Morgunblaðið - 18.01.1983, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 1983
29
FRÁ FUNDI stjórnarskrárnefndar
með blaðamönnum í gsr; frá vinstri,
Ólafur Ragnar Grímsson, Þórarinn
Þórarinsson, Gunnar Thoroddsen,
formaður stjórnarskrárnefndar, Jón
Baldvin Hannibalsson, Ólafur
Björnsson, Gunnar G. Schram og
Guðmundur Benediktsson, ráðu-
neytisstjóri.
Mynd Mbl. Emilía.
til í tillögum sínum, að bráða-
birgðalög verði alfarið felld niður.
Aljtingi verði ein málstofa
I tillögum nefndarinnar er gert
ráð fyrir því að Alþingi verði ein
málstofa — deildaskipting Al-
þingis verði afnumin. Þetta mundi
hafa i för með sér víðtækar breyt-
ingar á lögum um þingsköp og
störfum þingnefnda og þarf sér-
stakt samkomulag flokkanna þar
að lútandi. Sérstakt ákvæði er um
bann við afturvirkni skattalaga.
skipað með lögum og hið sama
gildi um tekjustofna sveitarfélaga.
Þá miða ákvæðin að því, að
tryggja lýðræðisleg réttindi íbúa
sveitarfélaga.
Ármaður Alþingis
Mannréttindakafli stjórnar-
skrárinnar er allur gerður ítar-
legri en nú er, og undirstrikað er
fullt jafnrétti á víðtæku sviði
mannréttindaverndar. Sambæri-
leg ákvæði eru sett inn og eru í
Mannréttindasáttmála Evrópu og
Mannréttindasáttmála Samein-
uðu þjóðanna. Þá er það haft að
leiðarljósi að tryggja réttaröryggi
borgaranna. Bætt er við að hand-
tekinn maður skuli án tafar fá
vitneskju um ástæður fyrir hand-
töku. í núgildandi stjórnarskrá er
tjáningarfrelsi bundið við prent-
frelsi, en gert er ráð fyrir að al-
mennt tjáningarfrelsi verði tryggt
og skoðanafrelsi.
Stjórnarskrámefnd leggur fram skýrslu um endurskoðun:
Alþingi verði ein málstofa
Þingrofsréttur verulega skertur
Heimild til bráðabirgðalaga þrengd
Kosningaaidur lækkaður í 18 ár
Mannréttindakafiinn gerður mun ítarlegri
Bann við afturvirkni skattaiaga
Ákvæði um umboðsmann eða ármann Alþingis
Landsdómur lagður niður
Samningar íslands við önnur ríki skulu allir
kunngerðir á Alþingi
Synjunarvaldi forseta breytt
Stjórnarskrárnefnd lagði í gær
fram skýrslu um endurskoðun
stjórnarskrárinnar, annarra en
ákvæðisins um kjördæmaskipunina.
Ýmsum greinum er i tillögunum
breytt verulega frá því sem nú er, en
aðrar eru óbreyttar. Samstaða náðist
innan nefndarinnar umm að senda
skýrsluna sem grundvöll að umræð-
um um textann. Nefndarmenn hafa
gert fyrirvara um afstöðu sína og
flokka sinna og lögðu fulltrúar
Alþýðubandalagsins og Alþýðu-
Mokksins fram tillögur um nýjar
greinar og orðalag, sem birtast í
skýrslunni.
„Sú stjórnarskrárnefnd, sem ég
er formaður fyrir, var skipuð 1978
og á síðastliðnum fjórum árum
hefur verið lögð mikil vinna í
þetta verk og er nú svo komið, að
undirbúningur ér lengra kominn
en nokkru sinni fyrr. Þessi skýrsla
nefndarinnar fer nú til þingflokk-
anna til umræðu þar. Síðar mun
nefndin fá tillögur flokkanna og
stefnt er að því að frumvarp um
nýja stjórnarskrá verði lagt fyrir
þetta þing. Hvort það tekst, skal
ég ekki dæma um, en hætt er við
að takist það ekki, þá geti verkið
tafist enn — jafnvel um fjögur ár
eða lengur,“ sagði Gunnar Thor-
oddsen, formaður stjórnarskrár-
nefndar á fundi með blaðamönn-
um í gær.
Tillögur stjórnar-
skrárnefndar
Þegar í 1. grein í tillögum um
endurskoðun koma fram breyt-
ingar frá núgildandi stjórnarskrá.
Sérstaklega er kveðið á um að lýð-
ræði, þingræði og jafnrétti skuli
vera grundvallarreglur stjórn-
skipunarinnar en engin þeirra var
áður nefnd, þó talað væri um
„þingbundna“ stjórn. Einnig að
stjórnvöld fari með vald sitt í um-
boði þjóðarinnar og að þetta taki
til allra þriggja handhafa ríkis-
valdsins.
Þau nýmæli eru að forseta ber
að kanna áður en stjórn er mynd-
uð að meirihluti sé fyrir hendi á
Alþingi. Þá er ákvæði, að hafi við-
ræður um stjórnarmyndun ekki
leitt til nýrrar ríkisstjórnar innan
átta vikna frá kosningum, er for-
seta heimilt að skipa ríkisstjórn.
I tillögum nefndarinnar er gert
ráð fyrir að forseti geti aðeins rof-
ið þing með samþykki þess sjálfs
og er þingrofsrétturinn þannig
verulega þrengdur. Oddviti ríkis-
stjórnar, sem komin væri í minni-
hluta á þingi, getur því ekki leng-
ur beitt þingsrofsréttinum.
Ákvæði er um að alþingismenn
haldi þingmennskuumboði sínu
allt til kjördags og verður því
landið aldrei þingmannslaust.
Synjunarvaldi forseta er breytt
í tillögum nefndarinnar. Frum-
varp fái ekki lagagildi fyrr en að
iokinni þjóðaratkvæðagreiðslu.
Nú hefur forseti rétt til þess að
neita að skrifa undir samþykkt
lagafrumvarp og skjóta því til
þjóðarinnar. Með breytingunni
getur hann hins vegar óskað eftir
þjóðaratkvæðagreiðslu um frum-
varpið áður en hann tekur
ákvörðun um hvort hann staðfest-
ir það eða ekki.
Heimild til útgáfu bráða-
birgðalaga þrengd
Heimild til útgáfu bráðabirgða-
laga er þrengd frá því sem nú.
Gert er ráð fyrir að bráða-
birgðalög verði ætíð lögð fyrir
þing í upphafi þess. Og hafi Al-
þingi ekki samþykkt þau innan 3
mánaða falla þau sjálfkrafa úr
gildi. Þá skal ríkisstjórn kynna
efni bráðabirgðalaga fyrir við-
komandi þingnefnd áður en þau
eru sett. Alþýðuflokkurinn leggur
Kosningaaldur verður lækkaður
nái tillögur nefndarinnar fram að
ganga — úr 20 ára í 18 ára þegar
kosning fer fram. Ákvæðið um að
enginn eigi kosningarétt nema
hann hafi óflekkað mannorð er
fellt burt.
Ákvæði um fastanefndir þings-
ins er sett inn, en það hefur skort,
en hins vegar hafa verið ákvæði
um sérstakar rannsóknarnefndir.
Þá er nýmæli að þingið getur veitt
nefndum heimild til að kanna
mikilvæg mál og heimta skýrslur
af stofnunum, starfsmönnum og
fyrirtækjum. Er þetta gert til þess
að auðvelda þinginu að hafa eftir-
lit með framkvæmd laga.
Dómsmálakafli stjórnarskrár-
innar er gerður ítarlegri og
ákvæði eru tekin upp um Hæsta-
rétt og ríkissaksóknara. Þá er gert
ráð fyrir að Landsdómur verði
lagður niður.
Fastar er kveðið á um réttindi
sveitarfélaga, en þeirra er nú að-
eins lítillega getið. Nýmæli er tek-
ið upp; að skipting verkefna milli
sveitarfélaga og ríkisins skuli
Skoðanir eru skiptar um eign-
arréttinn, sem víðar. Meirihlutinn
vill lýsa eignarréttinn friðhelgan
og að engan megi skylda til að láta
af hendi eign sína nema almenn-
ingsþörf krefji og þurfi til þess
lagafyrirmæli og komi fullt verð
fyrir. Fulltrúar Alþýðubandalags
og Alþýðuflokks leggja til, að ef
almenningsþörf krefji, þá láti
menn eign sína af hendi, og til
þess þurfi lagafyrirmæli en
„sanngjarnt" verð komi fyrir.
í tillögum nefndarinnar er
ákvæði um umboðsmann eða ár-
mann Alþingis og skuli hlutverk
hans vera að kanna kærur vegna
meintra misgerða yfirvalda gagn-
vart borgurunum. Slík ákvæði eru
í stjórnarskrám annarra Norður-
landa.
Loks má nefna að lagt er til, að
nýr háttur verði hafður á við
breytingar á stjórnarskránni. Eft-
ir sem áður þarf samþykki beggja
þinga, með kosningum á milli, en
ekki er lengur skylt að rjúfa þing
strax og fyrra þingið hefur sam-
þykkt breytingu.
íslendingar eignast 25% olíunnar
sem Norðmenn finna á sínu svæði
Odó. 17. janúar, frá Jan Erik Laure,
fréttaritara Mbl.
NORÐMENN munu á þessu og
næstu fjórum til fimm árum verja
kringum 20 milljónum króna, jafn-
virði 52 milljónum íslenzkra, til
jarðfræði- og jarðeðlisfræðilegra
rannsókna á hafsvæðinu milli Jan
Mayen og íslands. Að sögn Egils
Bergsager deildarstjóra í norska
olíuráðuneytinu hafa mörg alþjóð-
leg olíufyrirtæki sýnt mikinn
áhuga á að fylgjast með rannsókn-
unum á Jan Mayen-hryggnum.
Samkvæmt samningum Norð-
manna og íslendinga munu íslend-
ingar fá 25% eignarhluta í olíu sem
finnst á norska svæðinu við Jan
Mayen án þess að þurfa að taka
þátt i kostnaði við rannsóknir og
leit á svæðinu. Að sama skapi
myndu Norðmenn eignast 25%
þeirrar olíu sem fyndist á íslenzku
svæði, en yrðu að greiða hluta af
leit, ef olía fyndist á því.
Við rannsóknirnar á Jan May-
en-svæðinu verður beitt sömu
bergmálsmælingaraðferðum og
beitt var á sínum tíma í Norður-
sjónum. Það þýðir að jarðfræði
svæðisins ve'rður kortlögð í meg-
inatriðum, og upplýsingarnar
síðan seldar olíufyrirtækjum.
Sýni þau svæðinu áhuga verða
gerðar ýtarlegri rannsóknir, og
svæðinu seinna skipt upp í
blokkir.
Bergmálsmælingarnar eiga að
fara að mestu fram árið 1984.
Þær verða gerðar á samtals
3.000 kílómetra langri línu á 45,5
ferkílómetra svæði, þar af á
12.720 fermetra svæði sem til-
heyrir íslandi. Rannsóknirnar
eru gerðar í samvinnu við ís-
lenzk yfirvöld, en norska olíu-
ráðuneytið greiðir kostnað og fer
með stjórn rannsóknanna.
„Við reiknum með að geta selt
olíufyrirtækjunum „upplýs-
ingapakka“ og fengið þannig
fyrir kostnaði, og jafnvel rúm-
lega það. Verði þannig hagnaðut
af rannsóknunum fá Islendingar
vissan hluta af ágóðanum og þar
með sínar fyrstu „olíukrónur“,“
sagði Bergsager í samtali við
fréttaritara Morgunblaðsins.
„Sýni olíufyrirtækin áhuga á
frekari rannsóknum og þá til-
raúnaborunum, verður næsta
skrefið að afmarka heppilegasta
leitarsvæðið. Vart er hægt að
tala um óhóflega bjartsýni að
halda að olíu sé að finna i miðju
Norður-Atlantshafi. Hvern óraði
til dæmis fyrir því í öndverðu að
milljarðar dollara, sem varið var
til leitar að olíu og gasi við Al-
aska og í nyrstu héruðum Kan-
ada, þar sem yfirstíga þurfti
margvíslega erfiðleika í barátt-
unni við náttúruöflin, myndu
skila sér?“
Bergsager tók skýrt fram að
Norðmenn hefðu álitlegri svæði
en Jan Mayen-svæðið til að
rannsaka, en þetta væri eina
svæði íslendinga, þar sem hugs-
anlega væri að finna olíu og gas.
Hann sagði að á Jan Mayen-
hryggnum, sem fyrir 27 milljón-
um ára hefði orðið við skila við
austurströnd Grænlands, væri
að finna setlagamyndanir, sem
hugsanlega hefðu að geyma kol-
efnalög og þar með olíu.
Ljóst er að finna verður stór
svæði, sem álitleg þykja, til að
olíuvinnsla geti borgað sig, þar
sem m.a. hafdýpið setur vinnsl-
unni vissar skorður. Hins vegar
fleytir tækniþekkingu við olíu-
vinnslu á miklu dýpi fram, og
kunna forsendur því að breytast
vinnslunni í hag þegar frammí
sækir.
Samkomulag Norðmanna og
Islendinga um skiptingu Jan
Mayen-svæðisins, þar sem
skiptilínan er ákvörðuð út frá
jarðfræði hafsbotnsins, í sam-
ræmi við nýjan hafréttarsátt-
mála, er hið fyrsta sinnar teg-
undar í veröldinni. Bergsager
sagði að mörg ríki hefðu sýnt
þessum samningum mikinn
áhuga, einkum og sér í lagi lönd,
sem ættu óútkljáðar landa-
mæradeilur. „Sáttanefndin vann
mikið afrek, sem er ekki hvað
sízt að þakka norska fulltrúan-
um, Jens Evensen sendiherra,"
sagði Bergsager.