Tíminn - 24.10.1965, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUR 24. októbcr 1965
Unnið fyrir gýg
Á gamlársdag 1962 flutti Ólaf-
ur Thors seinustu áramótaræðu
sína sem forsætisráðherra. Hon
um sagðist m. a. á þessa leið:
„Ég skal strax kveða upp úr
með það, að í vissum aðalefn-
um hefur viðreisnin tekizt bet-|
ur en björtustu vonir stóðu til. I
Hins vegar játa ég hispurslaust,1
að enn hefur ekki tekizt að
ráða niðurlögum verðbólgunnar,
enda þótt rétt sé, að þjóðin
standi í dag betur að vígi en
fyrir þremur árum til að fást
við hana. En takist ekki að
sigrast á verðbólgunni, gleypir
hún fyrr eða síðar ávexti þess,
sem bezt hefur tekizt. Er þá
unnið fyrir gýg og beinn voði
fyrir höndum“.
í raun og veru segir Ólafur
Thors hér, að þótt hann telji
stjórn sína hafa margt vel gert,
hafi henni ekki tekizt að
leysa aðalverkefnið, þ. e. að
ráða niðurlögum verðbólgunn-
ar. Jafnframt áréttar hann, að
takist þetta ekki, geti allt, sem
áunnizt hefur, reynzt unnið fyr-
ir gýg. Slíkur voðavaldur sé
verðbólgan.
Undir þessi síðari ummæli
Ólafs var strax tekið hér í blað-
TÍMINN
unnar svarar til tveggja stiga í
gömlu vísitölunni eða t. d. þeg-
ar nýja vísitalan hækkar um 10
stig, myndi gamla vísitalan hafa
hækkað um tuttugu.
Þegar „viðreisnarstjórnin"
svonefnda kom til valda í nóvem
ber 1959, var þessi nýja vísi-
tala rétt 100 stig. Þegar Ólafur
Thors lét af störfum sem for-
sætisráðherra í nóvember 1963,
var hún orðin 146 stig. Hún
hafði hækkað um 46 stig eða
um 92 stig samkvæmt gömlu
vísitölunni, en til þess að geta
gert samanburð við árin á und-
an, verður að styðjast við gömlu
vísitöluna. Þannig hefur
dýrtíðaraukningin því numið 23
stigum til jafnaðar á ári á „við-
reisnar“-tímabilinu nóv. 1959
til nóv. 1963. Dýrtíðin hefur m.
ö. o. aukizt helmingi hraðar á
þessum árum en á tímabilinu
1950—59, eða um 23 stig til jafn
aðar á ári í stað 11 stiga áður.
Þannig tókst „viðreisnar-
stjórninni“ viðureignin við dýr-
tíðina á árunum 1959—63.
31 stig á ári
í nóvember 1963 uröu for-
sætisráðherraskipti. Ólafur
Thors lét þá af völdum, en
í forsætisráðherratíS Bjarna Benediktssonar hefur dýrtfðin vaxið
þrisvar sinnum hraðar en á árunum 1950—59.
MENN OG MÁLEFNI
inu. Þótt deila mætti um hól
hans um „viðreisnarstjómina“,
var sú játning hans virðingar-
verð að stjórninni hefði
raunar mistekizt aðal-
verkefnið. Alveg sérstaklega
var þó ástæða til að árétta um-
mæli hans um þá hættu, sem
stafaði af verðbólgunni.
11 stig á ári
Senn eru þrjú ár liðin síðan
Ólafur Thors sagði áðurgreind
ummæli. Full ástæða er til að
glöggva sig á, hvernig þjóðinni
hefur vegnað í þessum efnum
á umræddum tíma.
Vísitala framfærsiukostnaðar
mun vera einna helzti mæli-
kvarðinn á það, hvernig það
tekst að ráða við dýrtíðina og
verðbólguna. Ný vísitala tók
gildi 1. marz 1950 og gilti til
1. marz 1959 eða í rétt 9 ár.
Þessi vísitala er nokkur mæli-
kvarði á það, hvernig valdhöf-
unum tókst í glímunni við dýr-
tíðina á þessum árum. Vísitalan
hækkaði um 102 stig á þessum
9 árum eða um rúm 11 stig á
ári til jafnaðar. Það fannst
mönnum þá of hraður vöxtur,
enda var hann mun meiri en í
nálægum löndum. „Viðreisnar-
stjórnin“ taldi það því megin-
verkefni sitt að draga úr þess-
um hraða vexti eða að „ráða
niðurlögum verðbólgunnar“,
eins óg Ólafur Thors orðaði það
hér að framan.
73 stig á ári
Eins og kemur fram hér á
undan, kom ný vísitala til sög-
unnar 1. marz 1959. Samkvæmt
upplýsingum Hagstofunnar var
breytingin m. a. i því fólgin,
að hvert eitt stig nýju vf«ítöl-
Bjarni Benediktsson hefur ver-
ið forsætisráðherra síðan.
Bjarni hefur hælt sér sérstak-
lega af því, að honum hafi
gengið vel í samningum við
verkalýðshreyfinguna og foringj
ar hennar sýnt hófsemi í samn-
ingum við hann. Það verður því
ekki hægt að skrifa það á reikn
ing þeirra, ef eitthvað hefur
mistekizt í þessum efnum, eins
og gert hefur verið stundum
áður.
Hvernig hefur þá Bjarna tek-
izt í viðureigninni við dýrtið-
ina? Eins og áður segir, var
vísitala framfærslukostnaðar
146 stig í nóvember 1963. Þann
1. október síðastliðinn var hún
i orðin 177 stig. Hún hefur þann-
| ig hækkað um 31 stig á þessum
tæplega tveimur árum eða um
62 stig samkvæmt gömlu vísi-
tölunni. Dýrtíðin hefur m. ö. o.
aukizt um 31 stig til jafnaðar á
ári í forsætisráðherratíð Bjarna
Benediktssonar eða þrisvar sinn
um hraðara en á árunum 1950
—1959.
100% hækkun ríkis-
álaga síðan 1963
Það er hægt að nefna fleiri
tölur, sem sýna, að vöxtur dýr-
tíðarinnar og verðbólgunnar hef
ur aldrei verið hraðari og meiri
en tvö seinustu árin. Fjárlaga-
frumvörpin eru ekki síður
glöggur vitnisburður um þetta
Á fjárlögum ársins 1963 eru
allar tekjur ríkisins áætlaðar
2.194 millj. kr. Nú áætlar fjár-
málaráðherra á fjárlagafrum-
varpinu 1966 að tekjurnar verði
3.790 millj. kr. Þess ber svo að
gæta, að sérstakra tekna er nú
aflað vegna vegamálanna og eru
þ~M- ekki f^-ðar á fjárlagafrum
varpið fyrir 1966, en tekjuöflun
vegna vegamálanna var færð
á fjárlögin 1963. Ef þessar tekj-
ur væru taldar með nú, færu
tekjur ríkisins á fjárlagafrv. fyr
ir 1966 yfir 4000 millj. kr. eða
yrðu um það bil helmingi hærri
en þær voru áætlaðar í f járlög-
unum 1963. Ber ennfremur í
þessum efnum að gæta þess, að
yfirleitt hækkar tekjuáætlunin
í meðferð þingsins.
Tekjur ríkisins eða álögum-
ar, sem það leggur á lands-
menn, hafa þannig tvöfaldazt á
þeim stutta tíma, sem Bjarni
Benediktsson er búinn að vera
forsætisráðherra. Oft hafa álög
urnar tekið mikið stökk, en
aldrei annað eins og þetta.
Hvarvetna annarsstaðar í heim-
inum myndi slík hækkun álaga
þykja dæmi um algerlega óhæfa
og óviðunandi eyðslu- og verð-
bólgustefnu.
Áhyggjulausir
menn
Þrátt fyrir það, að dýrtíðin
og verðbólgan hafa magnazt
hraðar seinustu tvö árin en
nokkru sinni fyrr, eru forsætis
ráðherra og fjármálaráðherra
hinir kampakátustu og tala
hreystilega um, að bjart sé fram
undan, þjóðin eigi mörg góð
tækifæri o. s. frv.! Nú er það
alveg úr móð að blanda bjart-
sýninni nokkrum áhyggjum,
eins og Ólafur Thors gerði, þeg-
ar hann varaði menn við, að
allt væri unnið fyrir gýg, ef
ekki tækist að stöðva verðbólg
una. í staðinn gerir Bjarni Bene
diktsson gys að Hermanni Jónas
syni fyrir að hafa farið úr stjóm
1958 vegna þess, að ekki tókst
að stöðva verðbólgu, sem var
margfalt minni en sú, sem nú
er fengizt við.
Sama stefnan
áfram
í hinni nýju svokölluðu
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar er líka vandlega forðast
að minnast á verðbólguna, eins
og nokkurt vandamál, og því
síður að bent sé á nokkur ný
úrræði í þeim efnum. Þvert á
móti er lofað, að óbreyttri
stefnu skuli fylgt áfram! Dýr-
tíðin skal m. ö. o. halda áfram
að aukast þrefalt sinnum hraðar
en á árunum 1950—59 og álög-
ur ríkisins látnar tvöfaldast á
þremur árum. Svo skulu menn
bara vera bjartsýnir og vera
ekki með neitt nöldur eins og
Ólafur Thors um það, að allt
sé unnið fyrir gýg, ef ekki tak-
ist að stöðva verðbólguna. Það
er úrelt hagfræði að dómi
þeirra fjármálasnillinganna
Bjama Benediktssonar, Gylfa Þ.
Gíslasonar og Magnúsar Jóns-
sonar.
Hin leiðin
Einstaka sinnum virðist
þó eins og ráðherrana rámi eitt-
hvað í það, sem Ólafur Thors
sagði á gamlárskvöldi 1962, og
þeir hrökkvi við, þegar bent er
á, að til sé önnur leið en sú,
sem nú er fylgt. Þettta sést vel
á þeim þrautskipulagða rógi,
sem hafinn hefur verið gegn Ey-
steini Jónssyni vegna þess, að
hann hefur ekki aðeins varað
sterklega við þeirri ógæfuleið,
sem nú er fylgt, heldur bent á
aðra leið, sem myndi draga úr
verðbólgunni. Ýmist er lagt
kapp á að halda því fram, að
þetta sé eiginlega engin leið,
sem Eysteinn Jónsson bendir á.
eða að hún sé óhæf haftaleið!
Þessi tvísöngur ber gott vitni
um málstaðinn.
Sannleikurinn er sá, að sú
leið, sem Eysteinn Jónsson
bendir á, þ. e. markviss fram-
kvæmdaáætlun og skipuleg
framkvæmd hennar, er nú far-
in meira og minna erlendis með
góðum árangri. Hana er hægt
að framkvæma með miklu
minni og einfaldari höftum en
því gífurlega haftakerfi, sem
nú er haidið uppi, m.a. með
sparifjárfrystingu Seðlabankans.
Þúsundir efnalítilla manna, sem
eru í einhverjum framkvæmd-
um, finna nú smjörþefinn af
þessu haftakerfi stjórnarinnar,
þegar þeir hrekjast banka úr
banka, in þess að fá teljandi úr-
lausn, meðan peningafurstar
Sjálfstæðisflokksins byggja
fleiri og stærri hallir en nokkru
sinni fyrr.
Svívirðilegasta
haftakerfið
Sannleikurinn er sá, að nú
er haldið uppi á íslandi einu
svívirðilegasta haftakerfi, sem
hugsazt getur — haftakerfi sem
er fyrst og fremst beint gegn
þeim, sem efnalitlir eru, láns-
fjárhaftakerfinu. Nú getur t.
d. enginn efnalítill maður ráð
ist í íbúðabyggingu öðruvísi en
að fá áður iánsfjárloforð hús-
naéðismálastjórnar. Peninga-
mennirnir þurfa hinsvegar
ekkert leyfi. Þeir skulu hafa ó-
bundnar hendur til að ráðast i
fullkomlega ótímabærar fram-
kvæmdir meðan framkvæmdir
alþýðumannan og atvinnuveg-
anna mæta afgangi.
Og raunverulega er það til
þess að halda uppi þessu hafta-
kerfi, sem verðbólgan fær að
leika lausum hala. Það er ekki
hægt að vinna gegn verðhólg
unni, nema með markvissri
stjórn á fjárfestingunni. Það er
ekki hægt að vinna raunhæft
gegn verðbólgunni meðan verð
bólgubraskarar hafa ótakmark
að frjálsræði. En frelsi þeirra
má ekki neitt skerða að dómi
núv. ríkisstjórnar. Þeir mega
ekki vera háðir leyfum eða
bönnum. En efnalitli ungi mað-
urinn, sem vill hefjast handa
um að byggja sér íbúð, verður
að bíða eftir leyfi, ef hann vill
verða aðnjótandi aðstoðar hús-
næðismálastj órn ar.
Á að vinna fyrir
svg?
Það er staðreynd, að verð-
bólga og dýrtíð hafa magnast
meira tvö seinustu árin en
npkkru sinni fyrr. Það er göm-
ul og ný staðreynd, að verði
verðbólgan ekki stöðvuð, muni
sú aðvörun Ólafs Thors rætast,
að allt, sem vel hefur unnist,
verður unnið fyrir gýg.
Vill þjóðin láta það gerast?
Vill hún fljóta að þeim ósi með
ábyrgðarlitlum valdhöfum, sem
viljandi og óviljandi loka aug
unum fyrir þeirri staðreynd?
Vill hún fara þessa leið? Eða
vill hún reyna aðra leið, eins
og aðrar þjóðir gera, tD að forð
ast slíkan ófarnað. Framtíð
hennar veltur á því, hvort hún
velur heldur.