Morgunblaðið - 08.01.1986, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1986
B 5
Ávarp Leifs Magnússonar,
framkvæmdastjóra stjórnunarsviðs Flugleiða:
Verulega þarf
að hreinsa til
í talmáli flug-
málastarfsmanna
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins 26. október sl. var birt
tímabær áminning um nauðsyn á
samstilltu átaki til eflingar og
verndunar ísienskrar tungu. í því
bréfi var m.a. að finna sýnishorn,
sem einn af flugstjórum Flugleiða,
Skúli Brynjólfur Steinþórsson,
hafði tekið saman, og sýndi talmál
flugmanna í íslensku millilanda-
flugi.
Þótt þetta sýnishorn hafi að
sjálfsögðu gefið nokkuð ýkta
mynd, þá blasir engu að síður við
sú staðreynd að verulega þarf að
hreinsa til í íslensku talmáli
fle8tra þeirra, sem starfa að flug-
málum hér á landi.
Nú er ljóst, að í alþjóðlegum
flugrekstri dugar íslenskan ein
skammt. í öllum fjarskiptum við
erlendar stöðvar, og í allflestum
samskiptum við erlenda viðskipta-
vini þurfa starfsmenn flugfélaga
að nota ensku, sem telja má að sé
orðin helsta alþjóðamái flugsins.
Allar handbækur, svo og leiðbein-
ingar og fyrirmæli er varða fram-
kvæmd millilandaflugs, eru ritað-
ar á ensku. Sú krafa er því almennt
gerð til starfsmanna að þeir hafi
mjög gott vald á því máli.
Það verkefni, sem nú þarf að
glíma við, liggur því fyrst og
fremst í því að fyrirbyggja að ýmis
ensk orð og hugtök verði notuð í
afbakaðri mynd í íslensku talmáli
og vinni sér þar fastan sess.
I kjölfar Reykjavíkurbréfsins,
sem ég gat um í upphafi máls
míns, kom fram sú hugmynd, að á
vegum Flugleiða yrði mynduð
málfarsnefnd, sem hefði forgöngu
í átaki félagsins til að bæta málfar
starfsmanna þess. Hjá Flugleiðum
starfa um 1.200 til 1.600 íslending-
ar, mismunandi margir eftir árs-
tima, og er félagið því langstærsti
atvinnurekandi á sviði flugsins hér
á landi. Því er eðlilegt að það leit-
ist við að hafa vissa forgöngu í
þessu máii.
í þessu upphafsátaki á vegum
félagsins yrði megináherslan lögð
á endurbætur í málfari þeirra, sem
hafa hvað tíðust bein samskipti
við viðskiptavini, þ.e. afgreiðslu-
fólk á söluskrifstofum og á flug-
stöðvum, svo og flugfreyja og flug-
þjóna. Á þessu stigi yrði ekki leit-
ast við að þýða öll þau margbreyti-
legu og flóknu orð og hugtök sem
t.d. tengjast tæknilegri vinnu flug-
virkja við flugvélar, enda eru allar
handbækur þeirra og vinnuskjöl á
ensku.
Þær aðgerðir til bætts íslensks
málfars, sem nú eru á döfinni hjá
Flugleiðum, eru einkum eftirfar-
andi:
1. Með næsta launaseðli starfs-
manna mun fylgja bréf frá for-
stjóra Flugleiða, Sigurði Helga-
syni, þar sem birt verður skýr
stefna félagsins á þessu sviði, og
öllum hlutaðeigandi yfirmönnum
deilda falið að stuðla að fram-
kvæmd hennar. Starfsmenn verða
jafnframt hvattir til eigin átaks
til að bæta málfar sitt.
2. Málfarsstefna félagsins mun
hljóta ítarlega umfjöllun á öllum
námskeiðum á þess vegum, bæði
við þjálfun nýrra starfsmanna og
við endurþjálfun.
3. Ábendingar um bætt málfar
verða birtar í fréttablöðum og
öðrum dreifiritum, sem einkum
eru ætluð starfsmönnum, og
áherslan lögð á stuttar en tíðar
ábendingar. Gefnar verði út orða-
skrár, sem starfsmenn geti haft
til hliðsjónar i daglegu starfi.
Starfsmenn verða jafnframt
hvattir til virkrar þátttöku í þessu
átaki, m.a. í vali eða myndun ný-
yrða.
4. Athuguð verða öll skilti og
upplýsingaspjöld á vegum félags-
ins hér á landi, og þess gætt að
upplýsingar séu þar á réttri ís-
lensku.
Flugleiðir fagna því frumkvæði
menntamálaráðherra að efna til
þessarar ráðstefnu, og lýsa jafn-
framt yfir fyllsta stuðningi við
markmið hennar.
Gísli Vfldngsson, nemi í Menntaskólanum á Egilsstöðum:
Séreinkenni ijórð-
unganna hafa lotið
í lægra haldi
— með síbættum samgöngum og endalausu fjölmiðlafargani
Góðir áheyrendur.
Með síbættum samgöngum og
endalausu fjölmiðlafargani hafa
hin auðþekktu séreinkenni fjórð-
unganna á málinu lotið mjög í
lægra haldi og á það ekki síst við
um Austurlandsfjórðung. Þar eru
nú torfundnir ungir merin, sem eru
flámæltir. Einnig held ég að
hv-framburður finnist varla hjá
yngra fólki, en hann var mjög
algengur um 1940. Linmæli hefur
ekki náð fótfestu meðal Austfirð-
inga svo teljandi sé, helst er að
því bregði fyrir í einu til tveimur
sjávarplássum, en heyrist aldrei
uppi á Héraði.
I sveitunum er erlendum töku-
orðum og slangri tekið með meiri
fyrirvara en annars staðar. Má
segja að þar finnist unga fólkinu
lítið fínt, að leggja sig fram við
að brjóta niður íslenskuna. Helst
er að það segi „ókey“, enda alveg
nógu stórt skref niður á við.
Þegar sveitunum sleppir og þétt-
býliskjarnar taka við eykst slangr-
ið og gætir þess meira hjá skóla-
fólki heldur en þeim sem hafa
hætt námi, að því er mér hefur
fundist. Sumir skólanemar skreyta
orðaforða sinn allra handa blóts-
yrðum á ensku, en fáir sækjast
frekar eftir innlendu slangri af
þeim sem ég þekki. Þó eru mörg
slanguryrði í fastri notkun hjá
okkur, til dæmis að „fíla“ eitthvað
og „koksa" á einhverju.
Notkun slangurs meðal Aust-
firðinga og íbúa Stór-Reykjavíkur-
svæðisins er þó í engu sambærileg,
þar sem miklu minna er af þessu
fyrir austan. Ástæðan er til dæmis
sú, að mörg slanguryrðanna tengj-
ast fíkniefnanotkun, sem er miklu
minni meðal austfirskra unglinga.
Þarna spilar líka inn í allt annað
umhverfi og öðruvísi hugsunar-
háttur, sérstaklega hjá sveita-
krökkum.
En hvernig er nú hægt að bæta
úr og vernda íslenskuna sem best?
Snjallt væri ef Ríkisútvarpið
myndi senda út á 4 rásum, einni
fyrir hvern fjórðung og láta þá
alla tala eintóma norðlensku á
rásinni fyrir Norðurland, sunn-
lensku á þeirri fyrir Suðurland og
svo framvegis. Aðalókosturinn er
að sjálfsögðu peningaleysi því
svona fyrirtæki er fokdýrt. Þá
mætti hafa meira eftirlit með rás
2, en þar vill einna helst síast út
slangur.
Annars held ég að eina leiðin til
að útrýma slangri og bæta talmál
meðal okkar unglinganna sé að
gera vakningu sem höfðar til þjóð-
erniskenndar og þá um leið betra
máls, en umfram allt má það ekki
þykja fínt að brjóta niður íslensk-
una. Þeim ósið verður að koma úr
tísku sem allra fyrst.
Þó krókótt sé gatan og glansandi hál,
göngum samt áfram með festu.
Temjum nú tungunni ómengað mál,
og vonum það takist að mestu.
Innritun daglega
í símum 20345,
74444 og 38126
kl. 13 til 18.
Keflavík Suduri
sími 8248 i
kl. 18-21. I
THOMAS
STAUDT
SamkvæmiS'
kennir jazzballett, aerobic
og discodansa. Stórkost-
legur dansari.
Þýskalandsmeistari
1984 og 1985
ídiscodansi.
dansarnir