Morgunblaðið - 30.07.1989, Page 17

Morgunblaðið - 30.07.1989, Page 17
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JÚIÍ 1989 Antonov 12 SOVÉTR. Scud- flaugum skotið \ frá Kabúl KABULH AFGANISTAN V JALALABAD Setuliðið í Jalalabad skaut :jS£”flugskeytum upp í hæðirnar Hörgull á Stinger-flaugum Talið hefur verið að „eðli átak- anna“ í Afghanistan hafi breytzt, þégar Bandaríkjamenn fóru að senda skæruliðum Stinger-flaugar 1986. Margir segja að þær hafi nánast að engu gert yfirburði Rússa og stjórn- arinnar í lofti og átt mestan þátt í heimkvaðningu sovézka herliðsins. Samkvæmt nýrri bandarískri skýrslu hafa skæruliðar þjálfaðir í Pakistan grandað 269 flugvélum af 340, sem þeir hafí skotið á með slíkum flaug- um, og þar með „náð 79% ná- kvæmni“. Eldri, sambærileg loft- varnaflaug Breta, „Blowpipe", hefur ekki valdið eins miklum usla. Alls hafa skæruliðar fengið 900 Stinger-flaugar á undanförnum þremur árum og margar þeirra hafa horfið. Nokkrar fundust í írönskum skipum eftir átök við bandarísk her- skip á Persaflóa í apríl í fyrra. Nokkr- ar sáust á hersýningu í furstadæminu Qatar á síðasta ári. Kabul-stjórnin hefur sýnt tvær, sem hún kvaðst hafa keypt af skæruliðum. Frétta- menn, sem hafa dvalizt hjá skærulið- um, segja að Stinger-flaugar hafí geigað ótal sinnum og sjaldan hæft. Hermálafréttaritari Daily Telegraph telur útilokað að þær hafí hæft í 79% tilfella, eins og Bandaríkjamenn halda fram. Hann segir einnig að flugmenn MiG 21-véla Kabul-stjómarinnar telji sig hafa fundið upp árangursríkar aðferðir til að eyða þeirri hættu, sem þeim stafar frá Stinger og Blowpipe. Flugvélar þeirra fljúgi þijár til fimm saman í fylkingum og yztu vélarnar * Viðbúnaður hjá ráðuneyti: flugskeytaárásir á Kabul. Skæruliðar huga að jarðsprengjum: gerðu mikinn usla í liði þeirra. Stækkao svæði PAKISTAN - 0 km 300 Umsátrið um Jalalabad Skæruliðarsátuum Jalalabad i fjóra mánuði’ og urðu fyrir miklu mann-' falli af völdum jarð- sprengja í árásum á hana. Þegar skæruliðar hörfuðu 120 ogfylktuafturliðiifjöllun- km um hélt stjórnarherinn áfram árásum á þá. Antonov 12 sprengjuflug vélar vörpuðu klasa- sprengjum, en skæruliðar náðu ekki til þeirra með Stinger- flaugum sínum. sveimi yfir skotmarkssvæðinu í mik- illi og lítilli hæð til að draga að sér skothríð frá flaugunum, þegar vega- lengdin, sem þær draga, er mest eða minnst. Árásarflugvélamar fylgi á eftir á miklum hraða, varpi niður klasa-sprengjum og skjóti úr fall- byssum úr lítilli hæð. Fréttaritarinn telur síðustu sjónar- vottalýsingar benda til þess að ár- ása- og flutninga-þyrlur Kabul- stjórnarinnar hafi verið skotnar niður með öflugum vélbyssum frá jörðu, en ekki eldflaugum. Fáar staðfestar fréttir um Stinger-árásir hafa borizt á þessu ári og hann spyr: „Eru Bandaríkjamenn hættir að útvega mu/aheddm-skæruliðum slík vopn af ótta við að þau falli í hendur hryðju- verkamönnum í Miðausturlöndum?“ Fall Samarkhel Þótt meginárás skæruliða á Jal- alabad færi út um þúfur náðu þeir víginu Samarkhel 6. marz. Samark- hel er lítill setuliðsbær, 18 km suður af Jalalabad, við veginn, sem liggur til landamæra Pakistans. ítrekaðar tilraunir stjórnarhersins til að ná virkinu aftur voru unnar fyrir gýg. í júlíbyijun hóf stjórnarherinn skyndilega gagnsókn með stuðningi skriðdreka, MiG-flugvéla, Sukhoj 25-orrustuflugvéla og- Seud-flauga. Skæruliðar voru hraktir frá þorpun- um Khushgumbad og Kareze Kabir fyrir norðan og sunnan flugvöllinn í Jalalabad. Samarkhel féll og stjórn- arherinn hrakti skæruliða af öllu því svæði, sem þeir höfðu náð á sitt vald við Jalalabad. Þar með var vissi ekkert um hættuna fyrr en skriðdrekar hófu skothríð á bæinn og skæruliðamir lögðu á flótta, þar sem þeir hafa ekki vanizt hefðbundn- um hemaði. Fleiri skýringar eru á ófömm skæruliða við Jalalabad og Samark- hel. Skæruliðum tókst ekki að halda yfirráðum sínum yfír veginum til Kabul. Þeir gátu því ekki komið í veg fyrir að setuliðinu í Jalalabad bæmst vistir og liðsauki frá höfuð- borginni. Stjómarhemum hefur tekizt að halda vegum landsins opnum og not- að vópnaðar þyrlur til að vetja bíla- lestir. Skæmliðar hafa látið bílana afskiptalausa og ekki reynt að loka vegunum eða valda skemmdum á þeim. Þeir þurfa sjálfír að nota veg- ina og þyrlur stjómarinnar em svo snarar í snúningum að þeim gefst ekki ráðrúm til að stöðva bílalestim- ar og ræna úr þeim. Flugskeytaárásir Annars staðar í landinu hefur skæmliðum ekkert vemlega orðið ágengt á þessu ári. Viljaleysi og skorti á tækifæmm er kennt um og mikið af orku skæmliðaforingjanna hefur farið í þjark um skiptingu her- fangs og afstöðuna til bráðabirgða- stjómarinnar. Þó hefur öðm hveiju verið barizt umhverfis Khost, Gazni, Kandahar og Herat. Talsvert mannfall hefur orðið í misheppnuðum tilraunum til að ná Khost í sumar og þrátefli virðist hafa skapazt í bardögum umhverfís Karidahar í suðvestri. Þar mun hafa dregið úr bardögum vegna þess að yfirmaður stjórnarhersins á svæðinu, Mohamed al-Haq Ulumi hershöfð- ingi, hefur komizt að samkomulagi við nokkra skæmliðaforingja. Skæmliðar njóta ekki eins mikillar samúðar og áður í Kabul, Herat og fleiri borgum, þar sem þeir hafa ráðizt á flugvelli og flugskeytastöðv- ar stjórnarinnar með Saker-flug- skeytum. Ástæðan er sú að skæmlið- ar hafa skotið nánast í blindni og margir borgarar hafa fallið eða særzt. Fyrst eftir fall Samarkhel var tal- ið ólíklegt að skæmliðar gætu unnið nokkurn meiriháttar sigur á stjórnar- hemum áður en vetur gengur í garð. Sérfræðingar sögðu að ekkert benti til þess að skæmliðar hefðu lært af mistökum sínum við Jalalabad og spáðu því að nýjar sóknaraðgerðir mundu fara út um þúfur og baráttu- þrek skæmliða mundi enn bíða hnekki. Skæmliðar kvörtuðu yfír því að umsátrinu í raun og vera aflétt og um tíma virtist stjómarherinn ætla að sækja viðstöðulaust áfram til birgðastöðvar skæmliða í Ghaziabad og bæjarins Torkham á landamæmn- um. Samarkhel hafði litla hemaðar- þýðingu, en fall staðarins hafði tákn- rænt gildi. Baráttuþrek mujaheddin- manna hefur orðið fyrir áfalli, en kjarkur hermanna stjómarinnar eflzt og hlutlausir Afghanar sjá minni ástæðu til þess en áður að koma til liðs við skæraliða. Bráðabirgðastjóm skæmliða og foringjar skæruliða- sveitanna hafa beðið álitshnekki. Sundmngin í röðum skæmliða hefur magnazt og hreyfing þeirra nýtur ekki eins mikils trausts og áður. Yfirstjórn skæmliðahersins var í molum. Fáir skæruliðar voru eftir í grennd við Samarkhel þegar bærinn féll. Þeir vom orðnir svo vissir um að Jalalabad mundi ekki falla að margir þeirra höfðu farið heim til sín að taka þátt í trúarhátíð múham- eðstrúarmanna, Eid-ul-Azha. Nokkr- ir foringjar þeirra höfðu bmgðið sér í pílagrímsferð til Mecca. Sú hlálega staða kom upp að umsátursliðið var fámennara en setuliðið, sem setið var um. Lítil samvinna er milli andstæðra hópa skæmliða, enda er skortur á einingu og samstarfsvilja Akkilesar- hæll þeirra. Ma/iaz-skæruliðar, sem höfðu Samarkhel á valdi sínu, virð- ast enga viðvörun hafa fengið um gagnárásina. Kabul-herinn virðist hafa sótt til virkisins í stórum sveig um yfirráðasvæði annars hóps skæruliða. Varnarliðið í Samarkhel Andspyrnumenn hjá Jalalabad: löngu um sátri lauk með ósigri. Najibullah: heldur enn velli. þeim hefðu ekki borizt vopn og vist- ir, fyrst og fremst frá Bandaríkjun- um um Pakistan. Stjómarerindrekar viðurkenndu að nokkuð væri hæft í því, en sögðu að ástæðan væri „mis- tök í stjómsýslu", ekki stefnubreyt- ing. Stjórnarskiptin í Bandaríkjunum og breyting í samskiptum þings og forseta munu hafa valdið þessu. „Heitt sumar“ Síðan hafa þær fréttir borizt að stjóm Georges Bush forseta hafí ákveðið að veita skæruliðum aukna hemaðaraðstoð til að vega upp móti aukinni hemaðaraðstoð Rússa við Kabul-stjórnina. Sagt er að Rúss- ar hafi sent stjórn Najibullah her- gögn að verðmæti 200 milljónir punda á mánuði að undanfömu. 17 Bandaríkjamenn munu leggja áherzlu á að útvega skæmliðum ný og fullkomin vopn til að eyða flug- völlum stjórnarinnar. Auknar vopna- sendingar til beggja aðila munu líklega leiða til harðnandi átaka í haust. Bandaríkjamenn telja að eina ráð- ið til að binda enda á yfirburði Kab- ul-stjórnarinnar sé að eyðileggja flugvelli hennar og flugvélar hennar á jörðu niðri. Nýjar sóknaraðgerðir em í uppsiglingu eða þegar hafnar. Helztu skotmörkin verða að öllum t líkindum flugvellirnir í Kabul, Bag- hran fyrir norðan höfuðborgina, Shindand og Herat í vestri, Kanda- har í suðaustri og Mazar-e-Sharif í norðri. Einnig hefur verið rætt um aðgerðir gegn Khost, Gazni og Gadez. Kabul-stjómin hefur spáð „löngu og heitu sumri“ flugskeytaárása og um síðustu helgi féllu 35 og 114 særðust í miðri Kabul þegar skæm- liðar gerðu flugskeytaárás. Viku áð- ur höfðu níu beðið bana þegar stór bílsprengja olli miklu tjóni í mið- borginni. Kunnáttuleysi kann að hafa átt þátt í þvi að borgarar urðu fyrir barðinu á flugskeytunum, en árásirn- ar hafa veikt stöðu skæmliða meðal almennings og stjómin færir sér það óspart í nyt í áróðri sínum. Eftir síðustu árásimar sagði skæmliðaforinginn Abdul Haq að dagana 3. til 17. júlí hefðu menn hans hæft byggingar sovézka sendi- ráðsins, innanríkisráðuneytið, flug- völlinn og forsetahöllina og hemað- armannvirki í Damlaman i Suður- Kabul og Kargha í vestri. Hann kvað skæmliða vanta vopn, sem gætu hæft sprengjufiugvélar í mikilli hæð eða áður en þær hæfu sig til flugs. Hermenn hans ættu engar Stinger- flaugar lengur og jafnvel þær væru gagnslausar gegn flugvélum, sem flygju hátt. „Ljónið frá Panjshir“ Skæmliðar binda aðallega vonir sínar við Ahmad Shah Massoud, „ljónið" í Panjshir-dal, sem er sagður ráða yfir svæðinu milli Kabul og sovézku landamæranna. Þrettán þúsund manna her hans er talinn eina velagaða liðið, sem geti staðið fyrir meiriháttar árásum á stöðvar stjómarinnar, og hann er eini skæm- liðaforinginn, sem kann góð skil á hemaðarlist og tækni. Massoud stendur í tengslum við flokkinn Jamyat-i-Islami. Fyrir skömmu var tilkynnt að stuðnings- menn Gulbuddins Hekmatyars, leið- toga Hezb-i-Islami, hefðu myrt sjö yfirmenn og 23 skæmliða úr Jamy- at, þegar þeir komu frá fundi með Massoud í Norðaustur-Afghanistan. Þúsundir munu hafa fallið í inn- byrðis átökum skæmliða á þessu ári, en fjöldamorðin í Norðaustur- Afghanistan em áfall fyrir málstað skæmliða og einingu þeirra vegna þess að sá hluti landsins kann að verða aðalvettvangur baráttunnar gegn stjórninni i haust. Þau geta einnig stofnað stuðningi Banda- ríkjanna í hættu. Bandaríkjamenn hafa lagt mikið kapp á að tryggja að skæmliðar sigri í stríðinu og að sjö-flokka-bandalag þeirra leysist ekki upp — ekki sízt vegna spádómanna í vetur um yfir- vofandi hmn Kabul-stjórnarinnar. Nú hafa fjöldamorðin vakið efasemd- ir um hvort skilyrðislaus stuðningur við skæmliða og bráðabirgðastjórn þeirra sé rétt stefna. Æ betur hefur komið í ljós að Bandaríkjamönnum hefur ekki tekizt að tryggja að þeir geti haft áhrif á skæruliða innan Afghanistans. Svo kann að fara að Bandaríkjaþing reyni að binda enda á aðstoðina við Hezb-i-Islami. Viðræður við írana, Rússa og- aðra„þriðju aðila" em ekki útilokað- ar, þótt Bandaríkjastjórn leggi allt kapp á að tryggja skæraliðum sigur í stríðinu. Hún telur að skæruliðar verði að vinna einhveija sigra á þessu ári, áður en hægt verði að setjast að samningaborði til að binda enda á átökin. Ósigurinn við Jalalabad virtist draga úr líkum á samningavið- ræðum, en velgengni stjórnarhersins kann að vera stundarfyrirbæri og nýjar sóknaraðgerðir em framundan. Staða stjórnarinnar getur veikzt í vetur, þegar hún kann að neyðast til að lengja herskyldutimann vegna skorts á mannafla og aukinn vöru- og olíuskortur gerir vart við sig.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.