þá brátt útgerðarmaður á útvegi
þeirra bræðra, Björns og Guð-
mundar Magnússonar hér i Ólafs-
vík, en önnur merking mun nú
vera á því orði nú til dags. Var
hann í öll sín mörgu ár veiðinn
og heppinn á sjónum, og gjöfull á
fenginn afla í fjöru, sem og oft
hefur verið mörgum brýn nauð-
Framhald á bls. 13