Morgunblaðið - 30.11.1986, Page 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
63
Rússa í leyniþjónustunni reyndu að
spilla fyrir rannsókninni. Þeir beittu
sér fyrir nýrri rannsókn óháðra
aðila og í júlí 1974 kannaði Trend
lávarður, fv. ríkisstjómarritari,
skjölin í málinu, þótt Hollis væri
þá látinn. Niðurstaða hans var sú
að fyrri rannsóknin hefði verið ítar-
leg og hlutlæg og engar sannanir
lægju fyrir um að Hollis hefði verið
njósnari Rússa.
Byltingartilraun?
Harold Wilson, sem þá var for-
sætisráðherra, varð steinhissa á
þessum ásökunum. Hann fór að
velta því fyrir sér hvort Hollis hefði
verið fórnarlamb samsæris hóps
hægri manna í MI5 og fékk grun
um að slíkur hópur reyndi að
klekkja á sér.
Wright og aðrir fyrrverandi
starfsmenn MI5 hafa raunar stað-
hæft að hópur manna í MI5 hafí
lengi haft eftirlit með Wilson og
helztu ráðunautum hans, einkum
ritara hans, Marciu (síðar lafði)
Falkender, hlerað samtöl hans og
brotizt inn á heimili hans og skrif-
stofur (þó ekki í embættisbústaðinn
í Downingstræti 10). Þeir vildu
ganga úr skugga um hvort Wilson
og nánustu ráðunautar hans væru
kommúnistar, þátttakendur í kom-
múnistasamsæri og jafnvel útsend-
arar Rússa. Hafði kommúnistasella
hreiðrað um sig í Downingstræti
10?!
Þessir menn töldu að KGB kynni
að hafa byrlað Hugh Gaitskell eitur
og gert þar með Wilson kleift að
taka við stöðu leiðtoga Verka-
mannaflokksins að honum látnum
1963.
í ágúst 1975 spurði Wilson
Maurice Oldfield, forstöðumann
MI6 (öryggisþjónustunnar innan-
lands), og Michael Hanley, yfír-
mann MI5, hvort hópur manna í
þessum stofnunum væru íjandsam-
legir Verkamannaflokknum. Þeir
viðurkenndu að nokkrir yfírmenn
væru andvígir Wilson, en sögðu að
gripið hefði verið til aðgerða gegn
þeim og fyrirmælum ráðherra yrði
hlýtt án tillits til þess úr hvaða
flokki þeir væru.
Wilson trúði þessu mátulega. í
febrúar 1976 bað hann bókaútgef-
andann Weidenfeld lávarð að fara
til Washington og leita ásjár Hu-
bert Humphreys öldungadeildar-
manns, sem var vinur þeirra beggja.
Wilson bað Humphrey að kanna
hvort CIA vissi eitthvað um ein-
hvetja leyniþjónustuforingja, sem
reyndu að gera sig tortryggilegan,
og hvort CIA hefði eftirlit með
brezka forsætisráðherranum án vit-
undar yfírmanns CIA, George Bush
núverandi varaforseta.
Bush tók bréf Wilsons svo alvar-
lega að hann fór til London til að
fullvissa hann um að ef eftirlit hefði
verið haft með honum bæri CLA
ekki ábyrgðina. Hann kvaðst ekkert

Trend lávarður: “hreinsaði“
Hollis
Kim Philby: ekki hann, heldur
Hollis, sem varaði Maclean við?
vita um hóp andstæðinga Wilsons
í brezku leyniþjónustunni.
Wilson, sem hafði látið af emb-
ætti þegar Bush ræddi við hann,
krafðist þess að skipuð yrði nefnd
til að rannsaka ásakanir sínar, en
eftirmaður hans, James Callaghan,
vísaði tillögu hans á bug. Wilson
gerði síðan grein fyrir ásökunum
sínum í viðtölum við fréttamenn
BBC og seinna bætti lafði Falkend-
er við nánari upplýsingum.
Wilson sagði frá grunsemdum
„Ung-Tyrkja“ í garð Hollis, mönn-
um sem KGB hefði kallað grun
yfir og ráðagerðum um herbyltingu
til að steypa stjóm Verkamanna-
flokksins — sem Mountbatten jarl
og fleiri hefðu rætt 1968. Hann
virtist sammála Ung-Tyrkjum um
að ekki hefði tekizt að afhjúpa allar
moldvörpur Rússa, en taldi að MI5
hefði vitað um áformin um að koll-
varpa stjóm jafnaðarmanna, án
þess að tilkynna það. Raunar til-
kynnti MI5 James Callaghan,
þáverandi innanríkisráðherra, um
samsærið, en hann virðist hafa
ákveðið að skýra ekki Wilson og
stjóminni frá því.
BBC gat ekki birt viðtölin við
Wilson og lafði Falkender. Frétta-
mennimir Barrie Penrose og Roger
Courtiour, sömdu bók, sem var
byggð á viðtölunum, „The Pencourt
File“, en hún var ekki gefin út.
Árið 1979 sömdu lafði Falkender
og Chapman Pincher bókina „The
Infíltrators" um áhrif Rússa í
verkalýðshreyfíngunni. Ári síðar
sagði Pincher forlagi sínu að hann
vildi heldur gefa út aðra bók, þar
sem Hollis yrði afhjúoaður útsend-
ari KGB. Þá hafði frú Thatcher
viðurkennt á þingi að Blunt hefði
verið sovézkur njósnari.
Leyniferð
Wright var fluttur til Ástralíu
ásamt Lois konu sinni. Hann hætti
störfum í MI5 1976 og þau settust
að á Tasmaníu, þar sem hann hóf
hrossarækt skammt frá Cygnet.
Hann hélt ótrauður áfram baráttu
Hollis og síðari kona hans, Eve-
lyn, 1969: hún var ritari hans hjá
MI5
Was MI5 chief
Hollis linked
with the KGB?
By CMAPWAN PINCHEn
THE exjMWiUrt' ol Arilhony
Btuut h«« thrown tlte
■siKM,ljght on llic .Hhitilowy
lifeiMfé- whg was tllnMMur
«««lM*íil ol Mlli wheri Hie
Kcjhdál wuh txivtircd-up.
Hi' ivn k th. >4i4e fUr Koiirr
HalliB v.l-.it h;U MI5 (l'i 1!>UJ
MC-n alur thi: ltluut alfnlr
t j.ii niirlit It wan CtMib-,
intiíHl thM. Bir IvýHer »ii-mj
ulimi enrly í 0110 w i« lt|
iqiuUliM. Into l>l - iwi.v-IIUi: Ctm-1
i.-i:lion wAh líie KOH \
He rahtc umh-r nuiolci.xi
*l«* tnfimnatíon lodncd
öovM-t BIoí- dr-rcctor.
lo’.U
I>m>»rles «• « r c nuid<-, Uul
• hc dtic lui K ftllriintioiu ilo
Uoí hkvhi t-n • -«i e-JUuh-
li Mii'd.. Doii'
Incher's Daily txpross slory in 1979
„Stóð Hollis, yfirmaður MI5, í
tengslum við KGB?“ Fyrsta frétt
Pinchers um Hollis í „Daily Ex-
press“ 1979.
sinni og sendi frú Thatcher og yfír-
stjórn MI5 skýrslu um ítök Rússa
í leyniþjónustunni, en ekkert gerð-
ist.
í ágúst 1980 bauð áhrifamaður
í brezka íhaldsflokknum, Roth-
schild lávarður, sem var nátengdur
MI5 og fyrrverandi starfsmaður,
Wright í ókeypis ferð til Bretlands
að sögn blaðsins Observer. Hlutverk
Rotschildser óljóst og það á eftir
að kanna. Hann kvað að sér bein-
ast rangar gmnsemdir um að hann
væri sovézkur njósnari. Hann hafði
þekkt Burgess fyrir stríð og leigt
honum íbúð í London í stríðinu.
Rotschild hafði milligöngu um
að Chapman Pincher gaf út bók
sína „Their Trade Is Treaehery"
(Starf þeirra er landráð) 1981.
Hann setti Wright í samband við
Pincher og Wright sagði honum í
fyrsta skipti frá rannsókninni gegn
Hollis. Bókin var árangur samstarfs
þeirra og hún fékkst birt, þótt þar
væri ljóstrað upp leyndarmálum,
og olli töluverðu fjaðrafoki.
Frú Thatcher lýsti því yfír á þingi
að rannsókn hefði hreinsað Hollis
af sök. Wright taldi hana fara með
rangt mál og vilja villa um fyrir
almenningi. Hann endurtók ásakan-
ir sínar í fréttaþætti í Granada-
sjónvarpinu 1984 og boðaði útgáfu
endurminninga sinna. Sama ár
komu fram ýmsar ásakanir í bók-
inni „Too Secret Too Long“, sem
Pincher samdi með aðstoð Wrights
og fleiri manna.
Þótt Wright væri illa haldinn af
sykursýki og hjartveiki var hann
ákveðinn í að gera lokatilraun og
ljúka við endurminningar sínar.
Heinemann-forlagið samþykkti að
gefa bókina út í Ástralíu. Brezka
stjórnin og MI5 fírrtust við. Við því
var lítið hægt að segja þótt biaða-
menn skrifuðu um leyniþjónustuna
og settu fram tilgátur, en allt öðru
máli gegndi með reyndan, háttsett-
an, fyrrverandi starfsmann, sem
fullyrti að yfírmaður MI5 hefði
unnið fyrir Rússa og segði frá
skítverkum eins og hlerunum í
sendiráðum vinveittra ríkja og sam-
særi gegn Harold Wilson.
Til varnaðar
Fyrir um einu og hálfu ári fór
lögfræðiráðunautur brezku stjóm-
arinnar, Sir Michael Havers, þess á
leit við Hæstarétt Nýju Suður-
Wales að útgáfa bókarinnar yrði
Harold Wilson: átti að steypa
honum af stóli?
bönnuð í Ástralíu. Síðan hefur hann
takmarkað skrif brezkra blaða um
málið og verið sakaður um að vega
að prentfrelsi.
Með því að reyna að koma í veg
fyrir útgáfu bókarinnar vill brezka
stjómin setja öðmm starfsmönnum
leyniþjónustunnar stólinn fyrir V
dymar. Margt af því sem Wright
segir frá hefur komið fram annars
staðar og vöm hans byggist m.a. á
því að tilgangslaust sé að koma í
veg fyrir að hann birti upplýsingar,
sem séu gamalkunnar almenningi
og Rússum.
Heimildarmenn „Sunday Times“
telja að MI5 og brezka stjórnin vilji
fyrst og fremst koma í veg fyrir
að fullyrðingar um samsærið gegn
Wilson verði birtar. Talið er að út-
gáfa bókarinnar geti valdið MI5
varanlegu tjóni, þar sem hún mundi . i
staðfesta gamlar grunsemdir um
pólitíska hlutdrægni í leyniþjón-
ustunni. Starfsmenn MI5 óttast að
bókin geti leitt til hreinsunar, eins
og Wright vill, og jafnvel orðið til
þess að stofnunin verði lögð niður,
ef Verkamannaflokkurinn kemst til
valda.
Rússum er akkur í að vestrænar
leyniþjónustur leiti að moldvörpum
hjá sér. Starfsmenn KGB hafa not-
að ríkan ótta Breta við svik til að
sá fræjum efasemda um hollustu
embættismanna og stjómmála-
manna. Brezkur vamarmálafrétta-
ritari segir að KGB-maður, sem
hann þekkti, hafí aldrei talað um
vamarmál, heldur ráðherra og
stefnumörkun. KGB-maðurinn hafi
talið að brezk yfirvöld fréttu um
samtölin, túlkuðu þau þannig að
Rússar vissu um allt sem gerðist á
æðstu stöðum og hefðu njósnara'
þar og KGB reyni að valda ótta,
tortryggni og vonleysi.
í réttarhöldunum í Sydney hefur
Sir Robert Armstrong verið aðal-
vitni brezku stjómarinnar. Hann
segir að trúnaður skipti meginmáli
í leyniþjónustustörfum, Wright
megi ekki bregðast þagnarskyldu
og útgáfa bókarinnar gæti skaðað
leyniþjónustuna, hjálpað Rússum
og hópum hryðjuverkamanna og
stofnað lífí leyniþjónustustarfs-
manna og annarra í hættu.
Dómarinn, Lewis Powell, sem er
fyrrverandi leyniþjónustumaður,
telur sum rök brezku stjómarinnar
óraunveruleg og segir að brezka
leyniþjónustan hafí „hriplekið“
árum saman.
Brezka stjómin hefur orðið að
viðurkenna í réttarhöldunum að
„Spycacher" sé sönn saga, en utan
dómsalarins segir hún að svo sé
ekki. Hún segir að bann við útgáfu
bókarinnar þjóni almannaheill, en
Wrigtht er á allt annarri skoðun.
Bókin hefur fengið geysimikla aug-
lýsingu, þótt hún sé ekki komin
útog hvemig sem réttarhöldunum
lyktar verður ekki hægt að þegja
yfír ásökunum um Hollis og gagn-
rýni á starfsaðferðir og stjórn
brezku leyniþjónustunnar.
GH
Lafði Falkender: sagði frá sam-
særi gegn Wilson