Morgunblaðið - 21.06.1987, Page 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1987
63
í eigu bandaríska auðkýfingsins
Comeliusar Vanderbilt. Walker
komst yfír skipin með aðstoð
tveggja starfsmanna félagsins, sem
ætluðu að nota hann fyrir verkfæri
til að ná völdunum í því, og bakaði
sér ævarandi óvild Vanderbilts, sem
var skeinuhættur andstæðingur.
Með skipum Vanderbilts tókst
Walker að gera óvænta árás á borg-
ina Granada, aðalvígi íhaldsmanna,
og ná henni á sitt vald í október.
Þar með lauk styijöld íhaldsmanna
og fíjálslyndra, sem höfðu bækistöð
í León. Patricio Rivas, sem hafði
gætt hlutleysis í borgarastríðinu,
var skipaður forseti til bráðabirgða,
en Walker varð yfírmaður hersins,
eins og honum hafði verið lofað,
oghermálaráðherra.
í raun varð Walker einræðisherra
og hann sýndi óvenjumikla fæmi í
að færa sér í nyt deilur stríðandi
afla. Hann fékk fjárhagsstuðning
frá stuðningsmönnum sínum í
skipafélagi Vanderbilts og þeir
fluttu fyrir hann nýliða, sem hann
réð í sína þjónustu í Bandaríkjunum
til að stækka her sinn.
Walker stefndi miklum hagsmun-
um Vanderbilts í Mið-Ameríku í
hættu með því að afhenda andstæð-
ingum hans yfírráðin yfír skipafé-
laginu í Nicaragua. Vanderbilt hafði
anmanna, tæki þátt í samsæri um
að breiða út þrælahald og léti sig
dreyma um að sameina Mið-
Ameríku Suðurríkjunum.
Walker olli einnig erfíðleikum í
sambúð Bandaríkjamanna og Breta
sem hann lenti í útistöðum við þeg-
ar hann tók bæinn Greytown á
Mosquito-strönd Karíbahafs með
hjálp bandarískra sjóræningja. Þar
með batt hann endi á tveggja aida
ítök Breta í konungsríki Mosquito-
á bæinn fyrr en að loknum viðræð-
um við Bandaríkjamenn. Banda-
ríkjastjóm var sent harðort skeyti,
hún ákvað að styðja ekki Walker
og Nicaraguamenn hörfuðu frá
Greytown.
A meðan létu erindrekar Vander-
bilts ekki deigan síga. Styijöld
brauzt út að nýju og Walker stóð
einn gegn heijum Costa Rica,
Honduras, Guatemala og E1 Salvad-
or. Eftir nokkrar örvæntingarfullar
Ed Harris i hlutverki William Walkers: á
lækkuðu kaupi í pólitískri kvikmynd.
. . ;.rm
Orrusta í Nicaragua (úr kvikmyndinni): einn gegn öllum.
Pierce forseti: viðurkenndi Wal-
ker.
Nicaraguamenn ákváðu að taka
hann fastan. en til þess að komast
hjá handtöku leitaði hann hælis í
bandarísku herskipi og gafst upp
fyrir Charles Henry Davis sjóliðs-
foringja l.maí 1857. Davis sigldi
með hann til San Francisco.
Arásaferðir
Walker var ekki af baki dottinn
og kom á fót nýjum árásarflokki.
Sex mánuðum síðar, 25.nóvember
1857, sigldu hann og stuðnings-
menn hans frá Mobile og gengu á
land í Punta Arenas. Skömmu eftir
landgönguna stöðvaði kommódör
Hiram Paulding úr bandaríska sjó-
hemum för hans og tók hann
höndum. Walker var aftur fluttur
nauðugur með bandarísku herskipi
til Bandarílq'anna.
Þegar heim kom var Walker í
raun og veru fangi, en Þrátt fyrir
allt sem á undan var gengið tókst
honum að vinna sér hylli á ný og
hljóta náð fyrir augum áhrifa-
manna. James Buchanan forseti
taldi handtöku hans ólöglega og lét
sleppa honum. Walker varð að gefa
drengskaparloforð um að reyna
ekki að stijúka, en hann flýtti sér
að skipuleggja nýjan árásarleiðang-
ur. Áður en hann fór gaf hann út
bók um ævintýri sín.
Eftir nokkrar misheppnaðar til-
raunir til að komast aftur til
Mið-Ameríku lagði Walker upp í
síðustu árásarferðina frá Mobile í
ágúst 1860 ásamt 100 ævintýra-
■
Buchanan forseti: Sleppti Wal-
ker.
Atriði úr kvikmyndinni um Walker: málaliðar hans i skotbardaga í Granada, sem stendur í ljósum
logum.
tryggt sér einokun á flutningum
fólks með skipum frá austurhlutum
Bandaríkjanna um Mið-Ameríku til
Kalifomíu, þar sem fundizt hafði
gull. Panamaskurður hafði ekki
verið grafínn og skurður um Nic-
aragua þótti ekki sfður koma til
greina. Walker lét sig dreyma um
að gera þann draum að veruleika.
Vanderbilt gerði allt sem í hans
valdi stóð til að bola Walker frá
völdum, æsti til mótstöðu gegn
honum og sendi erindreka til
grannríkjanna til að grafa undan
honum, m.a. með fjárframlögum.
Mið-Ameríkuríki sameinuðust í
bandalag gegn Walker undir for-
ystu Costa Rica og stríð brauzt út.
I apríl 1856 sigraði hann her Costa
Rica í, en þetta var aðeins byijunin.
Stjóm Franklin Pierce Banda-
ríkjaforseta viðurkenndi Walker
formlega 20.maí 1856 eftir nokkurt
hik, sem stafaði einkum af ugg um
neikvæða afstöðu Breta, og ákvað
að veita honum fullan stuðning. í
júlí var hann formlega settur inn í
embætti forseta Nicaragua og lýsti
því yfír að frelsi og lýðræði hefði
verið komið á.
Þrælahald
Walker stóð á hátindi frægðar
sinnar. Hann kallaði Nicaragua
nýlendu sfna og lét sig dreyma um
að sameina litlu lýðveldin í Mið-
Ameríku í eitt stórt og öflugt
efnahags- og hemaðarbandalag
undir sinni stjóm. Um leið ákvað
hann að koma á þrælahaldi, örfáum
ámm fyrir þrælastríðið.
Ekkert sem Walker gerði vakti
eins mikla athygli og olli eins mikl-
um deilum. Um fátt var meira rætt
í Bandaríkjunum. Hann hlaut ein-
dreginn stuðning sunnanmanna,
sem töldu hann hetju, og áhrifamik-
illa fulltrúa þrælaeigenda í Was-
hington. Norðanmenn óttuðust hins
vegar að hann væri útsendari sunn-
Indíána, sem þeir höfðu haldið
vemdarhendi yfír.
Forsætisráðherra Breta, Pal-
merston lávarður, vildi senda flota-
deild á vettvang og setja hafnbann
á í Greytown, en samráðherrar hans
lögðust gegn því af ótta við árekstra
við Bandaríkjamenn og jafnvel
styijöld. Að lokum ákvað brezka
stjómin að senda herskip til
Greytown, en setja ekki hafnbann
orrustur varð hann að viðurkenna
ósigur fyrir Mið-Ameríkulýðveldun-
um og skipafélagi Vanderbilts.
Áður en hann gafst upp skipaði
hann mönnum sinum að kveikja í
Granada og fyrir það er hann einna
frægastur í Nicaragua.
Bandaríkjastjóm varð við beiðni
Vanderbilts um að senda flotadeild,
reka Walker frá Nicaragua og koma
í veg fyrir frekari blóðsúthellingar.
mönnum. Tilgangur hans var að
gera lokatilraun til að leggja undir
sig Mið-Ameríku. Að þessu sinni
var förinni ekki heitið til Nic-
aragua, heldur til grannríkisins
Honduras, þar sem uppreisn hafði
verið gerð. Hann ætlaði að hjálpa
uppreisnarmönnum, ná völdum,
sækja til Nicaragua og hrifsa völd-
in þar líka.
Walker og mönnum hans tókst
að ijúfa hafnbann bandarískra og
brezkra herskipa og hertaka
Greytown. Brátt komu brezk her-
skip á vettvang og um svipað leyti
bar að herlið frá Honduras og Costa
Rica. Walker flýði inn í frumskóg-
inn. Tólf dögum síðar var hann
orðinn dauðþreyttur á flóttanum og
gafst upp fyrir yfírmanni brezka ,
herskipsins, Salmon skipherra, sem
framseldi hann jrfirvöldum í Hond-
uras.
Walker var leiddur fyrir herrátt
og fundinn sekur, dreginn fyrir af-
tökusveit og skotinn til bana. Sömu
örlög mun Walker hafa búið sumum
mönnum sínum, stundum fyrir það
eitt að bölva og ragna eða drekka.
Rétt áður en aftökusveitinni var
skipað að skjóta sagði hann: “Stríð
mitt gegn ykkur var óréttlátt og
ég vona að þið fyrirgefíð mér. Þá -
get ég dáið rólegur."
Tímaskekkjur
Saga Walkers er efni í góða kvik-
mynd, en annað virðist vaka fyrir
Alex Cox en að segja hana. Hann
lætur koma fyrir nokkrar „tákn-
rænar“ og kjánalegar tímaskekkjur
til að minna á Contra-stríðið og
leggja dirfskuverk Walkers og
stefnu nv. Bandaríkjastjómar að
jöfnu. Knatttijám, sem em notuð i
homabolta, sést bregða fyrir, svo
og forsíðu vikuritsins „Time“. I einu
atriði rekast Walker og málaliðar
hans á flak þyrlu, sem minnir á
þyrlu Eugene Hasenfusar, Banda-
Palmerston: sendi herskip.
ríkjamannsins sem var tekinn til
fanga þegar hann flutti vistir til
Contra-skæmliða í fyrra. Banda-
rískir landgönguliðar flytja Walker
og menn hans burt í þyrlunni, eins
og minna eigi á undanhaldið frá
Saigon
þeir sem vinna við kvikmyndina
telja stefnu Bandaríkjanna „sið-
lausa“ og margir leikaranna
samþykktu „lág“ laun vegna fylgis
við Cox og boðskap hans. Kostnað-
urinn mátti ekki fara fram úr fímm
milljónum Bandaríkjadala. Stjóm
sandinista sá fyrir ódýru vinnuafli,
lokaði aðaltorginu í Granada vegna
töku á einu atriði og útvegaði þyrl-
una, sem kemur við sögu, sprengi-
efni og timbur. Flytja varð inn
nagla, málningu o.fl. sem hörgull
er á.
Myndin var gerð í samráði við
kvikmyndastofnun Nicaragua og
sandinistar hafa ekki áður veitt
einkaaðilum eins víðtækan stuðn-
ing. Framleiðandi kvikmyndarinna£_^
sagði: „Þeir skildu strax að myndin
hefði mikinn boðskap að færa.“
Hann hefur notið aðstoðar sandin-
istans Carlos Savarez, sem fór yfír
handritið ásamt Sergio Ramirez
varaforseta.
Savarez segir: „Áður en við ák-
váðum að vinna að gerð þessarar
kvikmyndar mátum við handritið
út frá pólitískum og siðfræðilegum
sjónarmiðum og við teljum verkið
jákvætt. Walker er mjög umdeildur
maður og mikilvægt var að saga
hans yrði sögð á réttan hátt ...Ef
við gerum eins góða mynd og®f
„Platoon" (sem fjallar um Víet-
namstríðið) getum við frætt
bandarísku þjóðina." Kvikmyndin
er fyrst og fremst áróður gegn
Reagan forseta og stjórn hans.
samlíkingar Cox eru vafasamar, en
saga Walkers er athyglisverð.
'GH