Morgunblaðið - 19.06.1986, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, VmaOPTlWVINNUIÍF FIMMTUDAGUR 19. JÚNÍ 1986
Stjórnun
Eru konur og karlar
jafngóðir yfirmenn ?
ÍSLENSKAR konur láta að sér kveða í æ ríkara mæli i atvinnulífinu.
Samkvæmt riti Framkvæmdastofnunar unnu tæplega 70% kvenna
15-75 ára úti árið 1985 en 1981 var hlutfallið 64,7%. Ekki hefur
verið tekið saman yfirlit yfir skiptingu kynjanna í stöður innan
hvers fyrirtækis, hvorki af opinberum aðilum né hagsmunasamtökum
vinnuveitenda né launþega. Þó er Ijóst að konum í stöðu yfirmanns
hefur fjölgað þó ekki séu þær margar miðað við karlkyns starfs-
bræður sína.
Ekki eru allir sammála um hvort
kynið sé hæfara í stjómunarstöður
eða hvort á þeim sé yfirleitt nokkur
munur. Því hefur m.a. verið haldið
fram að „forstýrur" eigi erfiðara
með að deila verkefnum niður á
undirmenn og ráða fram úr árekstr-
um á vinnustað. Einnig hafa fræði-
menn í félagsvísindum og viðskipt-
um reynt að grafast fyrir um ólík
viðhorf gagnvart konum og körlum
í stöðu forstjóra.
Rannsókn Natöshu
Josefowitz
Einn þeirra er Natasha Josefo-
witz, bandarískur prófessor í stjóm-
unarfræðum, við háskólann í San
Diego. Hún kannaði réttmæti ofan-
greindra staðhæfinga með því að
ræða við 170 yfirmenn, 102 konur
og 68 karla, og komst að þeirri
niðurstöðu að skipulagsgáfa og
hæfni til að ráða fram úr deilum á
vinnustað er óháð kyni en virðist
lærast betur eftir því sem hærra
dregur í metorðastiganum.
Kynjamunur á að-
gangi undirmanna
að stjórnanda.
En athyglisvert atriði kom í ljós
í viðtölum Josefowitz við yfirmenn-
Ásta Kristjánsdóttir forstjóri Ceres hf.:
„Hæfileikinn til að
sijórna fer eftir
einstaklingum
— ekkikynjum “
Niðurstöðurnar í könnunni hér að framan eru um margt athyglis-
verðar. En skyldu íslenskir stjórnendur falla inn I mynstur banda-
rískra starfsfélaga sinna. Leitað var álits tveggja íslenskra yfir-
manna, Astu Kristjánsdóttur, forstjóra fataverksmiðjunnar Ceres í
Kópavogi, og Hauks Eggertssonar, forstjóra Plastprents hf.
„Ætli ég sé ekki áiitin fremur
íhaldssöm í þessum málum," sagði
Asta Kristjánsdóttir, forstjóri
Ceres.
„Ég hef unnið bæði undir karl-
og kvenstjómendum og verið yfir-
maður beggja kynja og samkvæmt
minni reynslu fer hæfíleikinn til að
stjóma ekki eftir kynjum heldur
einstaklingum.
Frá náttúrunnar hendi er konan
sköpuð til að viðhalda kynstofnin-
um, til að fæða böm og ala önn
fyrir þeim. Það liggur í eðli hennar
að fylgjast grannt með öllu því sem
gerist í kringum hana, hvort sem
það á við menn eða vélar. Það er
vafalaust rétt sem kemur fram f
könnuninni að heimilisfeður loki að
sér vilji þeir ró en ég held að hús-
móðirin geri það ekki af skyldu að
loka ekki að sér. Hún hvílist betur
hafi hún opið inn til sín, því það
er henni eðlislægt að hlusta eftir
hræringum í umhverfinu.
Hvort þessi næmni sé konunni
til framdráttar í starfi fer eftir
þroska hennar. í mannmörgu fyrir-
tæki fer alltaf svo fólki líkar misvel
hvert við annað. Sé forstýran heið-
arleg við sjálfan sig og beri hún
hag starfsfólksins fýrir brjósti þá
veit hún mun betur hvemig á að
taka á ýmsum samskiptavanda sem
upp kemur. Að þessu leyti tel ég
konu mun sterkari stjómanda. A
hinn bóginn getur þessi eiginleiki
kvenna verið þeim mjög til trafala
hafi þær ekki þroska til að lifa með
honum og læra að nýta sér hann.
Svo er annað atriði sem ég hef
orðið vör við í samskiptum við þá
sem ég hef í vinnu. Komi óvæntur
vandi upp á vinnustað þá ræði ég
um þá við mína menn til að heyra
fleiri viðhorf en mfn eigin. Þessar
umræður virðast koma mjög flatt
upp á þá karla sem hér starfa og
ekki samrýmast hugmyndum þeirra
um hvemig yfirmaður eigi að hegða
sér. Ég held þeir líti á þessar
„vinnustaðaumræður“ sem óþarfa
mælgi.
í lokin vil ég ítreka að ég tel
hvorugt kynið hæfara til forystu
frá náttúrunnar hendi. Samvinna
karls og konu bæði á heimili og
vinnustað tel ég farsælustu lausn-
ina fyrir alla, hvað sem líður kven-
réttindabaráttunni. “

Morgunblaðið/Einar Falur
CERES/ Ásta Kristíánsdóttir, forstjóri Ceres hf. f Kópavogi, (tíl
vinstri) ásamt Ásgerði Ólafsdóttur snfðakonu. Þær standa við snfða-
borð sem er smíðað af Olafi Sigmundssyni. Hjá Ceres vinna 20 konur
og á sfðasta ári flutti fyrirtækið í nýtt húsnæði við Nýbýlaveg 12. „Ég
er mjög stolt yfír húsinu, sem var reist á 6 mánuðum og rúmar alla
starfsemina."
ina. Greinilegur munur reyndist
vera á aðgangi undirmanna að sín-
um stjómanda, þ.e.a.s. því hversu
auðvelt var að leita ráða hjá kven-
og karlstjómendum. Frekari könn-
un sem beindist einungis að þessu
atriði leiddi i ljós að mun auðveldara
reyndist að leita ráða og ná tali af
kvenstjómanda en karlskyns starfs-
bróður hennar.
Nokkrir þættir vom kannaðir,
m.a. hversu oft stjómendur leyfðu
að þeir væm tmflaðir og hversu
lengi í senn, hvort og hvemig einka-
ritumm væri ætlað að halda fólki
frá stjómanda og einnig hversu oft
stjómendur yfirgæfu skrifborð sín
til að kanna hvemig hinum ýmsu
verkefnum miðaði á vinnustað.
í ölium tilfellum var auðveldara
að ná í forstýra en forstjóra. Flestar
kvennanna veltu fyrir sér hvort of
auðvelt væri að ná í þær en slíkt
hvarflaði ekki að körlum. Jaftivel
var raunin sú að mjög erfitt var
að nálgast marga þá karlstjómend-
ur sem staðhæfðu að þeirra stjóm-
unarhættir væm fijálslegir. Flestar
konur sögðust eiga bágt með að
neita viðtölum, en þannig var um
fæsta karla.
Uppeldi og
kvenimyndin
Josefowitz leggur einnig mat á
niðurstöður sínar og reynir að graf-
ast fyrir um orsakir þeirra. í fyrsta
lagi nefnir hún umgengnisvenjur
innan flölskyldunnar. Þegar heimil-
isfaðirinn vill næði lokar hann sig
oft á tíðum af og bömunum er sagt
að tmfla hann ekki. Ætli móðirin
að hvflast skilur hún oftast hurðina
eftir opna til að geta heyrt í bömun-
um „skyldi eitthvað henda". Josefo-
witz telur þessar venjur fylgja
kynjunum út á vinnumarkaðinn.
í annan stað nefnir hún þá kenn-
ingu sem áður hefur komið fram
að konur skorti sjálföryggi meira
en gerist og gengur með karla.
Hafi þær litla trú á sjálfum sér
ættu þær einnig að meta tíma sinn
lítils og velta því ekki fyrir sér þeim
tíma sem þær eyða í aðra.
Einnig er neftid sú skoðun að
konur óttist stöðugt að fólki í kring-
um þær geðjist ekki að þeim, sér-
staklega öðmm konum sem heyri
undir þær. Þær verði afbrýðisamar
og þvi reyni yfirmennimir að blanda
við þær geði til að fyrirbyggja
misklíð og sundurlyndi.
Þá er minnnst á hina sígildu
kvenímynd. Þess sé vænst að konur
séu vinalegar, hjálplegar og alúð-
legar. Þess er ekki vænst sérstak-
lega af körlum. Sé erfitt að nálgast
forstým er slíkt tekið óstinnt upp
af starfsfólki, en sé svo um karl
er hann virtur fyrir það.
Tíminn er dýrmætastur
— hjá körlum
Samkvæmt könnuninni álíta
karlkyns stjómendur timann það
mikilvægasta sem þeir geti veitt
sínu fyrirtæki og meta hann því
dým verði. Þeir taka höfuðmið af
því að verk sé unnið frekar en að
eyða aðeins meiri tíma í það kjmn-
ast starfsfólki sínu, jafnhliða því
sem verkið er unnið. Áuk þess virt-
ust fæstir karlar velta fyrir sér til-
finningum annarra eða ráða fram
úr tilfinningavanda.
Eykur hinn mannlegi
þáttur afköst í
fyrirtæki?
Ekki era menn á eitt sáttir um
hvort að tengsl forstjóra og starfs-
fólks séu til þess fallin að auka
afköst fyrirtækisins eða efla stjór-
ann í starfi. A því era tvær hliðar
ef ekki fleiri.
Kostimir em meðal annars þeir
að stjómandi er í stöðugu sambandi
við sína starfsmenn og getur því
auðveldlega safnað upplýsingum.
Einnig getur hann bmgðist rétt við
ólíkum aðstæðum á vinnustað og
finni starfsfólk að stjómanda sé
annt um velferð þess getur slíkt
bætt andrúmsloft á vinnustað og
þar með aukið afköst. Síðast en
ekki síst reynist auðveldara að ráða
fram úr deilumálum á byijunarstigi,
áður en þau verða að óleysanlegum
hnút.
En gallamir em heldur ekki langt
undan. Með því að fylgjast meira
með nútíðinni vill framtíðin gleym-
ast og áætlanir og skipulagning til
lengri tíma er fyrir borð borin.
Einnig getur of náinn kunnings-
skapur verið íþyngjandi og leitt til
slakrar frammistöðu stjómandans.
Siðast en ekki síst læra undirmenn
síður að vinna sjálfstætt og að leysa
úr ýmsum vanda óstuddir geti þeir
sífellt Ieitað aðstoðar og leyst sig
undan ábyrgð á verkum sínum.
Haukur Eggertsson forstjórí Plastprents hf.:
„Hugur hlutfallslega færri
kvenna stendur til sijórnunar“
HAUKUR Eggertsson, forstjórí
Plastprents hf., féllst á að kynna
sér rannsóknina og segja álit sitt
á hvort kynið sé hæfara tíl stjóra-
unar og þá hvers vegna.
„Ég þekki lítið til kvenstjómenda
í fyrirtækjum eða á slíkum vett-
vangi. Veit þó að margar gegna
mikilvægum hlutverkum f opin-
bemm stofnunum og atvinnu-
rekstri. Ég er því ekki fær um að
dæma um hæfni þeirra frá eigin
reynslu. Hins vegar get ég haft á
því skoðun. En ekkert er algilt,
eðlið er svo margt, hvað einstakl-
ingana snertir.
Því mun almennt haldið fram,
að konur séu settar skör lægra en
karlmenn hvað og almenna viður-
kenningu snertir, þar á meðal
stjómunarstörf. Kvenfrelsiskonum-
ar bera það blákalt á borð, að þama
ráði meira uppeldi en eðli. Margt
mun satt í þessu en málið er flókið
og rætumar liggja djúpt.
Sjáum böm í leik, strákamir í
sífelldum áflogum og þurfa að sýna
yfírburði sína. Stelpumar draga sig
í hlé og leita oft skjóls hjá sterku
strákunum. Það er margt sameigin-
legt með hinum tvífættu karldýmm
og mörgum samkynja fjórfætling-
um merkurinnar. Þeir em og verða
„hvatakynið", með öllum sínum
yfirgangi; alltaf óeirðir, slagsmál
og barátta um völd og ástir. Þetta
er karleðli, sem ekki er auðvelt að
breyta.
Sagt er, að karlmenn hindri
konur á framabrautinni. Rétt að
vissu marki. Hjá þorra kvenna mun
þó í lifinu talsvert annar „tilgangur
sem fyrir þeim vakir", og eðlið er
allt annað. Af þvf mótast lífsviðhorf
þeirra og athafnir. Hins vegar em
alltaf til konur, sem markvisst
Morgunblaðið/Einar Falur.
PLASTPRENT — Eggert Hauksson, forstjóri Plastprents hf.,
með hluta af starfsliði skrifstofunar á Höfðabakka 9. Frá vinstri tal-
ið:; Ragnheiður Sigurðardóttir, Haukur, Guðný Bárðardóttir, Kjartan
Siguijónsson, Amgunnur R. Jónsdóttir, Jóhannes I. Davíðsson, Nanna
Bergþórsdóttir, Matthildur Birgisdóttir, Auður Björg Ingadóttir og
Benedikt Stefánsson.
sækja fram og komast til æðstu
metorða á öllum sviðum mannlífs-
ins. Karlmenn stöðva ekki slíkar
konur.
Þá er spumingin um hæfni
kvenna til stjómunar. Ég held að
konur séu ekkert óhæfari, en þær
munu hlutfallslega færri, sem finna
þá köllun hjá sér. Fmmköllun þeirra
flestra f lifinu mun vera heimilið,
og þar á meðal að gæta og vemda
mann og böm. Það þarf ekki að
þýða vanhæfni en þær þurfa einnig
að fá að njóta annarra hæfileika
sinna sem víðast.
Stjómun á sviði atvinnulífs er
ákaflega margbreytileg. Það em
stór og lítil fyrirtæki og stofnanir.
Spumingin er því enn. Em konur
jafn heppilegar í allar þessar stöður?
Ef til vill og ef til vilí ekki. Tökum
dæmi: Ung, ógift kona er ráðin í
mikilvæga forstjórastöðu. Hún yrði
svo allt í einu ástfangin (fáir hafna
ástinni). Hún gæti þurft að hverfa
frá störfum í þijá til sex mánuði
annað eða þriðja hvert ár — til að
byija með — vegna bameigna?
Dæmið gengur því ekki upp. Þessi
„annmarki" kvenna mun vemlega
hindra þær i að fá „góðar" stöður.
Ég þekki konu á Italíu, sem er
forsijóri fyrir nokkuð stóm fyrir-
tæki, sem framleiðir vélar. Hún
veit allt um sitt fyrirtæki, en hún
hefur aldrei látið karlmenn tmfla
líf sitt og er engum bundin. Og ég
þekki líka konur erlendis, sem em
sölustjórar fyrirtækja. Þær em
afburðasnjajlar, snjallari en flestir
karlmenn. Ég dreg því ekki í efa
hæfni kvenna til stjómunarstarfa,
séu þau á annað borð þeirra rétta
hilla í lífinu.“