Morgunblaðið - 30.11.1986, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
39
réðust í það að festa kaup á frysti-
húsinu á Kirkjusandi í Reykjavík
sem þá var í eigu Tryggva Ófeigs-
sonar. í því húsi hélt Isfélagið uppi
starfsemi í tvö ár en seldi þá Sam-
bandinu húsið í góðum rekstri.
Þetta framtak þeirra ísfélags-
manna vakti mikla athygli á nínum
tíma og þótti þeir sýna mikið áræði.
Strax og eldgosinu á Heimaey lauk
var hafist handa við að koma tækj-
um aftur fyrir í ísfélaginu og
lagfæra skemmdir. Vinnsla í húsinu
hófst að nýju á vetrarvertíðinni
1974. Saltfiskshúsið var þegar í
stað endurbyggt og það stækkað
þremur árum síðar.
ísfélagið hefur einnig tekið þátt
í útgerð til þess að tryggja sér ör-
uggt hráefni. Ásamt tveimur öðrum
fiskvinnslustöðvum í Eyjum lét fé-
lagið smíða skuttogara í Póllandi,
Klakk Ve. sem kom til alndsins
1977. Raunar var þetta fyrsta skref
félagsins inní útgerðina í þá 76 ára
sögu félagsins. Útgerðaraðild fé-
lagsins fór síðan vaxandi. Félagið
er nú eignaraðili að togaraútgerð-
inni Samtog sf. sem gerir út fimm
togara, Breka, Klakk, Sindra, Gide-
on og Halkion og á einnig hlut í
skuttogurunum Vestmannaey og
Bergey svo og í Smáey.
Það sem fýrir 85 árum var lítið
og harla óstyrkt félag er nú í hópi
blómlegustu og best reknu fyrir-
tækja landsins í sjávarútvegi.
Skyldu frumheijamir sem lögðu
grunninn hafa séð fyrir sér þær
stórtæku breytingar og framfarir
sem þetta fyrirtæki þeirra hefur átt
svo mikinn þátt í að skapa? Hjá
ísfélagi Vestmanneyja hafa dug-
andi menn haldið um stjómvölinn
og mestan part þessara 85 ára sem
em að baki hafa fimm menn gegnt
stjómarformennsku í félaginu. Gísli
J. Johnsen 1904-1912 og
1914-1927, Ólafur Auðunsson
1929-1938, Tómas Guðjónsson
1938-1956, Magnús Bergsson
1956-1961 og Bjöm Guðmundsson
frá 1961 fram til þess tíma sl. sum-
ar að hann lét af störfum eftir 25
ár sem formaður. Núverandi stjóm-
arformaður félagsins er Kristinn
Pálsson útgerðarmaður. Forstjóri
er Einar Siguijónsson og fram-
kvæmdastjóri Eyjólfur Martinsson.
Hér hefur verið stiklað á mjög
stóm í litríkri sögu félgsins og að-
eins getið helstu þátta hennar. Við
samantekt þessa var m.a. stuðst
við Sögu ísfélags Vestmannaeyja
eftir Þorstein Þ. Víglundsson og
stúdentsritgerð Harðar Óskarsson-
ar sem prentuð var í Sjómanna-
dagsblaði Vestmanneyja 1981.
-hkj.
í marsmánuði 1910 hóf félagið
að versla með kjötvömr en lagði
þann rekstur af 1956. Árið 1914
var hús félagsins stækað um helm-
ing og vélakostur þess endurbættur.
1920 var byijað að keyra fiystivél-
ar íshússins með díselvélum. 1930
var enn ráðist í stækkun hússins
og fengnar í það nýjar frystivélar
frá Danmörku. 1937 er síðan enn
eitt merkisárið hjá þessu ágæta
fyrirtæki. Þá fékk stjómin Ingólf
Espólín til þess að gera tillögur um
að breyta íshúsinu í hraðfrystihús.
Þessum hugmyndum var hmndið í
framkvæmd, nýtt hús byggt og
árið 1940 var hafín heilfrysting
fisks. Ný og merkileg þáttaskil áttu
sér stað, upphaf þess fiskiðnaðar
sem við þekkjum í dag og hvar Is-
félag Vestmannaeyja er enn í
fremstu röð fiskvinnslufýrirtækja
landsins. Árið 1949 haslar félagið
sér völl sem útflutningsfyrirtæki
Bjöm Guðmundsson (t.h.) var stjómarformaður ísfélagsins í 25 ár, eða
frá 1961. Hér er hann á bryggjuspjalli við Rafn Sigurðsson, skipstjóra.
Einar Siguijónsson, forstjóri, Eyjólfur Marteinsson, framkvæmda
stjóri, og Kristinn Pálsson, stjórnarformaður.
Svona leit vélasalurinn út þegar byijað var að hreinsa hraunið frá
húsinu. Myndimar tók Sigurgeir Jónasson.
ísfélagsins nú.
stórkostlegar framfarir í efna-
hagslífi og menningarmálum
þjóðarinnar."
Eftir þetta merkisspor sem fram-
sýnir og ötulir athafnamenn stigu
og markaði upphaf byltingar í at-
vinnulífi þjóðarinnar, hefur ísfélag
Vestmannaeyja hf. náð að sigla
fram árin, stækka og vaxa, tekist
á við fjölmarga og ólíka þsetti í
höfuðatvinnuvegi landsmanna, þess
sem hefur umfram allt annað fært
okkur þá velsæld og afkomu sem
við búum við. Oft hefur siglingin
verið kröpp, það hefur brotið á, en
ávallt hefur verið siglt farsællega
uppúr öldudölum kreppu og mikilla
sveiflna í sjávarútveginum. Og ís-
félag Vestmannaeyja hefur komið
víða við.
fiskafurða og opnar möguleika til
útgerðar.
Umsvif og athafnir aukast jafnt
og þett hjá félaginu. Húsnæði er
aukið og endurbætt, vélakostur
sömuleiðis. Verbúðir eru byggðar
fyrir fjölmargt aðkomufólk sem
sækir vertíðarvinnu til fyrirtækis-
ins. Fyrirtækið stóð í blóma þegar
jarðeldur gaus upp á Heimaey í
janúarmánuði 1973. Á einni nóttu
lagðist öll starfsemi niður og öll
tæki sem á annað borð voru flytjan-
leg voru flutt á brott úr Eyjum.
Logandi hrauntunga molaði undir
sig nýbyggt saltfiskverkunarhús
fyrirtækisms en stöðvaðist við vegg
vélasalar ísfélagsins.
Forráðamenn félagsins kunnu lítt
athafnaleisinu í Reykjavík meðan
allt var í óvissu úti ! Eyjum. Þeir
Eyjólfur Martinsson framkvæmdastjóri:
Helsta vandamálið að hafa
nægt hráefni frá degi til dags
Vestmannaeyjum.
HJÁ ísfélagi Vestmannaeyja
starfa nú um 115 manns og
fjölgar starfsfólki nokkuð yfir
vertíðina. Velta fyrirtækisins
fyrstu níu mánuði þessa árs
nemur um 250 milljónum króna
en heildarveltan allt síðasta ár
var 290 milljónir. Eyjólfur Mart-
insson er framkvæmdastjóri
Isfélagsins og hann var spurður
hvað honum væri efst í huga á
þessum merku tímamótum hjá
fyrirtækinu.
„Ég hefi mikið velt því fyrir mér
hvernig umhorfs var hér í Eyjum
fyrir 85 árum þegar nokkrir menn
komu saman og ræddu nauðsyn
þess að byggja íshús fyrir plássið.
Þetta var nokkrum árum eftir að
línuöldin hófst hér í Eyjum. Ef
lesnar eru fundargerðir félagsins
frá þessum árum snúast þær flest-
ar um að útvega beitu fyrir næstu
vertíð. Á þessu getur maður séð
hvílík breyting hefur orðið á hlut-
verki félagsins á þessum 85 árum
sem liðin eru frá því það var sett
á legg. I dag eru helstu vandamál-
in að sjá um að hafa nægt hráefni
frá degi til dags og geta séð þeim
ijölda fólks sem vinnur við fyrir-
tækið fyrir vinnu.“
En hvað liggur að baki farsælum
rekstri í 85 ár?
„Fyrst og fremst tel ég að félagið
hafi verið heppið með farsæla eig-
endur og stjómendur svo og gott
starfsfólk gegnum árin. Ég þekki
að vísu ekki mikið til ára félagsins
hér áður fyrr, en þó veit ég að
stundum var erfitt hjá félaginu og
var svo komið í kringum 1956 að
félagið var nærri orðið gjaldþrota.
Þá komu nokkrir nýjir eigendur
að félaginu með nýtt hlutafé og
hafa þeir verið burðarásar félags-
ins fram á þennan dag. Þeir hafa
staðið saman um reksturinn sem
einn maður. Einnig hefur félagið
haft afburða gott starfsfólk sem
margt er búið að vinna lengi hjá
félaginu. Það er hverju fyrirtæki
nauðsynlegt að hafa gott starfs-
fólk og að samheldni og eindrægni
ríki milli stjórnenda og starfs-
manna.“
Þið lögðuð ekki árar í bát 1973
þó glóandi hraun legðist að veggj-
um fyrirtækisins og molaði niður
ný^yggingu?
„Nei, en þá má segja að hafi
byijað nýr kafli í sögu félagsins
þegar við fluttum uppá land eins
og flestir Eyjamenn. Við sátum
ekki lengi auðum höndum eftir að
búið var að bjarga vélum og tækj-
um úr frystihúsinu héma heima
°g flytja til Reykjavíkur. Þá var
hraunið farið að renna inn í aðal-
hús félagsins og búið að ryðja
saltfiskverkunarhúsinu niður. Við
keyptum frystihús Tryggva
Ófeigssonar á Kirkjusandi tveimur
mánuðum eftir að gosið hófst, eða
1. april 1973. Við rákuð það síðan
í tvö ár, eða þar til við fómm alfar-
ið heim til Eyja aftur en við
byijuðum rekstur heima 1. febrúar
1974, aðeins ári eftir að gosið
hófst.“
Hvemig er staða fyrirtækisins
í dag og hvað er framundan?
„Það má segja að staðan sé
ekki slæm í dag en hún væri betri
ef við hefðum nóg hráefni. Aftur
á móti er reksturinn búinn að vera
slæmur undanfarin ár og emm við
ennþá að vinna okkur út úr þeim
erfiðleikum. Það er alltaf verið að
framkvæma eitthvað í fyrirtækinu,
kaupa vélar og tæki, þróunin er ör
í þessari atvinnugrein eins og öðr-
um. Við verðum með einhveijum
ráðum að auka hráefnisaðstreymi
til félagsins. Félagið á nú hlut í
þremur útgerðarfyrirtækjum og-
fær afla frá þeim í hlutfalli við
eignaraðild.
Þið hafið haslað ykkur völl í fisk-
eldi?
„Við emm eignaraðilar að fisk-
eldisfyrirtækinu Fiskirækt h.f. sem
á í ÍSNÓ h.f. sem margir þekkja
og er með fiskeldi fyrir norðan, í
Keldukverfinu. Þessir aðilar em
nú byijaðir með sjóeldi héma í
Eyjum, út í Klettsvík. Þetta geng-
ur vonandi vel, en of fljótt er að
segja til um það á þessu stigi,
þetta byijaði aðeins fyrir nokkmm
mánuðum. Þessi atvinnugrein er í
ömm vexti og er óskandi að hún
eigi framtíð fyrir sér héma hjá
okkur.“
Eyjólfur Martinsson sagði að
lokum að það væri mjög mikilvægt
fyrir þann atvinnurekstur sem Is-
félag Vestmannaeyja starfar við
að verðbólgan fari ekki á ferðina
aftur og eins væri það mikilvægt
að láta ekki útlendinga taka öll
völd í sambandi við gámaútflutn-
ing á ferskum fiski. Eyjólfur
sagðist ekki koma auga á hvemig
fijáls fiskmarkaður ætti eftir að
þróast í Eyjum, en þó sagðsit hann
halda að það ætti eftir að verða
breyting í frjálsræðisátt í kaupum
á fiski. Eyjólfur sagði ennfremur
að ekki vær enn ákveðið með hvaða
hætti haldið yrði uppá afmælið en
starfsfólkinu yrði boðið í kaffísam-
sæti á afmælisdaginn.