Morgunblaðið - 22.01.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1988
Ný flutningaflugvél (AT3) ) fyrsta tilraunaflugi
sínu í fyrradag. Flugvélin þykir nýstárleg en
hún er smiðuð samkvæmt nýjustu tækni og er
hönnuð með það í huga að geta flogið til og frá
örstuttum bráðabirgðaflugvöllum á hættutíma.
Burðargeta hennar er 5-7,5 tonn. Flugvélina
smíðuðu Lockheed- og Beech-flugvéiaverksmiðj-
umar í sameiningu.
V-þýsk flotadeild
á Miðjarðarhafi
V estur-Afríkumenn draga
úr fiskveiðum Sovétmanna
BiatUL Gineu-BúsA. New York Times.
SOVESKUM fiskiskipum hefur
í æ ríkari mæU verið bannað
að veiða við vesturströnd
Afríku, en þar hafa helstu fiski-
mið Sovétmanna utan eigin
landhelgi veríð um langt skeið.
Afríkuríkin Miðbaugs-Ginea,
Gínea-Bissá, Líbería, Marokkó
og Senegal hafa öU dregið
veiðiheimildir Sovétmanna til
baka á þessum áratug.
Stjómvöld í Sierra Leone gáfu
til kynna á þessu árí að þau ætli
að rifta fískveiðisamningnum við
Sovétmenn og í samningi sem
Máritanar gerðu við Sovétmenn á
sama tíma er gert ráð fyrir að
dregið verði úr veiðum sovéskra
skipa.
„Greinilegt er að á síðustu tveim
árum hafa Afríkubúar beint sjón-
um sínum til Vesturlandanna,“
sagði Gerald S. Posner, prófessor
í haffræði við City College í New
York, í símaviðtali. „Þeim fannst
Sovétmenn hlunnfara sig gróf-
lega.“
%
Þessar aðgerðir koma í kjölfar
þess að nokkur Vestur-Afríkulönd
hafa sakað Sovétmenn um að
greiða of lágt verð fyrir þann afla
sem veiddur er innan landhelgi
þeirra. Þessi ríki, sem sum hver
teljast til fátækustu ríkja heims,
gerðu sér nýlega ljóst að fískimið-
in gætu orðið þeirra helsta auðlind.
Baráttan um sardínur og hita-
beltisfíska snérist óvænt upp í
deilur milli austurs og vesturs þeg-
ar Bandarfkjamenn blönduðu sér
í hana með áætlun um Qárhagsað-
stoð (African Coastal Security
Program), sem ætlað er að auð-
velda Vestur-Afríkuríkjunum að
hafa eftiriit með 200 mflna land-
helgi þeirra. Þessi Qárhagsaðstoð
nemur um 2,5 milljónum dala á
ári, eða um 92 milljónum íslenskra
króna. Þetta er mesta ijárhagsað-
stoð sem Bandaríkjamenn veita
sumum ríkjanna og með henni
hefur verið greitt, eða er nú greitt,
fyrir smíði varðskipa til Mið-
baugs-Gíneu, og Sierra Leone;
fyrir Qarskiptatæki til Gíneu-
Bissá, Fflabeinsstrandarinnar og
Máritaníu; fyrir bryggjusmíði í
Gfneu og Gambíu; og greiddar
hafa verið 4 milljónir dala fyrir
herstöð sjóhersins i Senegal.
„Við höfum mestar áhyggjur
af þvi að gengið verði á fískistofn-
ana' áðii'r én við gfetúiri vériidáð'
þá,“ sagði bandarískur sendiráðs-
maður í Bissá.
í Gíneu-Bissá hófst í fyrra eftir-
litsherferð með stuðningi Banda-
rílqamanna. Tuttugu skip voru
tekin við óleyfilegar veiðar og
sektimar sem þau fengu námu 37
milljónum íslenskra króna. Flest
skipanna voru frá löndum Evrópu-
bandalagsins. Engin sovésk skip
voru sektuð. í rauninni hafa þó
engin sovésk skip veitt löglega
innan landhelgi Gíneu-Bissá síðan
10 ára fískveiðisamningur við Sov-
étríkin rann út árið 1985.
Reynsla Gineu-Bissármanna
endurspeglar vonbrigði annarra
Vestur-Afríkumanna með veiðar
Sovétmanna. Árið 1975, sjö mán-
uðum eftir að hafa hlotið sjálfstæði
frá Portúgal, skrifúðu Gíneu-Biss-
ármenn undir 10 ára samninginn
við Sovétmenn. Þeir höfðu gert
sér miklar vonir því Sovétmenn
höfðu að mestu leyti séð þeim fyr-
ir vopnum þegar 13 ára frelsis-
barátta þeirra stóð yfír. Gíneu-
Bissármenn vonuðu að sjórinn yrði
þeim mikil telq'ulind, en í Gíneu-
Bissá eru fáar náttúruauðlindir og
tekjur á hvem landsmann eru að-
eins um 6.300 íslenskar krónur.
Áætlað er að innan landhelgi
Gíneu-Bissá sé hægt að veiða
300.000 tonn, sem er meira en
hjá nokkru öðru Vestur-Afríkuríki
að Máritaníu undanskilinni. Að
sögn sérfræðinga í iðnaði lands-
manna gætu fískveiðar orðið
mesta telqulind stjómarinnar ef
hægt væri að hafa eftirlit með
veiðunum.
En samningurinn við Sovét-
menn varð þess ekki valdandi að
þessi sjávarauður kæmist til Gíne-
u-Bissá. Árin 1982 og 1983
greiddu Sovétmenn 3,7 milljónir
dala í veiðigjöld, sem var 23 millj-
ónum dala minna en þeim bar með
greiða, samkvæmt skýrslu Heims-
bankans frá árinu 1985. Sovét-
menn greiddu of lágt verð fyrir
aflann, sagði höfundur skýrslunn-
ar, Vlad M. Kaczynski, prófessor
í sjávarfræðum við Washington-
háskóla í símaviðtali. „Sovétmenn
áttu að greiða 15 prósent af full-
unnum fiski, en enginn vissi
hversu mikið þeir hefðu í raun
unnið,“ sagði Kaczynski.
Sovétmenn veiða enn roest allra
ríkja við vesturströnd Afríku, og
þeir virðast ekki ætla að gefa gjöf-
ulu miðin við Gíneu-Bissá eftir.
Jevgenf Alekseyev, fréttaritari
Tass í Bissá, varpaði gagnrýni á
veiðisamninginn við Sovétmenn á
bug sem „ysi og þysi“.
Hamborg, London. Reuter.
FIMM vestur-þýsk herskip
sigldu í gær áleiðis til Miðjarð-
arhafsins þar sem þau munu
verða undir yfirstjórn Atlants-
hafsbandalagsins og taka síðar
þátt í sameiginlegum heræfing-
um. Skipin, einn tundurspillir,
þijár freigátur og eitt birgða-
skip, koma i stað þeirra skipa,
bandarískra og annarra, sem
hafa veríð send til Persaflóans.
Bandaríkjastjóm hefur lagt hart
að Vestur-Þjóðveijum að taka þátt
í eftirlitinu á Persaflóa en í vest-
ur-þýsku stjómarskránni er
bannað að senda herlið til svæða
utan athafnasvæðis Atlantshafs-
bandalagsins. Bonn-stjómin sendi
þijú herskip inn í Miðjarðarhaf í
október sl. en þau vom kölluð
heim í síðasta mánuði. Talsmaður
vestur-þýsku flotastjómarinnar
sagði, að skipin myndu heimsækja
ýmsar hafnir á Spáni, Grikklandi
og Tyrklandi áður en þau tækju
þátt í sameiginlegum flotaæfíng-
um ýmissa Nato-ríkja.
Manfred Wömer, vamarmála-
ráðherra Vestur-Þýskalands, sem
tekur við af Carrington lávarði
sem framkvæmdastjóri Nato í júní
nk., hefur hvatt til, að stofnaður
verði sérstakur Natp-floti á Mið-
jarðarhafi.
Lundúnablaðið Times sagði í
gær, að Bretar, Belgíumenn og
Hollendingar ætluðu að fækka
tundurduflaslæðumm sínum í
Persaflóa um helming og sameina
síðan þá, sem eftir yrðu, undir
einni stjóm. Var raunar tekið
fram, að þetta mál væri ekki alveg
frágengið innan bresku stjómar-
innar en tilkynningar að vænta
um það bráðlega.
Sovéskur kafbátur til Indlands?
Tókió, Reuter.
Hermálayfirvöld í Japan fylgj-
ast nú með siglingu sovésks
kafbáts, sem talið er að Sovét-
menn hafí Iánað Indveijum, að því
er japanska fréttastofan Kyodo
skýrði frá í gær. Talið er líklegt
að yfirvöld á Indlandi hyggist láta
smlða sambærilegan kafbát.
Kafbáturinn, sen; er kjamorku-
knúinn, mun vera á siglingu á
Japanshafi á suðurleið. Að sögn
fréttastofunnar er talið að kafbátur-
inn sé af gerðinni „Charlie 1“, en
slíkir bátar vom smíðaðir á ámnum
1967 til 1972 og bera stýriflaugar.
Fréttastofan vitnaði til fréttar sov-
ésku fréttastofunnar Tass frá 5.
janúar þar sem skýrt var frá því að
yfirvöld hygðust lána Indveijum
kjamorkuknúinn kafbát. Var skýrt
tekið fram í frétt Tass að kjamorku-
vopn yrðu ekki um borð.
Talsmaður japönsku vamarmála-
stofnunarinnar vildi ekki staðfesta
frétt Kyodo og bar við að ekki væri
unnt að skýra opinberlega frá eftir-
liti Japana með kafbátaferðum.
Hagriaður
Volvo 55
milljarðar
Stokkhólmi. Reuter.
HAGNAÐUR sænsku bOaverk-
smiðjanna Volvo á síðasta ári
nam níu milljörðum sænskra
króna eða jafnvirði 55 milljarða
islenzkra króna, að sögn Pehrs
Gyllenhammer, forstjóra. Búist
var við að hlutabréf í fyrirtækinu
stórhækkuðu í verði í morgun.
Afkoma Volvo reyndist miklu
betri en sérfræðingar áttu von á.
Gyllenhammer sagði að lækkun
dollars hefði jafngilt tekjutapi upp
á 24 milljarða íslenzkra króna í
fyrra. Engu að síður nam söluaukn-
ingin 10% í fyrra, sem þýðir að góð
afkoma annarra deilda Volvo hefur
gert meira en að bæta upp sam-
drátt í fólksbflasölu.
Volvo seldi hlut sinn í.bandaríska
olíufyrirtækinu Hamilton Oil Corp.
fyrir jafnvirði 7 milljóna íslenzkra
króna og er sú sala tekin með í
uppgjöri síðasta árs. Fyrirtækið
hefur tekjur sínar að langmestu
leyti af sölu fokdýrra fólksbíla.
Þrátt fyrir góða afkomu telja sér-
fræðingar, að afkoma Volvo
byggist um of á bflasölu og nauð-
syniegt sé að auka fjölbreytni
framleiðslunnar. Efnahagssam-
dráttur og dvínandi bflasala gæti
komið sér afar illa fyrir Volvo.
Fyrsti sovéski tölvuleikurinn á markað á Vesturlöndum:
„Skelfilega skemmtilegur“
og spáð miklum vinsældum
London. Reuter.
Á Vesturlöndum er kominn á
markað fyrsti tölvuleikurinn frá
Sovétrflq'unum — þraut, sem kall-
ast Tetris, en hugbúnaðarsérfræð-
ingar segja, að hún sé „skelfílega
skemmtileg" og spá því, að hún
muni slá i gegn.
Tetris er leikur fyrir einn og er
fólginn í því að raða saman í lá-
rétta röð fallandi kubbum. Er betra
að láta hendur standa fram úr erm-
um því að annars fyllir kubbaregnið
skjáinn og leikurinn er tapaður.
„Hugmyndin um að setja Tetris
á markað á Vesturlöndum fæddist
bara nýlega en kemur þó í fram-
haldi af þvf, að leikurinn hefur náð
miklum vinsældum f Sovétrflqunum
og í Austur-Evrópu," sagði Victor
Biijabrín í viðtali við Reuters-
fréttastofuna en Biijabrín er
yfírmaður hugbúnaðardeildar sov-
ésku visindaakademíunnar.
Tetris, sem hefur níu misþung
stig, verður gefíð út fyrir níu ólík
tölvukerfi um allan heim og komu
fyrstu leikimir í versianir í Bret-
landi sl. miðvikudag. Kostar hver
um 1.300 ísl. kr.
Höfundur Tetriss heitir Alexi
Pazhitnov, þrítugur hugbúnaðar-
sérfræðingur við vísindaakademi-
una. Vadím Gerasímov, 18 ára
gamall tölvufræðanemi við
Moskvuháskóla, forritaði hann á
IBM-einkatölvu.
Tölvuleikurinn Tetrís kominn á skjáinn.
„Tölvutímarit hafa nú þegar
gefið leiknum sina bestu einkunn
og við erum vissir um, að hann er
einhver sá skemmtilegasti, sem um
getur," sagði Peter Billota, fram-
kvæmda8tjóri Mirrorsoft, breska
fyrirtækisins, sem hefur tekið að
sér dreifinguna. Tímaritið Ad-
vanced Computer Entertainment,
sem selt er viða um heim, segir
um Tetris, að hann sé „svo skelfi-
lega skemmtilegur, að menn geti
helst ekki um annað hugsað" og
tímaritið Zapp sagði, að leikurinn
„seiddi menn til sín“.
Tom Watson, markaðsstjóri
Mirrorsoft, sagði, að Tetris væri
laus við aílt ofbeldi en á Vesturl-
öndum hafa þeir leikir jafnan verið
vinsælastir þar sem verið er að
skjóta á eitthvað, fólk eða annað.
„Sem dæmi um það má nefna „Ár-
ásina á Moskvu" en þar er tilgang-
urinn sá að sprengja upp Kreml.
Svo undarlegt sem það er, þá náði
þessi leikur einnig vinsældum í
Sovétríkjunum en þar eru 80-85%
tölvuleilq'a seld á svart markaðn-
um.“