Morgunblaðið - 04.03.1983, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MARZ 1983
41
SPURT & SVARAÐ11M KR ARBAMEIN OG fí.lART ASHIKDOMA
berst með okkur í meðferðinni og
vil ég segja það að lokum að það er
engin ástæða til að gera greinar-
mun á þessum sjúkdómi og öðrum
sjúkdómum, hvað þetta varðar.
Algengustu
krabbameinin
Karlmaður spyr:
Hver er tíðni hinna helstu krabba-
meina hér á landi? Eru einhver
krabbamein algengari hér en í öðr-
um löndum?
Dr. G. Snorri Ingimarsson,
sérfræðingur í krabbameins-
lækningum, svarar:
Árið 1981 voru greind hér á
landi 670 ný krabbamein, 330 í
körlum og 340 í konum. Flest voru
krabbameinin í brjóstum (85),
næst algengast var lungnakrabba-
mein (67), síðan komu krabbamein
í blöðruhálskirtli (61), í maga (60)
og í ristli (50).
Á töflu sem hér fylgir má sjá
tíðni tíu algengustu krabbameina
hjá konum og körlum. Er þá mið-
að við að í hvoru kyni hefðu
100.000 verið á lífi á hverju tíma-
biii og að skiptingin í aldursflokka
hefði alltaf verið eins (aldurs-
staðlað nýgengi).
Að því er varðar samanburð við
önnur lönd þá hefur magakrabba-
mein lengi verið svo algengt hér
að ísland hefur verið í hópi þeirra
landa þar sem tíðnin hefur verið
hvað hæst. Svipuð tíðni hefur ver-
ið í Japan, Chile, Cólombíu og
Finnlandi. Á síðustu árum hefur
tíðni magakrabbameins minnkað
mikið í flestum löndum.
Tíðni krabbameins í nýrum hef-
ur einnig verið talin nokkuð há
hér á landi, en erfitt er um sam-
anburð við aðrar þjóðir.
Hluti hjartaaðgerða
fluttur til íslands
næsta vetur
Hjartasjúklingur spyr:
Er verið að undirbúa það að flytja
hjartaaðgerðir hingað til lands og ef
svo er hvaða hjartaaðgerðir? Er það
rétt að flytja hjartaaðgerðir til ís-
lands þar eð þær eru fáar á ári
hverju?
Dr. Þórður Harðarson, yf-
irlæknir á Landspítalanum,
varð fyrir svörum:
Það eru uppi áform um að hefja
hjartaaðgerðir á íslandi og er gert
ráð fyrir að þær hefjist næsta vet-
ur. Hér er um að ræða aðgerðir á
kransæðum og aðgerðir vegna
meðfæddra hjartasjúkdóma til að
byrja með.
Reiknað er með að nærri eitt
hundrað aðgerðir af þessu tagi
verði framkvæmdar á ári hverju.
Teljum við að réttmætt sé að
flytja þessar aðgerðir hingað með-
al annars vegna þess að kostnað-
arsamt er að senda sjúklingana til
útlanda.
Reykingar geta fjór-
faldað hættuna á
kransæðasjúkdómi
17 ára stúlka spyr:
Eru reykingar eins mikill áhættu-
þáttur fyrir hjarta- og æðasjúkdóma
og haldið hefir verið fram?
Dr. Sigurður Samúelsson,
fyrrv. prófessor og formaður
Hjartaverndar, svarar:
Tvímælalaust. Því til sönnunar
skal getið tveggja rannsókna um
þetta efni sem gerðar voru hér-
lendis.
1) Fyrir 10—12 árum var gert
yfirlit yfir 10 ára tímabil á vistun
kransæðasjúkdómssjúklinga á
lyflækningadeild Landspitalans
og þeim skipt niður eftir 10 ára
aldursflokkum. Nokkrir tugir
sjúklinganna voru 50 ára og yngri.
Reyndust þeir allir, að einum und-
anskildum, vera stórreykinga-
menn, þ.e. reyktu 20 sígarettur eða
fleiri á dag.
2) Við uppgjör á reykingavenj-
um karla í efniviði Hjartaverndar
ALGENGUSTU KRABBAMEIN
A ISLANDI
KARLAR KONUR
ALCENGUSmi KKABBAMEIN HJÁ ALGENGUSTU KKABBAMEIN HJÁ
ÍSLENSKUM KÖKLUM ÍSLENSKUM KONUM
StaAlaA 1956 1961 1966 1971 1976 Staðlað 1956 1961 1966 1971 1976
miAaA við 100.000 —60 -65 —70 -75 —80 miðað við 100.000 —60 -65 -70 -75 -80
BlöAruhál.skirtill .... . 20.4 25.2 32.9 41.0 44.1 Brjóst 37.9 48.4 46.9 55.3 57.4
Magi 77.0 67.7 46.8 45.4 32.6 Lungu 7.7 7.2 11.3 12.7 20.4
Lungu . 12.7 13.2 18.2 19.2 27.0 Ma«i 36.8 28.3 23.5 19.2 16.3
Kistill 11.4 13.9 12.0 15.4 18.4 Kislill 12.5 14.8 18.3 19.4 15.6
6.8 7.2 10.6 12.2 17.7 12.2
7.1 13.3 14.0 10.5 13.9 Skjaldkirtill .. 6.6 8 5
Kriskirtill 8.9 7.3 9.7 10.0 11.1 Legbolur ....... 6.9 9.7 12.6 13.8 12.4
Kndaþarmur .......... 5.1 6.8 9.2 7.4 9.5 Heili 6.4 5.5 7.0 9.0 8.9
8.3 7.2 6.9 10.9 9.2
Hvítblæði ....... 10.2 8.3 6.0 8.4 8.9 Nýru 6.2 7.3 8.4 7.6 7.2
Öll mein 225.3 231.9 228.0 240.7 264.8 Öll mein ... 202.8 222.2 250.4 252.2 242.0
kom í ljós að kransæðasjúkdómur
var helmingi algengari meðal
þeirra sem reyktu sígarettur en
þeirra sem ekki reyktu. Það verð-
ur aldrei of oft brýnt fyrir fólki,
hve reykingar eru hættulegar lífi
og limum. Oft er það svo að fólk
hefur aðra áhættuþætti, svo sem
hækkaðan blóðþrýsting eða hækk-
aða blóðfitu: Bætist sígarettureyk-
ingar þar ofan á er talið að hætta á
kransæðasjúkdómi fjórfaldist.
Tíðni lungna- og
æðasjúkdóma '
Karlmaður úr sveit spyr:
Alþekkt er að reykingar valda
vissum lungna- og æðasjúkdómum.
Hver er tíðni þessara sjúkdóma inn-
byrðis?
Dr. Sigurður Samúelsson,
fyrrv. prófessor og form.
lljartaverndar, svarar:
Mér er ekki kunnugt um
ákveðnar tíðnitölur í þessu sam-
bandi. Flestir þekkja fyrstu ein-
kenni lungnasjúkdóms eftir lang-
varandi sígarettureykingar, morg-
unhósta og slímuppgang með vax-
andi mæði við áreynslu vegna
lungnaþans, sem er eyðilegging á
lungnavef af völdum skemmda á
hinu hárfína slagæðakerfi í berkj-
um lungna og minnstu lungna-
blöðrum. Sé ekki reykingum hætt
heldur þessi eyðilegging lungna-
vefsins áfram og sjúklingar lenda
í lungnaöndunarvél með þeim öm-
urleika sem því fylgir. Þetta er
annar endir lungnasjúkdóms
reykingamanna, sem sé langvar-
andi berkjubólga (bronchitis
chronica) og lungnaþan, en um
þessa sjúkdóma er furðu hljótt í
fjölmiðlum. Hin endalokin eru
lungnakrabbi sem mest er talað
um og það sannarlega ekki að
ósekju því að tíðni hans fer vax-
andi með árunum. Það er augljóst
að þau einkenni lungnasjúkdóma,
sem að ofan getur og eru forstig
lungnakrabba, fara verulega vax-
andi. f fyrri heimsstyrjöld
(1914—1918) tóku læknar eftir því
að vindlareykingar í miklum mæli
og til margra ára höfðu í för með
sér sjúkdóm í slagæðum ganglima
með einkennum tilsvarandi blóð-
þurrðar. Á sjötta áratug þessarar
aldar varð ljóst, fyrst og fremst
eftir amerískar rannsóknir, að
sígarettureykingar höfðu eyði-
leggjandi áhrif á slagæðar í hjarta
og í lungum. Því hefur áður verið
svarað hve sígarettureykingar
magna áhættuna ef aðrir áhættu-
þættir (hækkaður blóðþrýstingur,
hækkuð blóðfita) eru til staðar.
Hvert geta hjarta-
sjúklingar með skerta
starfsorku leitað
eftir vinnu?
0769-6116 spyr:
Ef hjartasjúklingur greinist ekki
öryrki og getur unnið úti, hvert getur
hann leitað eftir ráðgjöf varðandi
það hvers konar vinnu hann ætti að
stunda, og er honum hjálpað til að
útvega sér vinnu, ef svo ber undir?
Magnús B. Einarsson,
endurhæfingarlæknir á
Reykjalundi, svarar:
Þegar sjúklingar hafa fengið
sjúkdómsgreiningu hjá lækni fá
þeir einnig að vita, hvort þeir geti
haldið áfram sinni fyrri vinnu eða
þurfi að minnka við sig vinnu eða
jafnvel skipta um starf og leita sér
að léttari vinnu. Til þess að meta
vinnuþolið er meðal annars gert
áreynslulínurit af sjúklingum. En
það má geta þess að á Reykjalundi
fer fram endurhæfing á hjarta-
sjúklingum, sem beinist að því að
gera þá betur í stakk búna til að
snúa til sinna fyrri starfa.
Hvað varðar útvegun vinnu, ef
sjúklingur þarf að skipta um
starf, þá er á vegum ráðningar-
stofu Reykjavíkur svokölluð ör-
yrkjadeild, en þangað geta allir
leitað, sem eru með skerta vinnu-
orku og þurfa á vinnu að halda. Ef
þeir ekki fá vinnu í gegnum ör-
yrkjadeildina er hægt að leita til
Félagsmálastofnunar Reykjavík-
urborgar og biðja hana að athuga
með vinnu. Félagsmálastofnanir
sveitarfélaga sjá svo um að útvega
fólki úti á landi, sem er með
skerta vinnuorku, starf.
Um 10% fullorðinna
hafa eínkenni krans-
æðasjúkdóms
Kona spyr:
Er vitað hve margir íslendingar fá
hjarta- og æðasjúkdóma árlega, og
hve margir látast af þeirra völdum?
Dr. Sigurður Samúelsson,
fyrrv. prófessor og form.
Hjartaverndar, svarar:
Svar við seinni hluta spurn-
ingarinnar er hægt að fá með því
að fletta heilbrigðisskýrslum
landlæknisembættisins. Fyrri
hluta spurningarinnar verður ekki
svarað með vissu vegna þess að
gögn eru ekki fyrir hendi. Má í því
sambandi benda á að margir
ganga með kransæðasjúkdóm,
jafnvel einkennalausir, sem sé
„ganga með dauðann í brjóstinu",
sem svo hefir verið kallað. En hér
erum við komin að hinum ömur-
legu afdrifum kransæðasjúklinga,
þar sem þeir deyja skyndidauða á
unga aldri, þ.e. innan fimmtugs,
án þess að vörnum verði við kom-
ið. Tíðni þessara dauðsfalla hefir
því miður lækkað of lítið með til-
liti til þess að í grófum dráttum
má segja að dánartíðni af völdum
hjarta- og æðasjúkdóma hafi
haldist svipuð sl. 10 ár. í þessu
sambandi má geta þess að Hjarta-
vernd byrjaði á skráningu krans-
æðasjúkdóma yfir allt landið á sl.
ári í sambandi við landlæknisemb-
ættið og Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unina. Skráningin nær til allra
sem fá kransæðastíflu, hvort sem
hún leiðir til dauða eða ekki. Sem
svar við dánartíðni er tekið árið
1979. Þá dóu hérlendis 715 manns
af hjarta- og æðasjúkdómum, af
þeirri tölu voru rösklega 70% krans-
æðadauði, sem er nærri 32% allra
látinna. Samkvæmt rannsókn
Hjartaverndar má ætla að um
10% fullorðinna, bæði karla og
kvenna á aldrinum 34—64 ára,
hafi einkenni kransæðasjúkdóms,
sem þýðir að um 5000 manns þjást
af þessum sjúkdómi í þjóðfélagi
okkar. Gefur því augaleið að fá
heilbrigðisvandamál eru stærri en
hjarta- og æðasjúkdómar og þarf
því að efla rannsóknir og varnir
gegn þeim stórlega.
Mikil neysla feitmetis
getur stuðlað að
kransæðasjúkdómum
E.Á. spyr:
Eru menn að breyta um skoðun á
því að feitmeti sé stór orsakavaldur
hjartasjúkdóma?
Dr. Gunnar Sigurðsson, yf-
irlæknir á Borgarspítalanum,
svarar:
Manneldistilraunir hafa sýnt,
að mikil neysla á mettaðri dýra-
fitu, svo sem úr feitari mjólkuraf-
urðum og feitum kjötafurðum,
getur hækkað blóðfitu (kolesterol)
margra einstaklinga talsvert, en
svörun einstaklinganna er þó
verulega mismikil. Einnig hafa
hóprannsóknir sýnt verulega
fylgni milli hækkaðs kolesterols í
blóði og kransæðasjúkdóma, þegar
tekið er mið af stórum hópum
fólks, sér í lagi karlanna. Út frá
þessu hafa menn ályktað óbeint,
að mikil neysla feitmetis (úr dýra-
ríkinu) gæti stuðlað að kransæða-
sjúkdómi, að minnsta kosti í sum-
um einstaklingum. Þetta er enn
skoðun flestra, sem unnið hafa að
þessum rannsóknum enda þótt
sumir aðrir hafi dregið þessi
tengsl í efa. Þó er ljóst að ýmislegt
annað en neysla feitmetis getur
haft áhrif á blóðfitu fólks, til
dæmis erfðir, líkamsþyngd og
fleira.