Morgunblaðið - 28.02.1986, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR1986
B 7
að er ekki undarlegt þó eldgosið á
Heimaey sé ofarlega í huga þeirra
fréttamanna sem um það fjölluðu,
hvort heldur var með myndavél eða
penna. „Þessi atburður skákar án
efa öllu öðru sem maður hefur
upplifað í starfinu og líklega á ekki önnur kynslóð
íslenskra blaðamanna eftir að upplifa annað eins,“
segir GUNNAR ANDRÉSSON, Ijósmyndari, sem
ætti að hafa þokkalegan samanburð. Hann byrjaöi
ferilinn á Tímanum — og var Tímamynd/Gunnar í
13 ár — og fluttist þaðan á Vísi '78 og svo á DV
við sameiningu blaðanna og þar starfar hann í
dag. „Ég var kominn út í Eyjar einum og hálfum
klukkutíma eftir að gos hófst og var þar með annan
fótinn allan gostímann. Það var skrýtin tilfinning
að fljúga austur yfir heiðar, sjá Ijósbjarmann í
hafinu, mæta flotanum sem ferjaði fólkið til lands
og lenda svo á flugvellinum þar sem verið var að
flytja fólk af sjúkrahúsinu og elliheimilinu í flugvél-
um og þyrlum til lands — og svei mér þá ef mann
langaði ekki bara að fá að fljóta með til baka.
Þetta var allt eitthvað svo fjarrænt og þó að gosið
hafi staðið yfir í nokkra mánuði þá las maöur og
hlustaði á allt sem því viðkom alltaf með sama
áhuganum. Einhverntíma var ég staddur á heimili
foreldra Árna Johnsen, en það varð einskonar
athvarf blaðamanna í Eyjum. Var þá að horfa á
sjónvarpið, sem sýndi myndir frá gosinu á sama
tíma og ég sat í bjarmanum af því og húsið nötraði
vegna hræringanna. Það væri synd að segja að
þarna hefði ekki veriö um „lifandi fréttaflutning"
að ræða," segir Gunnar og bætir við: „eða þá að
sitja á bæjarstjórnarfundi morguninn eftir að gos
hófst og hlusta á ályktun bæjarstjórnar sem lauk
á því að menn báðu Guð að hjálpa sér og litu síðan
vonlitlir út í öskufallið.
Þessi mynd var tekin á einum mesta tjónasólar-
hringnum í sögu gosins. „Um daginn hafði rafstöð-
in farið undir hraun og ég var sendur til að mynda
hana. Tók mérfar í Flugleiðavél sem var í áætlunar-
flugi, en ílengdist við myndatökuna og missti af
vélinni til baka. Var því strandaglópur og ekki beint
klæddur til þess, en menn voru liðlegir og lánuðu
mér skjólfatnað. Nú, um nóttina gerist svo þessi
atburður að heil gata fer undir hraunjaðarinn og
reyndar tugir húsa, Hraðfrystistöðin þeirra á meðal
og myndin ertekin þar sem hraunið kveikir í húsun-
um hægt og bítandi, ýtir á svo þau ganga til og
fer svo loks yfir þau. Á þennan kraft náttúruaflanna
horfa menn með óttablandinni viröingu, án þess
að geta nokkrum vörnum komið við . . . og það
var ekki laust við að sumir táruðust í vanmætti
sínum."
Það sem gerir þessa mynd eftir-
minnilega er eiginlega sagan í
kringum hana frekar en myndin
sjálf," segir RAGNAR AXELSSON
— RAX — eins og hann merkir
myndir sínar, en hann hóf störf á
Morgunblaöinu 16 ára gamall og átti svo 10 ára
starfsafmæli sem Ijósmyndari blaðsins í byrjun
þessa árs.
„Myndina tók ég 2. mars 1983 þegar verið var
að bjarga skipbrotsmönnum á Hafrúnu (S 400, sem
hafði strandaö við Stigahlíð í ísafjaröardjúpi. Þá
höfðum við Árni Johnsen, blaðamaður, fylgst með
málinu í Reykjavík og ætluðum upphaflega að
fljúga vestur sjálfir. Flugskilyrði voru hins vegar
afleit og við sáum að það var engin leið að komast
þangað nema í þyrlu. Frönsku Puma-þyrlurnar
voru á þessum tíma hértil reynslu og við hringdum
í riL gmálastjóra til aö athuga hvort við gætum
fengiö að fara með svoleiðis þyrlu. Því var bjargað
þannig að einn mátti fara með og blaðamaðurinn
varð því eftir í bænum, en okkur var gert Ijóst að
þyrlan væri um þaö bil að fara í loftiö og við yrðum
að koma strax, þaö yrði ekki beðið. Eg held að
við höfum fariö öfugt allar einstefnugötur í fátinu
sem varð við að koma mér út á flugvöll, en þegar
þangað kom voru sjónvarpsmenn mættir og Ijós-
myndari Tímans sem þá var Árni Sæberg, sem
átti að fá að fara með ef ég hefði ekki komið á
réttum tíma. Þegar ég svo kom sagði flugmaðurinn
að því miður yrði Árni að yfirgefa þyrluna því að
við kæmumst ekki allir með, Morgunblaðinu og
sjónvarpinu hefði verið lofað plássinu á undan. Ég
var að segja má á skyrtunni og notaöi tækifærið
til að fá lánaða úlpu og eitthvað fleira hjá Árna
um leið og hann yfirgaf vélina — var nú reyndar
að hugsa um að hringja upp á Tíma seinna til að
þakka fyrir lánið á henni líka, þegar þáverandi
ritstjóri skrifaði um þetta atvik sem dæmi um fá-
dæma yfirgang Morgunblaðsins! Þegar við svo
komum á staðinn var landhelgisþyrlan byrjuð að
hífa upp skipsbrotsmennina og var svo þétt við
bjargið að spaðinn nánast strauk það. Svo voru
nokkrir hífðir upp í Puma-þyrluna og þá var myndin
tekin. Veðrið var hins vegar snarvitlaust, mikill
titringur í þyrlunni og báðar myndavélarnar sem
ég fór með í túrinn komu ónýtar heim, önnur datt
í sundur stuttu eftir að þessi mynd var tekin og
hin dó á leiðinni í bæinn. Og ekki fór starfsbróðir-
inn á Tímanum betur út úr ævintýrinu því að hann
var sendur í flugvél á eftir okkur og marðist allur
í framan við að reyna að mynda í veltingnum, úlpu-
laus."

rwwnni»lh ttnsHilUUií
Uranus fundinn og skipshöfn hans
heil á húfi
Fagnaðarbylgja fór
um Reykjavík, er
gleðitíðindin bárust
..Mmúltutjur gti<V livaA niaAur
cr búiim aö vcru hræddur ...“
Seniliterki togoi<»r.t voru biluð
CltlUI i:i rUNDINM É,-<m4H«uí
fll tlí wi.
«.1, I-í* t. »UI | bit •>>* Í V.+MMÍ
. Srir rH « lafcBU. bcÍM.
IM M Í.IU.-* >*i 11*=»« ii V=b«i .1 iwn.
Ilvað .vuður 11 Lúinu a8 vMa hm-dilur
r+« |»ic t-»ir ri :«•* I
**«.»; CLkr .l* |ui « il-u.:.:;*'
Il«nt Ugnaíurbylciá jgJ^ylSfJSTMiú
r L ■=■ t-*-*f*i
Móttökufœki Úranusar virk
en sendifœkin ónofhœf
Samfal við islenzku I
... * I L« leÍMrawtwiMW
leitarmennina .
KKAX h»:i.t*n i kM'r-. Irfar ‘-.k t.cKlll* lclflhlviia.
l k+M ■^nmUm'hvvM.'Htna «**"•»•»»« v : -- -- iiir im+-.= M *!mi»
K.n»,H,.Kn„s,Ti|i |i-.|„rr.„i:,*u„ i„„*. .1 ,.im»j«f«i~ ^
«»lár»a»mvTlh-»l|F«l*khJ. , MIL ' j
«vr-Wiw^h.m«Tí.+ ..„Z! —u. • „*1. «**»
M-.vr „M.I**.. ‘t.1.. . u-Vkr»— «ú. ! ^
,». v«r» í|mUu i Kclf-. iLaT- ;•*<*** j*»r c« fc-r-t hncl»M -„,„,«031- ■ -J-t
Hw:,*>|i. (.c-i, ,*4i„ cam. 1; ■-+*« „l*ur laLj.au--:' K..:-.-+-, u-c -,-„nl

Ymsar blaðaljósmyndir hafa hrifið menn í gegnum
tíðina og sagt þeim meira en mörg orð — við
birtum hér áhrifamikið dæmi um slíkt og frásögn
af því hvernig filman var fengin og það afrek unnið
að ná skipinu fram á mynd, sem tekin var við það
afleit birtuskilyrði að menn töldu víst að ekkert
sæist á henni. Matthías Johannessen, ritstjóri Morgunblaðsins,
skrifaði grein sem birtist í sýningarskrá samtaka fréttaljósmyndara
árið 1979 og birtum við hér niðuriag hennar þar sem hann segir
frá aðdraganda myndbirtingarinnar og baráttu Ólafs K. Magnús-
sonar, Ijósmyndara blaðsins, við að „framkalla þjóöargleði", eins
og Matthías kemst að orði.
„Sú mynd, sem mér er ógleymanleg úr starfi mínu á Morgun-
blaðinu, er af togaranum Úranusi, þegar hann sigldi út úr svörtum
bakgrunni dauðans inn í lífiö — heim.
Myndin birtist í Morgunblaðinu 14. jan. 1960. Þá trúðu fæstir,
að skipiö væri ofan sjávar. Daginn áður var sagt frá því í 5-dálka
fyrirsögn á forsíðu biaðsins, að óttast væri um skipið og ekkert
hefði heyrzt til þess frá því á sunnudag.
Úranus lagði af stað heimleiðis í ofsaveðri á laugardag. Enginn
hafði orðið skipsins var þrátt fyrir mikla leit. Á skipinu var 27
manna áhöfn. Nú var hún nánast talin af. En við fréttum af því,
að flugvél frá varnarliðinu hefði náð mynd af einhverju skipi, sem
var illþekkjanlegt í sortanum; það væri líklega Úranus. Við þutum
suður á Völl og óskuðum eftir því aö fá þessa mynd. Nei, hún
var e.k. tabú af öryggisástæðum, sögðu þeir, auk þess sæist
ekkert á filmunni. Við fórum á „hærri" staði og óskuðum eftir
myndinni, fólk þyrfti að sjá hana til að trúa því, að Úranus væri
ofan sjávar. Heimtur úr helju. Nei, sögðu þeir, það er ekki hægt
aö framkalla filmuna. í þessu stappi stóö tímunum saman, en
við gáfum okkur ekki. Loks fengum við að sjá myndina. Hún sýndi
ekkert, gagnslaus. En Ólafur K. Magnússon, sem meö mér var,
sagði: „EfógfæfilmunaSKALégframkallaÚranus." Eittkrafta-
verk hafði gerzt, því þá ekki annað? Með frekju, sem er fæstum
blaðamönnum eiginleg, en jafnnauðsynleg og hún er hvimleið —
eða eigum við heldur að segja: með kurteislegri ýtni sem er
höfuðprýði sæmilegs blaðamanns — og vegna einhvers óskiljan-
legs veikleika í sálarlífi þeirra, sem áttu að sjá um öryggi landsins
af festu og hermannlegri óbilgirni, fengum við filmuna í hendur,
þegar ólafurfullyrti, að hann skyldi ná skipinu á pappírog fram-
kalla þjóðargleði næsta dag. Þeir héldu auðvitað, aö við værum
gengnir af göflunum og stórskrýtnir, sem átti að sjálfsögðu við
þó nokkur rök að styðjast, eins og alkunna er, og réttu okkur
filmuna — með bros á vör (!)
Næsta dag birtist Úranus í allri sinni dýrö á forsíðu Morgun-
blaðsins undir fyrirsögninni: Úranus fundinn og skipshöfn hans
heil á húfi. Kominn af Nýf undnalandsmiöum, loksins.
Á tuttugu ára ritstjórnarferli mínum þykir mér vænst um þessa
forsíöu Morgunblaðsins - og þessa mynd.
í huga mínum er hún staðfesting á jartegn. Ég held að menn
hefðu ekki trúað þvi að óreyndu, að þeir mættu fagna og gleðjast
yfir kraftaverkinu Úranusi, ef þeir hefðu ekki fengið myndina góðu
með morgunkaffinu.
Stundum segjum við blaðamenn góðarfréttir. En því miður
of sjaldan. Oftast erum við í sporum þeirra, sem sögðu konungum
fyrri alda ilj tiðfndi. Og allir vita, hver u'ðu örlög slíkra sendiboða."