Morgunblaðið - 21.06.1985, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚNl 1985
B 13
frá fæöingu til 6 ára aldurs. Fylgd-
ust þær með börnunum á ýmsum
skeiðum og í breytilegu umhverfi.
Þegar börnin höföu náö 45 mán-
aða aldri einbeittu vísindamennirn-
ir sér aö því aö athuga hvernig
samband 58 þeirra var viö foreldr-
ana í frístundum. Niöurstaöan var
athyglisverö: Mismunun kynjanna
á rætur aö rekja til áhrifa utan
heimilanna. „Mæöur gera ekki upp
á milli kynjanna," segir Jacklin.
„Þær viröast umgangast (eigin)
drengi og stúlkur á svipaöan hátt.“
(Þótt feður séu liklegri til aö koma
öðruvísi fram viö drengi en stúlkur
í frístundum, þá gætir áhrifa þeirra
venjulega minna í uppeldinu og
mótun aöstæöna á heimilinu.)
Þetta gefur áhugaveröa vís-
bendingu. Sé þaö rétt aö þaö séu
utanaökomandi sem aöallega eigi
sök á mismunun kynjanna, og þar
sem flestir utanaökomandi eru
einnig foreldrar, viröist Ijóst aö for-
eldrar séu frekar haldnir hleypi-
dómum varöandi kynferöi barna
annarra en sinna eigin.
Þótt kannanir á mismunun kynj-
anna á þessu sviöi séu tiltölulega
nýjar af nálinni, hefur þegar veriö
brugöizt viö þeim á athyglisveröan
hátt. Auk þess hafa þessar athug-
anir á áhrifum kynferöis á tungutak
alveg óvænt vakiö aukinn áhuga á
málnotkun almennt. Þær hafa leitt
til þess aö farið er aö kanna ítar-
lega hvernig karlar tala viö karla
og konur viö konur, og einnig
muninn á málfari fólks úr ólíkum
stéttum.
Candance West er nú til dæmis
aö vinna aö könnun á samskiptum
lækna og sjúklinga. Til þess þarf
hún bæöi aö sjá og heyra, fylgjast
meö samspili þess sem sagt er og
gert. Til úrvinnslu hefur hún
myndbönd meö hljóðupptökum.
Hún vann í rúmlega 550 klukku-
stundir viö aö taka upp á mynd-
bönd sjö klukkustunda efni meö
samtölum í 21 heimsókn sjúklinga
til lækna viö heimilislæknamiöstöö
í suöurhluta Bandarikjanna. Viö
fyrstu könnun á myndböndunum
kom í Ijós aö læknarnir grípa oftar
fram í fyrir sjúklingunum en öfugt,
eöa í tvö skipti af hverjum þremur
— nema ef læknirinn er kona. Sé
svo snýst dæmiö alveg viö, og
sjúklingarnir — bæöi karlar og
konur — grípa fram í fyrir læknun-
um í tvö skipti af hverjum þremur.
Flestar rannsóknirnar á þessu
sviöi á undanförnum árum hafa
sýnt fram á ósamræmi milli kynj-
anna, en í könnun Carole Edelsky
viö Ríkisháskóla Arizona kemur
fram nýtt og athyglisvert afbrigöi.
Hún hefur fylgzt meö fimm „mjög
óformlegum" fundum einnar fasta-
nefndar skólans, sem í eiga sæti
sjö konur og fjórir karlar — alls 7'A
klukkustund af umræðum á
hljóöbandi. Hún leitaöi fyrst aö
dæmum um kynjamismunun, og af
nógu var aö taka. Eins og venju-
lega töluöu karlarnir lengur, gripu
oftar fram í og tóku oftar til máls.
En Edelsky sá aö til var önnur leiö
til aö fá oröiö á þessum fundum. Á
fundunum uröu stutt hlé milli þess
sem öllu formlegri ávörp voru flutt,
og þá ríkti meira jafnræöi i um-
ræöunum. (Þessar umræöur voru
mjög óformlegar og í léttum dúr.) í
fyrstu fannst Edelsky eins og kon-
urnar töluöu öllu meira en karlarnir
í þessum hléum. En meö því aö
telja oröin og skrá tíma hvers
ræöumanns komst Edelsky aö því
aö allir virtust hafa fengiö svipaö-
an ræöutíma (sem styöur þá kenn-
ingu aö sú kona sé „málglöö“ sem
talar álíka mikiö og venjulegur
karl). Þessi hlé í alvarlegri umræö-
um tóku tæplega 20% fundatím-
ans, en þau geta gefið breytta
mynd af samskiptum kynjanna. i
framtíöinni geta oröið miklar
breytingar á þeirri mynd sem viö
gerum okkur af mismunun kynj-
anna í samræöum. Hún getur einn-
ig fært okkur leiðréttingu á því
misvægi sem nú ríkir i þessum
rannsóknum — breytingu á hlut-
falli kynja rannsóknaraöilanna. Um
200 manns vinna nú í Bandaríkjun-
um aö rannsóknum á sambandi
málfars og kynferöis, og af þeim
eru aöeins 12 karlar. Margir vís-
indamannanna telja aö ef fleiri
karlar bætist í þeirra hóp séu meiri
líkur til aö meira jafnvægi veröi í
niðurstöðunum.
(Heimild: Science 85 Magazine)
Hvað gerist þegar
karlar og konur tala?
Eru samræður________
tveggja kvenna veru^
lega frábrugðnar____
venjulegum karla-
viðræðum? Til að
svara spurningum í
þessum dúr eru vís-
indamenn nú teknir
til við að rannsaka
hvaða hlutverki kynið
gegnir í samtölum. í
eftirfarandi greinar-
útdrætti úr Science 85
segir John Pfúiffer
frá niðurstöðum_____
nokkurra slíkra rann-
sókna. Þær sýna til
dæmis að í dæmigerðu
samtali karls og konu
spyr konan 70% allra
spurninganna, en
karlinn ájsök á 96%
allra framígripanna.
Þegar karlar koma
saman til að ræðast
við kemur í ljós að
þeir verja miklum
tíma til að reyna að
bæta sögur hvers ann-
ars, gera sem minnst
úr framlögum hinna,
en beina athyglinni
að sjálfum sér í eigin
frásögnum. Þarsem
konur koma saman
reynast þær_________
hinsvegar hlusta á og
styðja hverja aðra.
Grænmetisaalöt meö hænanakjöti, akinku, aardínum og túnfiaki.
Grænmetissalöt
með meiru
Heimllishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
í síöasta Heimilishorni urðu
viöskila nokkrar uppskriftir
að grænmetissalötum „með
meiru“ og verður hér bætt úr
því. Með slíkum salötum er
nauðsynlegt að hafa gott
brauð og smjör.
Grænmetissalat
med hænsnakjöti
1 soöin eöa steikt unghæna (eöa
kjúklingur) köld, skorin í bita,
3 tómatar skornir í báta,
125 g ferskir sveppir í sneiöum,
4% dl soðin hrísgrjón,
V2 is-salathöfuö skorið í strimla.
Lögur á salatið:
Tveir hlutar af olíu á móti ein-
um hluta af vínediki, kryddaö
meö salti, pipar, sinnepi, þurrk-
uöu estragon eöa rósmarín og
klipptri steinselju. Best er aö
hrista löginn saman. Þaö má
dreypa leginum á hvert lag í skál-
inni svo ekki þurfi aö snúa salat-
inu og jafna áöur en boriö er
fram.
Grænmetissalat
meö skinku
200—300 g soöin skinka í bitum,
250 g soönar baunir af einhverju
tagi (eöa niöursoönar),
salat, helst fleiri en ein tegund,
skoriö í strimla,
4 soönar kaldar kartöflur í sneiö-
um,
1—2 gulrætur, soönar, i sneiö-
um,
steinselja, karsi eöa graslaukur.
Salatsósa:
1 dós sýröur rjómi, 1—2 matsk.
milt sinnep eöa sinnepsduft aö
smekk og örlítiö af rifinni pipar-
rót.
Saiatiö sett í skál og sósan borin
fram sér.
Tómatgratín
TÓMATAR
Á LÆKKUÐU
VERÐI
Undanfarin sumur hafa tómat-
ar verið seldir á talsvert lægra
veröi á tímabili, rétt á meðan
framleiöslan er mest, og er þaö
þakkarvert. Tímabiliö er ekki
langt og því um aö gera aö not-
færa sér hagstætt verö á meðan
að á því stendur. Heildsöluveröiö
er kr. 80,00 per. kg. samkvæmt
upplýsingum Sölufólags garð-
yrkjumanna. Viö getum því haft
tómata meö öllum mat þessa
dagana, rétt eins og þeír koma
fyrir, eöa búiö til úr þeim sárstak-
an rétt eins og t.d.:
Tómatgratín
12—14 tómatar
1 laukur, smátt saxaöur
1 dl. rifiö brauö eöa brauðmolar
% dl. söxuö fersk steinseija
1 rif hvítlaukur, mariö
smjör eöa smjörlíki
salt, pipar
100 g ostur
Tómatarnir skornir í sneiöar og
lagöir í ofnfast fat, í lög, ásamt
brauömolum, steinselju og hvít-
lauk. Salti, pipar og smjörbitum
dreift á milli. Efst er lagöur ostur í
sneiöum eöa bitum og bakaö i ofni
viö 200°C í 20—25 mín.
Annaöhvort haft sem meölæti
með öðru eöa sem sjálfstæöur
réttur meö brauöi og smjöri.
útvegaöi menn til að annast upp-
gröft og fá þeir 4 vikur til aö vinna
verkiö. Yfirumsjón hefur Magnús
Þorkelsson, fornleifafræöingur,
kennari viö MS, honum til aö-
stoöar eru Ingimar F. Jóhanns-
son og Sigurjón Kjartansson
nemar í Fjölbrautaskólanum í
Breiöholti, og Atli Geir Jóhann-
esson, háskólanemi.
Magnús sagöi blaöamönnum
Morgunblaösins aö markmiðið
meö uppgreftrinum væri þríþætt.
í fyrsta lagi rannsókn á kirkjutóft-
inni. Markaöir heföu veriö % hlut-
ar síöustu kirkjunnar, er verið
heföi hefðbundin íslensk torf-
kirkja. í ööru lagi aö færa heilleg
bein til rannsóknar og fá upplýs-
ingar um kyn, aldur, hæö og
heilsufar viökomandi. i þriöja lagi
aö finna aörar leifar og greftra
aftur.
Þegar heföu fundist ýmsar
beinaleifar. Einnig svartar rákir
eftir kistuleifar, en engar menjar Morgunbia«ð/viiborg Einarsdóttir
um aö neinn heföi veriö grafinn í Magnús Þorkelsson, Ingimar F. Jóhannsson og Sigurjón Kjartansson viö uppgröft aö Kirkjubóli.
kistunni. Spurning væri hvort
þarna hefði verið um að ræöa aö
minnast drukknaös sjómanns.
Sagt væri frá því í gömlum heim-
ildum aö kross hefði veriö lagður
í kistu til aö minnast konu er far-
ist hefði á sjó.
í þann mund er okkur bar aö
fundu þeir félagar heillega beina-
grind ungs manns. Tennur voru
nánast heilar, enda sykur eöa
sætmeti ekki á boröum hér áöur
fyrr. Lærleggurinn var langur og
gat Magnús sér þess til aö maö-
urinn heföi veriö um 190 sm á
hæð. Fótleggurinn bar þess vott
aö hafa brotnaö en gróiö skakkur
saman aftur. Sagöi Magnus þaö
sorglegt aö hafa ekki lengri tíma
til aö vinna þetta verk, þvi þarna
ætti m.a. aö vera hægt aö afla
upplýsinga um hvernig heilsu is-
lendinga heföi veriö háttaö á um-
ræddu tímabili.
Texti: HJR
Myndir: VE