Tíminn - 15.09.1965, Blaðsíða 8

MEÐVIKUDAGUR 15. september 1965
8
TÍMINN

Frá hveitiuppskerunni á samyrkjubúinu Strana Sovetov i
- in memoriam ?
Halldór Vilhjálmsson:
Sovézkur samyrkjubúskapur
ríkjaiJtia. Meðalstærð sovézks sam
yrkjubús er um 7000 ha og „sam
eign“ 800—1000 fjölskyldna, sem
hver um sig verður að senda a.m.
k. einn fjölskyldumeðlim til
starfa á samyrkjubúinu. Aðrir
innan fjölskyldunnar mega þá
leita sér vinnu hvar sem þeim
þóknast innan hreppsins, en átt-
hagafjötrar eru að meira eða
minna leyti enn í löggildi í Ráð-
stjórnarríkjunum. (Á ferðalög-
um innan Ráðstjórnarríkjanna
verða Sovétborgarar að sýna vovj»
uðum vörðum skilríki sín og
ferðaleyfi, jafnt við landaroæri
stórhéraðanna og ráðstjómariýð-
veldanna; séu ferðaleyfi þessi
ekki með réttum stimplut'íi við-
komandi skrifstofa Flokksins, er
fólkið rekið aftur til heimahús
anná.) Þótt land samyrkjubúanna
sé kallað „sameign" bændanna, er
það í rauninni ríkiseign eins og
land ríkisbúanna, en ríkið lætur
samyrkjubændum landið í té til'
afnota sem lén. Bændur hljóta
mjög lítinn hluta af afrakstri búa
„sinna“ sem lsun, en ríkið hirð-
ir yfirgnæfandi meirihluta af
tekjunum fyrir afurðir búanna,
stundum jafnvel allt að 90%. Véla
kost fá samyrkjubúin leigð frá
sérstökum véladeildum (M.T.S.) '
í ríkiseign, og eru um 5—6 sam-
yrkjubú um hverja slíka véla-
deild.
Þeim fer stöðugt fjölgandi, sem
álíta, að sovézki samyrkjubúskap
urinn sé nú þegar kominn að fót-
um fram, a.m.k. í þeirri mynd,
sem samyrkja hefur hingað til
verið rekin í sveitum Ráðstjórnar
ríkjanna. Það er ekki hvað sízt
innan Ráðstjórnarríkjanna sjálfra
sem háreystum, gagnrýnandi rödd
um á samyrkjubúkerfið hefur
fjölgað á undanfömum árum.
Þessar óánægjuraddir hafa magn
azt mjög síðastliðin 2 ár, og eru
á þessu hausti þegar orðnar að á-
litlegum kór með Leonid Bréshn-
év sjálfan sem forsöngvara. Á
fundi miðstjórnar Kommúnista-
flokks Ráðstjómarríkjanna s.l. vor
neyddoist Bréshnév til að ýfa enn
upp sár hins þjáða, sovézka lang-
legusjúklings landbúnaðarins.
Sovézki Iandbúnaðurinn er langt
á eftir tímanum, enda afköstin
með fádæmum lítil og léleg. Sjö-
ára-áætlunin fyrir sovézka land-
búnaðarframleiðslu frá 1959 heíur
að sögn Bréshnévs, komið að
næsta litlu haldi, því ástandið er
orðið þannig árið 1965, að fyrir-
sjóanlegt þykir, að það muni leiða
til alvarlegustu vandræða fyrir
Ráðstjómarríkin, ef sömu búskap-
ar háttum verður enn haldið á-
fram. Bréshnév lýsti því, yfir, að
fjárframlög ríkisins til styrktar
landbúnaðinum næstu 5 árin muni
nema um 70 milljörðum rúblna
-— Hvar ætti að taka þessa tugi
miHjarða, úr kassa Rauða hersins
þungai'ðnaðarins eða smávöruiðn
aðarins? Um þá Þýðingarmiklu
hlið málsins lét ritari flokksins og
valdamesti maður Ráðstjórnarríkj
anna ekkert uppi.
Jafnvel í góðu árferði vex af-
urðaframleiðsla þessara. forðum
afkastamestu landbúnaðarlanda
Evrópu, er nú kallast Ráðstjórnar
ríkin, ekki einu sinni nándar |
nærri svo mikið að svari fólks-
fjölguninni í hinum 15 ráðstjóm-
arlýðveldum. Það er af sem áður
var, þeg^r kombúr Evrópu, Úkra-
ína og Hvíta-Rússland, fluttu ár
lega út milljónir tonna af um-
fram framleiddu hveiti, rúgi, rnaís
káli og sykurrófum frá Odessa til
flestra landa heims. f staðinn er
Odessa orðin ein þýðingarmesta
sovózka innflutningshöfnin fyrir
kanadískar, franskar og banda-
rískar kornvörur.
Tilraunin, sem m.a. Krústjoff
átti mikinn þátt í að koma í fram
kvæmd (1954) og bundnar voru
geysimiklar vonir við, þ.e. að
plægja stóra hluta af hinu víð-
enda steppulandi Kasakastans og
;era það landflæmi að árvissu
risaakurlendi (allt landsvæðið er
talið vera um 42 milljónir ha.) er
í þann veginn að enda í hemju-
lausum uppblæstri og árvissum
uppskerubresti.
Enn verða húsfreyjur í sovézk
um borgum að láta sér lynda að
þurfa að standa nær daglega, oft
klukkustundum saman í biðröðum
til að káupa hvítkál í matinn (en
hvítkál er Sovétfólki eins þýðing-
armikið við daglega matargerð
og okkur er kartöflur og laukur),
svipað er að segja um framboðið
á kjötvörum og .smjöri. Sovétyfir
völdin vita upp á sig skömmina.
því enn stendur efst á minnislist-
anum fyrir erlenda ferðamenn í
Ráðstjómarríkjunum bann við að
munda Ijósmyndavélar að biðröð-
um — þessu hversdagslega so-
vézka fyrirbrigði.
í fyrra var verð á kjötvörum
og smjöri hækkað um 25% og
kostar nú kg. af nauta- eða iamba
kjöti að jafnaði 3 rúblur 75 kó-
peka, — eða um 150 ísl. kr., en
1 kg af smjöri 4.80 rúblur eða
rúmlega 190 ísl. kr. Þessar verð-
hækkanir hafa vitanlega dregið
mjög úr hinni áður svo .naumu
kjöt- og smjömeyzlu Sovétborg-
aranna (t.d. miðað við okkur ís-
lendinga), en samt hrekkur fram
boðið á þessum landb.aðarvörum.
hvergi nærri til þess að fullnægja
eftirspuminni. Innflutningur Ráð
.stjórnarríkjanna á öUum tegund
um matvæla frá löndum Austur-
og Vestur-Evnópu og Asíu vex
hröðum skrefum frá áii til árs.
Kremlherrunum til skapraunar
má oft fá í sovézkum verzlunum
fyrirtaks kjötvörur, hrísgrjón og
maís, innflutt frá hinu hungur-
kvalda Kínaveldi, þótt þessar af
urðir séu ófáanlegar frá sovézlru
samyrkjubúunum. Öreigabændurn
ir .sovézku vinna með hangandi
hendi á samyrkjubúunum, en af
þeim mun meira kappi í eigin
smá-garðlöndum, þegar þeir xoma
heim að hinum opinbera vinnu-
degi loknum. Afurðunum úr þess
um örsmáu einkagarðlöndum sín
um mega sovézkir samyrkjubænd
ur nefnilega ráðstafa sem sinni
eign, og afla bændurnir sér veru
legra aukatekna með því að selja
þessar afurðir sínar á frjálsu
mörkuðunum (sem enn er að
finna í Ráðstjórnarríkjunum)
eða til fastra viðskiptavina í ná-
lægri borg, — en hvort tveggja
er leyft samkvæmt sovézkum lög-
um, Það hefur þó alltaf valdið
sovézku samyrkjufrömuðunum
mikillar ógleði að sjá, hve ótrú-
lega mikill hluti (um 20%)) af
garðávaxta-, mjólkur- og kjöt^
framleiðslunni í Ráðstjórnarríkj
unum kemur frá þessum örsmáu
garðlöndum bændanna. Hins veg
ar hefur þótt óráðalegt að reyna
að stemma stigu við þessu vel-
heppnaða sovézka einkaframtaki,
enda væri það Ráðstjórnarríkjun-
um sízt í hag; einmitt þetta vita
flokksforkólfarnir manna bezt og
hafa því venjulegast hægt um
sig, þegar þetta einkaframtak
bændanna ber á góma. Krústjoff
fór að vísu oft hörðum orðum
um þennan einka-garðbúskap en
sá samt enga leið til að koma í
veg fyrir hann. Á sinn hátt er það
einmitt þetta framtak hinna kúg-
uðu og réttarfarslega marghýddu
sovézku bænda, sem er dauðadóm-
urinn yfir uppfinningu Kömmún-
istaflokks Ráðstjórnarríkjanna,
samyrkj ubúskapnum. Fyrir
nokkru birti „Komsomolskaja
Pravda“ á áberandi ,stað í blaðinu
grein eftir samyrkjubónda nokk-
urn, Sosnovski að nafni, sem ræðir
fyrst á meinleysislegan og marg-
orðan hátt um lífið í sveitinni
sinni, en lætur svo í lok greinar-
innar ídeológíska stórsprengju
springa með því að stinga um-
búðalaust upp á því, að sovézku
samyrkj ubúunum verði hið fyrsta
skipt upp á milli bændanna (þ.e.
að samyrkjubúskapur verði ein-
faldlega lagður niður.) Nú er
það eins og flestir vita ekki nein
tilviljun, sem ræður, þegar
sprengdar eru sovézkar atóm-
sprengjur eða ídeólóglskar risa-
hvellhettur af því taginu, sem hr.
Sosnovkskí færði „Komsomolskaja
Pravda“, heldur er það oftast að
eins lokastrikið, sem dregið er
undir langa þróun í Ráðstjórnar-
ríkjunum.
Sveitabúskapnum í Ráðstjórnar-
ríkjunum má skipta í þrjá flokka
Fyrst ber að telja hið áðumefnda
árangursríka smáhokur samyrkju-
bændanna í eigin garðlöndum.
Þá má nefna óskabarn kommún-
istahugsjónarinnar, sovkhosin, eða
ríkisbúgarðana, sem eru í mörgu
frábrugðnir .sovézku samyrkjubú-
unum Hin rúml. 7500 sovkhos eru
rekin eins og verksmiðjur. Án til
lits til afkásta þessara risavöxnu
stórbúa, sem eru venjulega um
og yfir 15.000 ha að stærð, er land
búnaðarverkamönnum, sem þar
starfa, greidd föst mánaðarlaun
90—140 rúblur (eða um 3.600 —
5600 ísl. kr.) en vinnuvikan er
48 klst. Sovkhosin eiga sjálf
allar nauðsynlegar landbúnaðar-
vélar. Ríkisbúunum er að mestu
stjórnað beint frá landbúnaðar-
ráðuneytinu í Moskvu, og þykir
mörgum kommúnistaforingjunum
þau vera mun hentugri og þægi-
legri pappírslausn á .sovézkum
sveitabúekap en samyrkjubúin;
en sovézkir bændur eru sagðir
sjá rautt,rþar sem ríkisbú eru ann
ars vegar (ekki þó hinn eina
rétta rauða lit) og hefur Flokkur-
inn af þeim ástæðum lengi ekki
vogað að hækka tölu ríkisbúanna.
Talið er, að ríkisbúin .skili Um 25
% af öllum landbúnaðarafurðum
sem framleiddar eru í Ráðstjórnar
ríkjunum.
í Ráðstjórnarríkjunum eru nú
talin vera um 40.000 samyrkjubú
eða kolkhos, og tala samyrkju-
bænda um 115 milljónir eða nær
helmingur allra ibúa Ráðstjómar-
Sovézku samyrkjubúin urðu að-
allgea til fyrir atbeina Stalíns og
félaga hans á ógnarárunum milli
1925 og 1935, er 24 milljónum
bújarða í Ráðstjórnarríkjunum
var fyrst steypt saman í um 200.
000 samyrkjubú. Síðan var tala
búanna lækkuð og samyrkjujarð-
irnar stækkaðar. Þær ógnir og
hörmungar, sem urðu daglegt
brauð rússnesku, hvít-rússnesku
og úkrainsku þjóðanna á þeim ár
um, sem Stalín sigaði hinum
rauðu böðlum sínum og blóðhund
um á fólkið til að koma samyrkju
hugsjón Flokksins á laggir veru-
leikans, voru svo ægilegar, að
það er haft eftir Jósif sjálfum, að
morðæði og ógnarstjórn nazist-
anna í Ráðstjómarríkjunum í
striðinu (þá vom um 16 milljón-
ir Sovétborgara myrtir eða strá-
drepnir í átthögum sinum, en nær
4 milljónir felldar á vígvöllunum)
hefði eiginlega verið barnaleikur
miðað við átökin um framkvæmd
samyrkjuhugsjónarinnar. Enginn
var á þeim árum óhultur um lif
sitt og limi í Ráðstjórnarríkjun-
um; milljónir bændafólks flosn-
uðu endanlega upp úr átthögum
sínum og streymdu til borganna
sem öreigalýður. Bændur slátruðu
kvikfénaði sínum í svo stórum
stíl í mótmælaskyni gegn hinni
nýju bændaánauð, að tala naut-
gripa, sauðfjár og geita í Ráð-
stjórnarríkjunum er ennþá árið
1965 lægri en hún var fyrir valda
töku bolsévika. Aðeins tala svína
og alifugla hefur á seinustu árum
farið fram úr því, sem hún var
áður en samyrkjunni var þröngv-
að upp á sovézka bændur. Það
Framhald á bls. 7
Síberíu.