Morgunblaðið - 21.06.1987, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1987
Enn eru notuð blástursrör og Curare til veiða
Níína drekka
indíanarnir kók
Kofarnir eru á staurum til að verjast ágangi slangna og annarra dýra
Það er heitur febrúardagur
í frumskóginum í Equador,
sólin skín næsta lóðrétt nið-
ur á trjátoppana, loftið er
rakt og hreyfingarlaust, ég
sit með nokkrum indíánum
í skóganjóðri og borða
ávexti sem þeir tíndu í morg-
un.
Nokkrir strákar ganga
framhjá, veifa okkur
og kalla til mín: „Sæll
hvítingi!" AJlir hlæja
nema ég, ég bara
brosi. Þennan brandara er ég búinn
að heyra mörgum sinnum á dag, í
þessa íjóra daga sem ég hef verið
hér. Það virðist enginn endir vera
á því hvað þetta er fyndið. Strák-
amir hverfa inn í runnana hinum
megin 'rjóðrinu og skógamiðurinn
tekur við hlátri þeirra. Það er und-
arlegur friður og ró sem ríkir hér
í skóginum. Hér sitjum við, fimm
vinnufærir menn, flórir innfæddir
og íslendingur, og borðum ávexti
okkur til gamans frekar en til saðn-
ingar og horfum út í loftið. Annað
slagið segir einhver eitthvað, hinir
brosa eða kinka kolli eftir því sem
við á, svo er aftur þögn. Það er
nægur matur til, meira að segja
kjöt frá því seinast var farið á veið-
ar. Kaffiplöntumar þurfa enga
umhirðu þessa vikuna og konumar
sjá um matseldina, þvotta og annað
daglegt amstur. Það eina sem við
karlmennimir eigum ógert í dag er
að njóta lífsins í rólegheitum. Hér
eykur það ekki lífsgæðin að eiga
tvo eintrjáninga frekar en einn eða
búa í stærra húsi en nágranninn,
hér eru það lífsgæði að vera saddur
og eiga rólega stund. Vandamál
morgundagsins verða ekki leyst í
dag heldur á morgun.
Húsin í frumskóginum eru byggð
á stólpum til að vama slöngum og
öðrum dýrum inngöngu, gólfín og
veggir, þar sem þeir eru, eru úr
bambus og þökin yfírleitt úr pálma-
greinum. Einstaka ríkur maður á
þak úr bárujámi. Svona hús hefðu
þótt lélegur dúfnakofí í dalnum þar
sem ég ólst upp, en í hitanum hér
em þetta þægilegustu vistarverur.
Helmingur af húsinu, þar sem
ég dvelst, er eldhús, þar brennur
opinn eldur allan daginn og reykur-
inn litar loftið svart. Pottamir
hanga í keðjum yfír eldinum, eins
og í torfbæjunum í gamla daga,
sleifar, hnífar, ausur og önnur áhöld
em furðanlega áþekk því sem
langömmur okkar notuðu. Eitt
vantar þó, sem var í hveiju hús-
haldi heima, keröld til að geyma
mat í fyrir veturinn. Hér er aldrei
vetur, það er uppskemtíð allt árið,
bananar em tíndir fyrir tvo, þijá
daga í einu, síðan er náð í nýja.
Kjötið er borðað strax eftir veiði-
ferðina, það sem ekki klárast er
úldið eftir nokkra daga. Eins er það
með annan mat, engu er safnað,
ekkert geymt til erfíðari tíma,
hungur þekkist ekki hér.
Hinn helmingur hússins er svefn-
herbergi og verönd. Fjölskyldan
sefur í hengirúmum, tveir eða þrír
í hveiju. A miðju gólfínu standa
tvær mublur. Ónnur er brúnleit
kommóða, keypt af kristniboða fyr-
ir mörgum ámm. Það veit enginn
hvað er í henni, enda hefur aldrei
verið hægt að opna hana vegna
þess hvað viðurinn er bólginn. Hin
mublan er stór og gisin kista með
lyðguðum lömum og lás. Hún
geymir vopn heimilisins og önnur
verðmæti. Þrír stólar standa á ver-
öndinni. Fleiri innanstokksmunir
em_ ekki í húsinu.
Áin er bæði hjarta og æðar frum-
skógarins. Eftir henni er allur
vamingur fluttur, hún er iðulega
fljótfamari samgönguleið en að
fara styttri leið í gegnum skóginn.
í ánni læra bömin að synda og þar
baða þau sig og hundana sína. All-
ur þvottur er þveginn í ánni, svo
og hnífapör og diskar, og hún sér
öllum fyrir drykkjarvatni. Þegar vel
er að gætt sér maður að skólpið
lendir á endanum líka í ánni. Okkur
íslendingum þætti það ekki kunna
góðri lukku að stýra að setja skólp-
ið saman við drykkjarvatnið og þvo
hundinn og diskana upp úr sama
vatninu. Hér hef ég aldrei minhst
á þessa skoðun mína, það hefði
aðeins orðið til þess að gera mig
enn hlægilegri í augum þessa fólks
en orðið var. Áin í skóginum er
nefnilega eins og gamall vinur, sem
hefur reynst vel frá ómunatíð. Heyri
maður eitthvað misjafnt um ána
trúir hann því ekki.
Peningar em lítið notaðir í fmm-
skóginum. Menn kaupa hænur með
banönum, skipta á pálmakjömum
og papaiaávöxtum og hafa fram til
þessa sótt fátt út úr frumskóginum.
Þetta breytist hægt og rólega eftir
því sem „vestræn menningaráhrif"
teygja sig lengra og lengra inn í
skóginn. Á síðustu fímm ámm hef-
ur fólkið við ána fundið fyrir
peningaskorti í fyrsta sinn. Margir
hafa lagt á sig aukaerfíði til að eign-
ast seðla, sumir rækta og þurrka
kaffi, aðrir veiða friðaðar kattateg-
undir og selja af þeim pelsinn,
jafnvel ferðamannaþjónustan er
farin að ryðja sér til rúms hér. í
næsta þorpi, þar sem hægt er að
selja ávexti fyrir peninga, er sölu-
veiðið lægra en kostnaðurinn við
flutningana þangað og verslun því
lítið stunduð.
Ætla mætti að aukið fjármagn á
svona stað væri lyftistöng fyrir
plássið, með því væri t.d. hægt að
kaupa betri áhöld sem auðvelduðu
verkin og veiðamar, sem skapaði
svo meira fjármagn sem aftur afl-
aði enn betri tækja o.s.frv. Svona
hugsar aftur á móti enginn hér, það
að kaupa eitthvað af utanaðkom-
andi hefur verið framandi og óþekkt
hugsun fram á seinustu ár. Hvað
þá sú hugsun að kaupa eitthvað sem
seinna gæti auðveldað það að kaupa
enn meira. En tímamir breytast og
inn í fmmskóginum þar sem menn
lifa enn frumstæðu lífí, nota blást-
ursrör og bugt til að veiða dýr,
þekkja ekki rafmagn né í nokkm
okkar vestrænu tækni, fann ég tvo
fremstu útverði „vestrænnar menn-
ingar". Annar var kók frá Norður-
Ameríku og hinn skyndikaffí úr
glerkrús frá Sviss. Enginn vissi
nákvæmlega hver hafði sagt þeim,
eða hvers vegna, að það væri fínna
að nota þessar vömr en þeirra eig-
in. Allir vom samt sammála um
það, að sá sem drykki korklaust
kaffí úr útlenskri glerkrús, væri
meiri maður en sá, sem hellti upp
á kaffibaunimar, sem þomuðu í
sólinni í skóginum þeirra.
Erlendur sölumaður, sem ég hitti
í Quito stuttu eftir dvöl mína í frum-
skóginum, kallaði það „að vinna
nýja markaði" að selja þessar vömr
í fyrsta sinni á þessum nýja stað.
Hann bætti við: „Það er mögulegt
vegna þess að við beitum nýrri
auglýsingatækni, sem nær til þessa
fmmstæða fólks."
í lok fímmtándu aldar unnu
Spánveijar lönd og gull indíánanna
með sverði. Nú vinnum við á þeim
með nýrri auglýsingatækni.
Höfundur er dýralæknir
TEXTI OG MYNDIR:
HRÓBJARTUR DARRI
KARLSSON
Brúaður lækur í frumskóginum